Kies een taal
We vliegen op de automatische piloot. Als iemand niet onmiddellijk het commando overneemt, gebeuren er gegarandeerd ongelukken. In het heuvelachtige terrein van een volop veranderende wereld stevenen we recht op een botsing af. Een dergelijke turbulentie hebben we in geen 20 jaar meegemaakt, en destijds was er een piloot, en een koers.
Er was niet één internationale bijeenkomst over de oplossing van de Libische crisis waarbij er geen verdeeldheid de kop opstak.
Op 13 april, in de loop van de eerste bijeenkomst van de zogenoemde Contactgroep in Doha (Qatar), werden de onderlinge verschillen die de Europeanen verdelen, met Frankrijk en Groot-Brittannië aan de ene kant, en Duitsland aan de andere, duidelijk zichtbaar. Deze keer ontbrak het aan overeenstemming over het al dan niet verstrekken van geld en wapens aan de opstandelingen, net zoals bij de Veiligheidsraad van de VN geen resolutie kon worden aangenomen over militair ingrijpen om de opmars van Khadaffi naar Bengazi te stoppen.
Een NAVO zonder Washington is geen NAVO
Het einde van de Koude Oorlog werd geleid door een efficiënte piloot. De Verenigde Staten stonden aan het roer. Tijdens de oorlogen die het voormalig Joegoslavië verdeelden werd de koers door Washington bepaald: Clinton speelde een beslissende rol bij de stabilisatie van de Balkan en het verslaan van Servië; dat was de Europeanen alleen nooit gelukt.
De huidige Arabische crisis toont eens te meer aan in welke stuurloze en doelloze wereld we leven, met een Washington dat zich terugtrekt om de militaire beteugeling van Khadaffi aan de NAVO over te laten. De Atlantische alliantie mengt zich in een militaire operatie zonder de toestemming van de supermacht die de NAVO bestaansrecht gaf en die nauw betrokken was bij het ontstaan ervan.
En laten we onze kop niet in het zand steken: een NAVO zonder de autoriteit van Washington is geen NAVO meer, dat is iets anders. Het spervuur aan elkaar tegensprekende kritieken wekt dan ook geen verbazing: Frankrijk en Groot-Brittannië hekelen de besluiteloosheid, en Duitsland en Turkije betreuren de burgerslachtoffers van de bombardementen.
Het lijkt de Europese Unie wel
Een NAVO met zulke uiteenlopende meningen, zulke verschillende standpunten: het lijkt de Europese Unie wel. Voor een NAVO die fungeert als de EU, bedanken we hartelijk, dat kennen we al. Als de EU een gezamenlijk standpunt had ingenomen en bereid was geweest het commando over te nemen, dan zou de discussie gesloten zijn. Dit zou de mogelijkheid bij uitstek zijn geweest om het voortouw te nemen.
Deze zondvloed aan veranderingen op de Middellandse Zeekust, die gruwelijk veel zaken nodig hebben, van humanitaire hulp tot militair ingrijpen, zou hét moment zijn geweest om eindelijk een gemeenschappelijk buitenland- en defensiebeleid in Europa van de grond te krijgen. Maar de gelegenheid werd niet aangegrepen en na deze crisis blijven we met twee extra politieke lijken zitten: die van de NAVO, die nooit meer zal zijn wat het geweest is, en die van de EU, die nooit zal worden wat haar nu bestaansrecht had kunnen geven.
Van doctrine naar non-doctrine
Dat Washington eerder wel optrad en zich in het conflict mengde, was te danken aan de vasthoudendheid van Frankrijk en Groot-Brittannië. Zonder het besluit van Obama zou Gadaffi er nu zijn gemak van nemen en de opstand de kop hebben ingedrukt. Maar daarna kon de Amerikaanse president de druk vanuit het binnenland niet weerstaan. Het werd hem ontraden om zich voor de derde keer in een conflict te mengen dat door zijn land als snel als 'een keuze' werd bestempeld, en niet als 'een noodzaak', en waarbij waarden verdedigd werden en geen belangen.
Dat is een kolossale strategische fout. Richard Cohen, redacteur bij Washington Post, bestempelt de koerswijziging van doctrine naar non-doctrine als volgt: de internationale strategie van Obama is géén strategie. Ian Bremmer, van de denktank Euroasia Group denkt dat de wereld wordt geregeerd door de G-nul, die alle verschillende instanties die de wereldeconomie leiden, de G8, G20 of G2 (de Verenigde Staten en China) vervangt. Anders gezegd: er zit niemand meer aan de knoppen.
Dit is allemaal essentieel om deze nieuwe wereld die zich onder onze verbijsterde ogen ontvouwt, te kunnen begrijpen. Maar er blijft een probleem bestaan dat concreter en urgenter is en dat niet met geopolitiek kan worden opgelost hoewel het de politiek is die dat op zich zou moeten nemen: hoe kan er een definitief einde gemaakt worden aan een oorlog die Libië laat doodbloeden en die het evenwicht in het hele Middellandse Zeegebied verstoort?
