Kies een taal
Iets meer dan vijf jaar geleden, eind september 2005, trachtten honderden immigranten uit Afrika via deze twee Noord-Afrikaanse steden voet op Europese bodem te krijgen. Vijf van hen zouden de kogels van de [Marokkaanse] grenspolitie niet overleven. In totaal vielen hierbij 11 dodelijke slachtoffers onder de migranten, en vele anderen raakten gewond door het prikkeldraad dat als veiligheidsbarrière fungeerde.
Vijf jaar na deze gebeurtenissen is duidelijk dat hiermee een kentering is ingeluid voor de manier waarop de Europese Unie het immigratievraagstuk aanpakt. De tragedie uit 2005 heeft de Europese Unie op pijnlijke wijze doen beseffen dat de immigratiestromen in goede banen moesten worden geleid, en wel snel.
Immigranten worden gefilterd op basis van religie of rijkdom
Daarmee werd het startschot gegeven voor een nieuw tijdperk. Ceuta en Melilla zijn op dit moment de meest beveiligde grensposten van de hele Europese Unie. En Marokko houdt vol ijver toezicht op het gebied, wat nogal verbazingwekkend is omdat deze grenzen door de Marokkaanse regering als onrechtmatig en koloniaal worden beschouwd.
Het migratiebeleid van de Europese Unie is discriminerend: de manier waarop personen worden behandeld, is namelijk afhankelijk van hun land van herkomst. De lijst met landen waarvan de burgers over een visum moeten beschikken voor toegang tot de Europese Unie (en waarvan de ingezetenen er vaak niet in slagen om een dergelijk visum te bemachtigen) spreekt in dit opzicht boekdelen. Het wekt verbazing dat deze lijst een flink aantal islamitische en ontwikkelingslanden telt. Zo worden burgers niet gezien als individuen, maar gefilterd op basis van de overheersende religie en het gemiddelde rijkdom van het land waarin ze geboren zijn. Met andere woorden: het grensbeleid is gebaseerd op de loterij van de geboorte. Sommige potentiële immigranten moeten dus wel hun toevlucht zoeken in de illegaliteit, en worden zo beschouwd als een last die tussen de Europese lidstaten moet worden verdeeld.
Niemand wordt echter als illegaal geboren. Deze categorieën worden gedefinieerd en ingegeven door regeringen. Doordat het vrijwel onmogelijk is om legaal de Europese Unie binnen te komen, ontstaat er een vicieuze cirkel tussen de kunstmatige verhoging van het aantal illegalen en de toename van paniek en angst bij de bevolking. Populisten die op zoek zijn naar kiezers, hebben dit heel goed begrepen en maken gebruik van deze vijandige houding ten opzichte van immigratie, die zich over heel Europa verspreidt.
Verdorven kat- en muisspel tussen migranten en grensbewakers
Sinds de sluiting van Ceuta en Mellila is er een verdorven kat- en muisspel ontstaan tussen migranten en grensbewakers. Migratiestromen vinden voortaan plaats via andere wegen, die veel gevaarlijker zijn. Als protest tegen het stilzwijgen en onverschilligheid rondom de tragedie van illegale migranten hebben alternatieve organisaties zoals United Against Racism en No Border het initiatief genomen om de slachtoffers in kaart te brengen. Sinds de sluiting van de buitengrenzen van de Schengen-landen in 1993 zijn volgens deze organisaties 13.000 mensen omgekomen bij hun poging de Europese Unie binnen te komen.
In Ceuta en Melilla tekent zich ondertussen een andere lokale en regionale werkelijkheid af: er ontstaat een levendige en dynamische interactie aan weerszijden van de grens. De intensivering van de stroom werknemers en consumenten tussen de Spaanse steden en de Marokkaanse provincies Tetuán et Nador is daarvan het bewijs. Het dagelijkse leven dat zich ontpopt rondom de grenzen tussen de Europese Unie en Afrika is een soort acrobatische oefening geworden. Deze grensgebieden worden heen en weer geslingerd tussen enerzijds het hervormingsbeleid dat door de Europese Unie wordt uitgestippeld en door Spanje ten uitvoer wordt gelegd, en anderzijds het verlangen van de autonome enclaves om banden aan te knopen met een Marokkaanse omgeving, waar de economie volop in de steigers staat.
De EU krijgt de vorm van een gated community
Ondanks de veranderingen ter plaatse zijn er geen tekenen dat de militarisering van het grensgebied zal afnemen. De anti-immigratiegevoelens die in de Europese Unie de overhand krijgen, moeten hier niet los van worden gezien. Het migratiebeleid van de Europese Unie is steeds meer een combinatie van liberalisering van de arbeidsmobiliteit van burgers uit de Europese Unie binnen de Europese grenzen en een strategische selectie van niet-Europese immigranten, waarbij de voorkeur wordt gegeven aan nieuwkomers met een economische waarde.
De Europese Unie lijkt dan ook niet zozeer op het zo vaak aangehaalde bolwerk dat van alle mogelijke kanten wordt bestormd, maar heeft eerder iets weg van een gated community. Zij krijgt de vorm van een gesloten gemeenschap, een beveiligde villawijk waarin de rijksten zich afzonderen en zich afscheiden van de rest van de samenleving uit angst voor criminaliteit en een eventueel verlies van voorspoed en culturele identiteit. Met deze benadering zet de Europese Unie zich niet in voor terugdringing van ongelijke ontwikkeling, integendeel. Zij versterkt daarmee zelfs de illegale immigratie, die zij zelf als een probleem heeft bestempeld, en verankert daarmee een stelsel van geglobaliseerde apartheid.
