Kies een taal
**Het maken van schulden is potverteren op kosten van de toekomst. Daarom is sparen en bezuinigen de essentie van een beleid, waarvan het voortbestaan afhangt van dat los-vaste, maar niettemin hardhandige statenverbond dat wij ietwat voorbarig de Europese Unie hebben genoemd. Dit beleid wordt in een aantal Europese staten gezien als een Duits dictaat, maar dat is niet terecht.
Toch gebiedt de waarheid evengoed te erkennen dat het nieuwe Europese bezuinigingsbeleid ook schade kan aanrichten. Hoe mooi het gepraat over een federaal Europa met zijn schijnbaar ondersteunende structuren ook klinkt: in de alledaagse werkelijkheid, en niet louter die van de financiële crisis, kan het gemeenschappelijk belang van de unie ingrijpende gevolgen voor de soevereiniteit hebben. Noch de nieuwe regering van Italië, noch die van Griekenland zou zonder druk van de Europese Unie tot stand zijn gekomen. Zolang de individuele staten van Europa de Europese Unie nog niet echt als een gemeenschappelijke entiteit beschouwen, zullen dergelijke maatregelen door de burgers terecht als inmenging en dwingelandij worden gezien. En dat kan sommigen zelfs goed uitkomen.**
EU-binding heeft ook keerzijde
**Een goed voorbeeld daarvan is een EU-staat die zich te vroeg en op te wankele basis bij de gemeenschap heeft mogen aansluiten: Roemenië. Daar speelt zich nu een heftige strijd af tussen de restanten van het oude socialistische regime, belichaamd door minister-president Victor Ponta, en de evenmin loepzuivere conservatieven rondom de door het parlement afgezette president Trajan Băsescu. In het door corruptie geplaagde Roemenië beschouwen diverse politieke krachten de staat als hun prooi. En degenen die – zoals de moedige, voormalige minister van Justitie Monica Macovei – een einde willen maken aan deze toestand, beschikken niet over de middelen om hier effectief tegen op te treden.
Zij hebben hun hoop gevestigd op de Europese inbedding van Roemenië. Ze verwachten dat de EU korte metten zal maken met de praktijk van de rechtsverkrachting. Dat is voor degenen die een Roemeense democratie willen een voordeel: zonder de in verdragen vastgelegde bevoegdheden van de EU om tussenbeide te komen, zouden ze nog geïsoleerder zijn dan nu. Dat is de positieve kant van de EU-binding. Maar de keerzijde is dat de impuls om tot een rechtsstaat te komen niet van binnenuit komt en in zekere zin ook niet komen mag. De zorgzame omhelzing door de EU kan er weliswaar voor zorgen dat bepaalde normen worden gespecteerd, maar dat hoeft de democratische krachten in dit soort landen nog niet per se te versterken.
Een voorbeeld van deze paradoxale werking biedt Hongarije. Zeer bewust probeert de nationaal-conservatieve regering van Viktor Orbán het machtsevenwicht tussen en binnen de staatsinstellingen te doorbreken. Zij wil de heerschappij van regeringspartij Fidesz over deze instellingen bestendigen. Dat kan de EU niet toestaan.**
Zelfbewustzijn en civiele samenleving
**Steeds weer dwingt zij Orbán tot kleinere of grotere concessies, of het nu om het mediabeleid gaat of om de positie van de centrale bank. Als de EU een machtswoord uitspreekt, wijkt Orbán met operette-achtig vertoon terug. Hij gehoorzaamt, maar laat intussen met een ironische knipoog weten dat hij dit louter onder dwang doet en dat hij wel een manier zal weten te vinden om de wijn van het Brusselse ‘dictaat’ te verwateren. Het is een soort pingpong-spel tussen Orbán en de EU, waarbij de binnenlandse oppositie er nauwelijks toe doet.
Overdreven gesteld: omdat er in Brussel een instantie zetelt die over de democratische mores waakt, verliest de Hongaarse oppositie aan betekenis. In ieder geval leent het spel tussen Brussel en Boedapest zich er niet echt voor om van Hongarije te eisen wat in bijna geen Europese verklaring mag ontbreken: het zelfbewustzijn en de mogelijkheid voor de civiele samenleving om invloed uit te oefenen.
Maar de bezuinigingsdwang van de EU kan ook leiden tot ingrepen in het eeuwenoude maatschappelijke kreupelhout van individuele staten. Dat gebeurt momenteel in Italië, een lastige en instabiele, want pas in een laat stadium ontstane natiestaat. Zoals bijna geen enkel ander land in Europa leeft Italië van zijn veelvoud aan regionale en vooral lokale identiteiten. Dat is wat de Italianen (en wij ook) zo mooi vinden aan hun land: een diversiteit die net zozeer tot uitdrukking komt in de verschillende landschappen als in de architectuur en de keuken.**
Brussels dictaat
Nu moet het land bezuinigen, en de vastberaden premier Monti, die de hete adem van de kredietbeoordelaars en Silvio Berlusconi in zijn nek voelt, moet snijden waar hij maar kan: in het openbaar bestuur, de gezondheidszorg, de verzorgingsstaat, enz. Dan ligt het voor de hand om ook het mes te zetten in de (cultureel bepaalde) wildgroei van regionale en lokale eenheden. **De regering wil het aantal provincies, regio’s en gemeenten aanzienlijk terugdringen. Het verstand pleit hiervoor, de geschiedenis en het gevoel echter niet. Veel Italianen zijn verbitterd over het feit dat deze maatregel niet voortvloeit uit een eigen logica of uit interne overwegingen, maar uit iets dat wordt gezien als een Brussels dictaat. Italië's ‘kleine vaderlanden’ worden bedreigd, zoals de journalist Francesco Merlo schreef. Deze vaderlanden mogen dan vanuit Brussels gezichtspunt niet goed functioneren, men vergeet dan voor het gemak even dat het leven van de meeste mensen ook geen zuiver functionele aangelegenheid is.
De zorgen over de ‘kleine vaderlanden’ voelen onze Europese politici echter pas wanneer zij in hun vrije tijd het genot zoeken van een oud-Frans pension, een Bretons restaurant of een trattoria in Piemonte.**
