Kies een taal
Iemand moet de Italianen nu eindelijk eens komen uitleggen hoe het mogelijk is dat ze van de ene op de andere dag van de 'het gaat allemaal uitstekend'-politiek van Silvio Berlusconi zijn beland in het scenario van de 'Titanic' van Giulio Tremonti [de Italiaanse minister van Financiën, red.]. Iemand moet het verbijsterde publiek in Italië komen vertellen hoe het kan dat ze in een paar uur tijd van de leugen van Berlusconi over Italië, "dat de crisis al achter zich heeft gelaten en er veel beter uit tevoorschijn is gekomen dan andere landen" verzeild zijn geraakt in de ernstige verklaringen van minister Tremonti over een land met een staatsschuld die "niet alleen onze toekomst maar ook die van onze kinderen dreigt te verslinden".
Achter deze kloof van politieke tegenstrijdigheden en aantijgingen in de media gaat het fiasco van een regering schuil die zich schuldig heeft gemaakt aan het feit dat ze drie jaar lang de waarheid heeft ontkend en die nu door de gebeurtenissen wordt ingehaald. Niemand heeft de burgers, die nu stomverbaasd horen dat hen nog een zware klap te wachten staat, deze opzienbarende en pijnlijke val uitgelegd of gaat dat nog doen.
Enige veroorzaker van deze kolossale bedriegerij
Er is er maar één die daarvoor wel in het bijzonder uitkijkt, de enige veroorzaker van deze kolossale bedriegerij, te weten premier Berlusconi. De Cavaliere inesistente, die zo lijkt weggelopen uit een roman van Italo Calvino. Sinds een week zien we hem niet meer en horen we ook niets meer van hem. Italië staat op de nominatie te grazen te worden genomen door speculanten, die door het land alle redenen krijgen aangereikt voor de aanval: een premier die het imago van een ‘omkoper’ met zich meedraagt, een meerderheid die wordt verscheurd door interne strijd, ministers die in opspraak zijn geraakt door processen met betrekking tot de maffia of door financiële schandalen en de vendetta's binnen het staatsapparaat zelf.
In deze jammerlijke omstandigheden wordt Italië de tweede 'i' van het letterwoord waarmee de zwakke broeders van de eurozone worden aangeduid: we horen bij de 'PIIGS', samen met Portugal, Ierland, Griekenland en Spanje. Berlusconi houdt zich gedeisd. Het schijnt dat hij druk bezig is zijn volgende vakantie op Antigua te regelen. Het kopstuk van de internationale gemeenschap wordt animator van het vakantiedorp, net als hij in de verzengende zomer van 2006 was.
De oorverdovende stilte wordt verdreven door duidelijke interventies. Op het internationale front moedigen Angela Merkel en Ben Bernanke Italië aan om niet af te zien van bezuinigingen. Op het binnenlandse front krijgen de Italiaanse president en de gouverneur van de Italiaanse centrale bank dat deel van de 'nationale cohesie' die noodzakelijk is om in elk geval deze reddingsoperatie te doen slagen. De minister van Economische Zaken gaat naar de senaat om zijn naam te verbinden aan deze laatste kans, dit besluit dat zo snel mogelijk moet worden goedgekeurd op straffe van een slotaanval van de markten [op 14 juli, de senaat heeft een bezuinigingsplan van 47 miljard euro goedgekeurd om in 2014 te komen tot een sluitende begroting. Het parlement zou op zijn beurt deze bezuinigingsmaatregelen uiterlijk op zaterdag 16 juli moeten goedkeuren, red.].
Tremonti houdt een ernstige redevoering, heeft het over ”het uur van de onherroepelijke keuze". Hij roept het apocalyptische beeld op van een Europa dat “het lot op zijn weg vindt” en is zich ervan bewust dat “het heil niet van het geld moet komen maar van de politiek" en dat "de politiek het zich niet kan permitteren vergissingen te begaan". Maar ook uit zijn mond klinkt geen enkel woord van uitleg of excuses voor alle enorme fouten die deze regering sinds de verkiezingsoverwinning in 2008 heeft gemaakt. Er is geen sprake van een mea culpa, alleen een wanhopige oproep om de krachten te bundelen, omdat “het land ons allen aangaat, dat gaat onze regering aan, dat gaat onze meerderheid aan en dat gaat onze oppositie aan".
Val van Berlusconi niet tegen elke prijs
Die oproep is begrepen. Niemand wil immers dat Italië hetzelfde lot beschoren is als Griekenland, dat het in de afgrond wordt meegesleurd met de rest van de eurozone. Niemand wenst de val van Berlusconi tegen elke prijs, vooral niet als het faillissement van Italië de prijs is die daarvoor moet worden betaald. Vandaar dat het zo belangrijk is dat de bliksemingreep slaagt.
Maar de maatschappelijke prijs daarvoor is hoog en gaat helaas opnieuw ten koste van de zwaksten in de samenleving. De altijd nog grote en weerloze middenklasse wordt nu gedwongen een eigen bijdrage te betalen, zich neer te leggen bij het feit dat de overheid geen nieuwe mensen in dienst neemt en dat het aantal leraren wordt teruggedrongen. Misschien moeten deze burgers binnenkort nog een zware klap opvangen als de belastingaftrek voor gehuwden en gezinnen met kinderen wordt geschrapt. Dat komt neer op een verlies van meer dan vijfhonderd euro per gezin.
Zelf centrumlinkse partijen zijn geneigd de ogen te sluiten en dit bezuinigingsplan te laten passeren, ondanks al het onrecht van deze maatregelen, die niet alleen op het budget van de belastingbetaler drukken maar ook op de mening van de markten. Dit plan, waarmee in werkelijkheid 40,49 of eerder 65 miljard wordt bezuinigd, dreigt onvoldoende te zijn om de golf van speculaties tegen te houden die momenteel opkomt. De duidelijke kalmte van de afgelopen twee dagen loopt op al zijn einde.
De beurskoersen dalen verder, bankpapier keldert opnieuw en het verschil tussen Italiaanse en Duitse obligaties overschrijdt de grens van 300 punten. De ‘risicopremie’ die vereist is om te kunnen beleggen in Italiaanse staatsobligaties bereikt recordhoogtes die niet eerder werden gehaald sinds de invoering van de euro. Dat is het teken dat de ‘remedie’ niet voldoende is, omdat noch de bezuinigingsmaatregelen noch de maatregelen voor economische groei geloofwaardig lijken. Het is niet genoeg om een knieval te doen voor de totem van de ‘sluitende begroting’: er moeten resultaten volgen op de woorden. Het huidige plan biedt daarvoor onvoldoende garanties.
Dit is de rekening die de Cavaliere inesistente op tafel achterlaat. Zonder een spier te vertrekken en zonder onderpand te betalen. De Italianen zullen dat onthouden als ze voor een bezoek aan de huisarts in de rij staan met hun portemonnee in de hand of als ze hun zegelrecht betalen voor gewoon schatkistpapier. Maar ze zullen er zeker aan denken bij de volgende verkiezingen als ze in het stemhokje staan. Laten we hopen dat die dag zo snel mogelijk komt. Misschien blijft er dan nog net voldoende tijd over om deze zinkende Titanic te verlaten.
Analyse
De storm is nog niet gaan liggen
“Laten we ons niet voor de gek houden”, waarschuwt Corriere della Sera, “de markten zijn nog altijd niet tevreden gesteld” in weerwil van het noodplan dat op 14 juli werd aanvaard, de politieke hoofdpijn en de kosten die door de Italiaanse burgers zullen moeten worden opgehoest. De Italiaanse senaat heeft een bezuinigingsplan van 47 miljard euro goedgekeurd, dat in 2014 een sluitende begroting moet opleveren. In samenhang met de begrotingsmaatregelen die de komende weken nog moeten worden besproken, zouden de bezuinigingen kunnen oplopen tot meer dan zestig miljard euro.
Het plan voorziet in het bijzonder in een privatiseringsproces, de invoering van een eigen bijdrage voor bepaalde medische handelingen, en het bevriezen van de ambtenarensalarissen. Ook de pensioenen worden aangepakt: vanaf 2013 wordt de pensioenleeftijd verhoogd. Het pakket maatregelen strekt zich uit tot 2014, “wanneer het mandaat van de huidige regering afloopt”, onderstreept het dagblad, dat meent dat de privatiseringen die zijn bedoeld om de groei te stimuleren eerder geïmproviseerd dan doordacht lijken. “De ervaringen met andere financiële crises wijzen uit dat half augustus het ideale moment is voor aanvallen van speculanten. De regering heeft dus weinig tijd om hen de pas af te snijden, en de enige manier om dat te doen is het aankondigen van geloofwaardige hervormingen”, concludeert Corriere ongerust.
