Vreugde op 3 oktober voor de Brandenburger Tor in Berlijn.

Duitse hereniging hielp eurocrisis in de hand

Dertig jaar na de ambtsaanvaarding van Helmut Kohl en tweeëntwintig jaar na de Duitse hereniging laat de oud-bondskanselier zich als vader van de Duitse eenheid vieren. Maar in wezen legde hij met de overhaaste aansluiting van de DDR bij de Bondsrepubliek de kiem voor de eurocrisis, aldus Wolfgang Münchau.

Gepubliceerd op 3 oktober 2012 om 09:38
Vreugde op 3 oktober voor de Brandenburger Tor in Berlijn.

Daar zat hij weer in de zaal van de CDU/CSU-fractie in de Bondsdag. Hij, een van de laatste grote Europeanen onder de christendemocraten, omringd door een leger van eurosceptici, die hem bij zijn bezoek aan de Rijksdag met een beleefd applaus begroetten. Helmut Kohl maakt zich terecht zorgen over zijn grote droom van de Europese eenwording.

De nooit om een metafoor verlegen zittende Kohl had het vroeger altijd over de twee zijden van dezelfde medaille – de Duitse en de Europese eenheid. Dat was zeker een pakkende formule, waarin hij misschien ook zelf heeft geloofd. Zij is echter vals gebleken. De Duitse eenwording is niet de keerzijde van de Europese eenheid, maar haar antithese. De hereniging van Duitsland is niet alleen één van de diepere oorzaken van de eurocrisis, maar ook een van de oorzaken van ons onvermogen om die crisis op te lossen. Precies daarin schuilt de eigenlijke tragedie van Helmut Kohl: met zijn grootste politieke triomf (de Duitse eenheid) legde hij de kiem voor de vernietiging van zijn grootste politieke droom (de Europese eenwording).

Hereniging kostte twee biljoen euro aan overdrachtsbetalingen

**De overhaaste hereniging heeft bijna twee biljoen euro aan overdrachtsbetalingen gekost. Zij was het beste voorbeeld van economisch wanbeheer uit de wereldgeschiedenis. Een record, dat op het punt staat door de eurocrisis te worden overtroffen. Je hoeft je er dus niet over te verbazen dat de inwoners van de Bondsrepubliek, die zich eerst al de overdrachtsbetalingen aan Oost-Duitsland hebben moeten (en nog steeds moeten) getroosten, nu geen verdere overdrachtsunie in Europa meer willen.

Ik heb de vaste overtuiging dat de oude, niet-herenigde Bondsrepubliek de eurocrisis beter in toom had kunnen houden. Dan hadden we nu een begrotingsunie en een bankenunie gehad, en waren de Griekse schulden allang afgeschreven. Voor de oude Bondsrepubliek was de Europese integratie de ultieme grondslag voor al het beleid. De crisis zou als kans voor een institutionele vernieuwing van de Europese Unie zijn aangegrepen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

In plaats van de Europese eenheid kwam de nationale eenheid, en de verandering van hoofdstad ging gepaard met een verandering van politieke cultuur, die tegenwoordig dichter bij Moskou staat dan bij Brussel, Parijs en Londen. Ik herinner me nog een gesprek met een vooraanstaand Bondsdag-lid van de CDU een paar jaar geleden, die op mijn vraag over de economische coördinatie in de eurozone antwoordde: Duitsland coördineert niet op Europees niveau, maar op het niveau van de G-20, de groep van twintig toonaangevende industriestaten. Duitsland ziet zichzelf niet meer als onderdeel van de Europese Unie, maar als een zelfstandige middelgrote Europese macht, die zich op een gelijkwaardig niveau kan meten met de Amerikanen, Russen en Chinezen, zonder rekening te hoeven houden met lastige kleine landen uit de eurozone.

Hoe heeft het tot deze koerswijziging kunnen komen?**

Britse belangstelling voor de EU is verdwenen

Door de Duitse hereniging is een wezenlijk element van de Europese dynamiek kapot gegaan, dat gebaseerd was op een evenwicht tussen de vijf grootste lidstaten – West-Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Italië en Spanje. Het is geen toeval dat met de Duitse eenheid ook de Britse belangstelling voor de Europese Unie is verdwenen. Door de gestage terugtrekking van de Britten is de machtsbalans alleen nog maar verder uitgehold.

**Duitsland vertegenwoordigt vandaag de dag in economisch opzicht ruim een vierde van de hele eurozone, maar begeert – net als vroeger – geen leiderschapsrol in Europa. De oude Bondsrepubliek, één van de vijf gelijkberechtigde partners, zou zich net zo hebben opgesteld als Nederland nu: kritisch, maar constructief.

Ik moet toegeven dat ik zelf tot degenen behoorde, die lang hebben geloofd in Kohls metafoor van de medaille met twee kanten. Het was aan het begin van de jaren negentig nauwelijks voorstelbaar, dat Duitsland ooit zou afwijken van zijn pro-Europese koers. Dat is voor een deel gebeurd door toedoen van Oost-Duitse politici als Angela Merkel, die geen persoonlijke betrokkenheid bij de Europese Unie voelden.**

Duitsland trad met te hoge wisselkoers toe tot euro

**Maar louter door dit effect kan de huidige vervreemding niet worden verklaard. Ook in het westen van Duitsland zijn de prioriteiten veranderd. Een van de redenen hiervoor is van economische aard. Door de lasten van de Duitse hereniging is Duitsland met een te hoge wisselkoers tot de euro toegetreden. Een gevolg daarvan was dat het economische beleid zich tien jaar lang op de versterking van de eigen concurrentiekracht tegenover derden heeft geconcentreerd, in plaats van op de economische productiviteit van de eurozone in haar geheel. Dat was een van de wezenlijke oorzaken van de later optredende crisis.

De Duitse en Europese eenwording zijn vooral niet onder één noemer te brengen, omdat ze allebei in economisch opzicht mislukt zijn. Ik denk dat toekomstige historici de Duitse hereniging en de verdiensten van Kohl kritischer zullen benaderen dan momenteel het geval is.**

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp