Kies een taal
Het Middellandse Zeegebied heeft al heel wat periodes van vrede en oorlog meegemaakt. De Romeinen konden er prat op gaan dat zij een uitzonderlijke vreedzame periode op de Franse kust wisten te realiseren - de pax romana - ongetwijfeld de langduriste in de hele geschiedenis van de Mare Nostrum. Maar in het gebied werden ook een ontelbaar aantal conflicten tussen verschillende staten, naties, steden, regio's en geloofsovertuigingen uitgevochten.
In de recente geschiedenis volgde een reeks van breuken elkaar op, en zorgden voor spanningen en zelfs ware oorlogen: in Noord-Afrika, de Mashrek [gebied van Arabisch sprekende landen tussen Egypte en het Arabisch schiereiland], Spanje, Griekenland, Cyprus, de Balkan, ex-Joegoslavië, Palestina, enzovoort.
Europa werd gescheiden van zijn wieg
Het beeld dat wij van het Middellandse Zeegebied hebben, is al sinds lange tijd onrustbarend. De noordelijke kusten getuigen van een achterstand ten opzichte Noord-Europa, net zoals de zuidelijke kusten weer achterlopen in vergelijking met de Europese kant. Zowel in het noorden als in het zuiden heeft het Middellandse Zeegebied moeite aansluiting te vinden bij het binnenland van het continent.
De Europese Unie werd opgericht zonder dat er rekening werd gehouden met de specifieke kenmerken van het Middellandse Zeegebied. Eigenlijk werd Europa daarmee gescheiden van de "wieg van Europa". Alsof een mens zonder kindertijd of puberteit zich normaal zou kunnen ontwikkelen... De argumenten - banaal en zichzelf herhalend - die men hiervoor geeft, hebben degenen tot wie ze gericht werden niet weten te overtuigen. En zelfs degenen die ze uitten, geloofden ze zelf wellicht niet eens...
De parameters waarmee het noorden van Europa het heden en de toekomst van het Middellandse Zeegebied beschouwt, komen al lang niet meer overeen met die van Zuid-Europa. Ze geven beiden een totaal verschillende lezing van de gebeurtenissen. Zelfs al voor het ontstaan van deze nieuwe oorlog in Noord-Afrika en de Mashrek hadden de oevers van de Middellandse Zee niets met elkaar gemeen, buiten hun ontevredenheid. Al een hele tijd lijkt de zo geliefde zee op een maritieme grens die loopt van Le Levant tot Ponant en die Europa aan de ene kant van Afrika scheidt en aan de andere kant van Klein-Azië.
Sisyfus, de mythologische metafoor om ons tijdperk te beschrijven
Al vaker werd er buiten het grondgebied of zonder rekening te houden met de mening van zijn bewoners, over het lot van het Middellandse Zeegebied besloten. Die situatie zorgde voor veel frustraties en waanideeën. Al jarenlang wegen conflicten er zwaarder dan akkoorden. De figuur van Sisyfus, die in de twintigste eeuw weer zijn intrede deed, is waarschijnlijk de enige mythologische metafoor waarmee we ons tijdperk kunnen beschrijven.
Van tijd tot tijd maakt dat het Mediterrane geweten onrustig, en probeert men zich te organiseren, waarbij ook een poging wordt gedaan de Afrikaanse kustlanden bij de besprekingen te betrekken. De eisen die er daarbij gesteld worden hebben in de afgelopen decennia geleid tot heel wat plannen en programma's: de handvesten van Athene, Marseille en Genua, het Actieplan voor de Middellandse Zee en het Blauw Plan van Sophia-Antipolis waarin de toekomst van de Middellandse Zee tot 2025 geschetst werd, de Verklaringen van Tunis, Napels, Malta en Palma de Mallorca, en de Europees-mediterrane conferenties van Barcelona, Malta en Palermo. Al die inspanningen - met de beste en lovenswaardige bedoelingen in gang gezet, meermalen aangemoedigd of gesteund door regeringscommissies of internationale organisaties - leidden slechts tot zeer beperkte resultaten.
Zowel aan de kust als in het binnenland zet een hardnekkige gewoonte ons ertoe aan het Mediterrane gebied alleen vanuit zijn verleden te bekijken. 'Het land van de mythen' heeft zwaar geleden onder zijn eigen mythologie die vervolgens in stand werd gehouden door andere culturen. Waarom blijven we eigenlijk de aanvallen waaronder de kusten van deze zee zo te lijden hebben gehad steeds zo lijdzaam of verontwaardigd herhalen? Terwijl het gebied vandaag de dag opgeschrikt wordt door een oorlog met een onvoorspelbare uitkomst, is er niets dat ons de gevolgen van de aanvallen mag laten verzwijgen: de aantasting van het milieu, de vervuiling, wilde onroerendgoedprojecten, onbeheersbare demografische verschuivingen, corruptie, het ontbreken van orde en discipline, lokalisme, regionalisme en nog veel meer 'ismes'...
Het kustgebied rond de Mare Nostrum verdient beter
Het Middellandse Zeegebied is echter niet de enige die verantwoordelijk is voor deze situatie. Zelfs de meest nobele gewoontes (waarbij kunst en art de vivre met elkaar verbonden worden) van het gebied hebben zich al zo vaak tevergeefs verzet tegen deze corruptie. De plannen uit de Conferentie van Barcelona - waarin vooral het idee van een partnerschap werd gelanceerd - zijn jammer genoeg mislukt. De poging van president Nicolas Sarkozy om een Unie voor het Middellandse Zeegebied op te richten werd door het vasteland van Europa (vooral door Duitsland) minachtend bekeken. Bovendien werd het Franse voorstel te haastig uitgewerkt.
Het Middellandse Zeegebied laat zich al jarenlang aanzien als een feitelijke situatie zonder dat men slaagt er een echt project van te maken. De angst voor de immigratie vanaf de zuidkust alleen is niet voldoende om de grote lijnen voor een goed doordacht beleid te bepalen. De zuidelijke kust blijft op zijn hoede, met de ervaringen van het kolonialisme in het achterhoofd. De noordelijke en zuidelijke begrenzingen van het gebied zijn al eeuwenlang belangrijker op de kaarten van strategen dan op die van economen.
Tegenwoordig gebeurt er min of meer hetzelfde, met de oorlog die er in Libië is uitgebroken. We mogen hopen dat een deel van de 'zwakken en onderdrukten' die in verzet zijn gekomen tegen het onrecht en de tirannie, gered kan worden. Het lot van het Middellandse Zeegebied zou er dan misschien anders uit komen te zien. En dat hebben de kustgebieden rond de Mare Nostrum wel verdiend.
