Kies een taal
Kan een samenleving die zichzelf beschouwt als pro-Europees, sterker nog als ‘Europeser dan Europees’, en die haar toetreding tot de Europese Unie ziet als een terugkeer tussen gelijken in het ‘gezamenlijke huis’, cultureel en politiek gezien een stap terug doen in de tijd?
Helaas wel! Dat is namelijk precies wat er op dit moment in Kroatië gebeurt. Tijdens de laatste herdenking van de val van Vukovar [dat op 18 november 1991 door de Serven werd veroverd, red.] heeft de zogenaamde Commissie voor het behoud van een Kroatisch Vukovar [bestaande uit veteranen uit de oorlog van 1991-1995 red.] de centrumlinkse regeringscoalitie uitgedaagd door te verhinderen dat zij zich aansloot bij de mars ter nagedachtenis aan de slachtoffers van deze stad.
Een excuus om de regering te tarten
Sinds een jaar groeit het aantal aanhangers van een beweging die onder het motto ‘In naam van het gezin’ uitgesproken voorstander is van het heteroseksuele gezin. Deze Kroatische beweging, geïnspireerd op de zeer conservatieve Amerikaanse Tea Party, eist dat het huwelijk in de grondwet wordt gedefinieerd als de exclusieve verbintenis tussen een man en een vrouw. Om een referendum over het huwelijk af te dwingen zijn 700.000 handtekeningen verzameld. Gezien het kleine aantal homoseksuelen dat in Kroatië uit kast komt, is wel duidelijk dat het homohuwelijk niet meer is dan een symbool voor het wantrouwen jegens ‘de ander’ en het ‘anders zijn’ en bovendien als excuus dient om regering en overheid te tarten.
Het referendum wordt op 1 december gehouden, ondanks de protesten van organisaties voor de bescherming van de rechten van de mens en van minderheden en ondanks de argumenten van de Kroatische Volkspartij [de liberale regeringspartij HNS, red.], die heeft benadrukt dat de fundamentele rechten van burgers door dit referendum in gevaar worden gebracht. Het constitutionele Hof heeft in het voordeel van het initiatief ‘In naam van het gezin’ beslist en groen licht gegeven voor de vraag die op het referendum zal worden gesteld: [Bent u ervoor dat het huwelijk in de grondwet wordt gedefinieerd als de levensverbintenis tussen een man en een vrouw?, red.].
Terug naar traditionele normen en waarden
We kunnen slechts constateren dat Kroatië steeds meer zijn toevlucht zoekt in traditionele morele waarden als gezin, godsdienst en natie. De polemiek die ontstond over het opnemen van seksuele voorlichting in het lesprogramma toonde al aan hoe groot de kloof is tussen de conservatieven en de liberalen en hoe ver de opvattingen over macht, ideologie en politiek uit elkaar liggen. De Academie voor Kroatische taal en cultuur, de Matica Hrvatska, opperde kort geleden om boetes uit te delen aan degenen die het Kroaats onjuist gebruiken. Ook al gaat het om legale initiatieven van officiële instellingen of burgers, [[we hebben hier te maken met een teken des tijds dat niet moet worden onderschat]].
Door grote veranderingen als gevolg van de economische en financiële crisis, werkloosheid, globalisering en toetreding tot de Europese Unie, neemt de onzekerheid toe en zoeken mensen hun heil in normen en waarden die hen geruststellen. Het leidt echter tot problemen als deze neoconservatieve wending gepaard gaat met de wens de wet en zelfs de grondwet te veranderen, die toch geacht worden duurzamer te zijn dan crisis, angst en andere problemen die naar we hopen slechts van tijdelijke aard zijn.
De stem van de zwijgende meerderheid
Wat is er aan de hand als een burgerinitiatief als ‘In naam van het gezin’ erin slaagt 700.000 mensen te mobiliseren? Vooral als het doel niet de gemeenschap dient, maar gericht is op seksuele discriminatie, uitsluiting van bepaalde groepen en het ter discussie stellen van de rechten van de mens en van minderheden? Wat zouden in een land waar zelfs de geringste beslissing al een politieke connotatie heeft de consequenties kunnen zijn als mensen massaal op de been worden gebracht zonder kennelijk politiek doel?
Hebben we hier te maken met een verborgen Reconquista van rechts, en van welk rechts dan? Het heeft er immers alle schijn van dat de grootste oppositiepartij, de rechts conservatieve, nationalistische HDZ [de Kroatische Democratische Unie, red.] de beweging niet manipuleert, maar zich de doelstellingen ervan juist laat opdringen. Uiteraard met de zegen (en financiële steun?) van de Kerk, die in het gat is gesprongen.
De uitslag van het referendum zal echter niet worden bepaald door de ‘verdedigers van het gezin’, maar door de zwijgende meerderheid, die denkt dat dit haar niet aangaat. Die niet begrijpt dat het hier om een principekwestie gaat en niet om het homohuwelijk of het gebruik van het cyrillisch. Wie nu of bij andere gelegenheden weigert te gaan stemmen, loopt het risico op een dag zijn stemrecht kwijt te raken.
