Kies een taal
Verschillende vooraanstaande politici, met die uit Duitsland voorop, hebben hun reis naar Oekraïne afgezegd. Ze protesteren hiermee tegen de opsluiting van voormalig premier Julia Timosjenko en willen op deze manier haar slechte behandeling in de strafkolonie van Kharkiv aan de kaak stellen.
Een ware golf van woede spoelde door Brussel heen: voorzitter van de Europese Commissie José Manuel Barroso en verschillende eurocommissarissen, zoals commissaris Androulla Vassiliou (Onderwijs, Cultuur, Meertaligheid en Jeugd) en de Poolse commissaris Janusz Lewandowski (Begroting), zullen niet afreizen naar Kiev.
De officiële slogan van Euro 2012 is 'Creating history together' ['Samen geschiedenis schrijven', red.]. En dat is ook de overtuiging van Gregory Surkis, de voorzitter van de Oekraïense voetbalbond. Hij is ervan overtuigd dat, met of zonder de commissarissen uit Brussel, het EK voetbal de veranderingen [in Oekraïne, red.] zal versnellen.
Belofte van vooruitgang
Voor Polen is Euro 2012 de belofte van vooruitgang van de infrastructuur – nieuwe snelwegen, vliegvelden en spoorwegen – en natuurlijk supermoderne sportfaciliteiten. Buiten de politiek tegenstellingen om, bezegelde het evenement ook het partnerschap met Oekraïne, een prioriteit van de voorgaande regeringen en staatshoofden.
Van deze standvastigheid was de afgelopen jaren geen sprake in de Oekraïense politiek. Na de Oranjerevolutie van 2004 ontstonden er al snel spanningen tussen president Viktor Joesjtsjenko en premier Julia Timosjenko. In een land dat zwaar getroffen werd door de crisis die de Oekraïense economie – die vooral leunt op zware industrie en mijnbouw - verzwakte, zorgde het uitblijven van hervormingen ervoor dat de situatie alleen maar verergerde.
De staatskassen waren leeg, de inflatie richtte ravages aan, de grivna [Oekraïense valuta, red.] kelderde en de dreiging van een faillissement lag op de loer. Leningen van internationale financiële instellingen waren de enige mogelijke uitweg.
Tegelijkertijd draaiden de Russen met veel tact de gaskraan dicht en eisten ze de ondertekening van een nieuwe overeenkomst en de onmiddellijke betaling van de schulden.
Twee stappen verwijderd van een ramp
De situatie was dramatisch, want het gas stroomde niet meer naar Europa. De Oekraïense industrie was twee stappen verwijderd van een ramp en het had een haar gescheeld of er was een volksopstand uitgebroken. Timosjenko, die op dat moment premier was, trok toen een elegante zwarte jurk aan, deed een parelketting om en vertrok naar Moskou voor beraad met Poetin.
In januari 2009 tekenden beide landen een gasdeal die de Oekraïense premier, een paar jaar later, bekocht met strafrechtelijke vervolging en de veroordeling tot zeven jaar cel voor machtsmisbruik. Een gevangenisstraf die ze momenteel uitzit. De deal was misschien niet perfect, hij werd met het mes op de keel ondertekend, maar redde wel de Oekraïense economie.
In werkelijkheid maakte de deal een einde aan de intermediaire rol van RosUkrEnergo met Rusland. Het bedrijf is voor 50 procent in bezit van Gazprom [Russische energiegigant, red.] en voor de andere helft in handen van de Oekraïense oligarch Dmytro Firtash, die hechte banden heeft met de Partij van de regio’s van huidig president Viktor Janoekovitsj, en kreeg door de deal met grote verliezen te kampen.
Vlecht van Timosjenko
Sport en politiek zijn in Oekraïne net zo vervlochten als de vlecht van Timosjenko. Ze zijn zodanig met elkaar verbonden dat je zou verwachten dat de oligarchen, die miljoenen hebben geïnvesteerd in de aanleg van stadions, alles op alles zullen zetten om van het EK een succes te maken, en het kampioenschap te gebruiken als een stap naar integratie met de EU, waarmee ze heel graag zaken willen doen. Zij, de sponsors van de Oekraïense politiek, zijn degenen die druk op de president kunnen uitoefenen om de Timosjenko-affaire te sussen. Waarom doen ze dat dan niet? Omdat ze weten dat Janoekovitsj in een handomdraai de goudaders, waaruit zij putten, kan afsluiten.
Toen Janoekovitsj president werd, wilde hij afrekenen met Timosjenko. Tijdens de Oranjerevolutie waren zij en Joesjtsjenko degenen die hem de macht hadden ontnomen, hem beschuldigden van verkiezingsfraude en zijn criminele verleden aan het licht brachten. Dergelijke misstappen vergeet je niet. Zijn partij verloor haar positie en invloed en veel geld.
Het proces van Timosjenko speelde zich af in een sfeer van schandalen, toch stopte Brussel niet de onderhandelingen met Oekraïne over de associatieovereenkomst. Uiteindelijk is de overeenkomst ondertekend, niet zoals in eerste instantie gepland tijdens het Poolse EU-voorzitterschap, maar pas afgelopen maart. Van ratificatie is echter momenteel geen sprake meer.
Het schijnt dat Janoekovitsj, terwijl hij op het zelfde moment de onafhankelijkheid van de Oekraïense gerechtshoven benadrukte, Duitsland heeft beloofd de wet te veranderen zodat Timosjenko vrijgelaten kan worden.
Extreem populistisch optreden
Toch is Timosjenko niet de onschuld zelve. Ze verdiende haar miljoenen op dezelfde manier als veel anderen die, aan het begin van de transformatie, zaken deden met de staat of deelnamen aan privatiseringen. Timosjenko en haar familieleden bemachtigden belangrijke posities in de energiesector, waar een ongelooflijke hoeveelheid geld in omgaat. Te veel om neutraal te blijven en niet in de politiek verankerd te raken.
Als regeringsleider aarzelde ze niet overheidsgeld te verdelen en extreem populistisch op te treden, met als enig doel de macht te behouden. Maar tegelijkertijd was zij het nieuwe gezicht van Oekraïne, een mooie vrouw. Ze was anders, ver verwijderd van het strenge en ouderwetse beeld van de Sovjet-Unie, herkenbaar.
Dus waarom stelt het Westen nu pas vraagtekens bij het lot van Timosjenko? Omdat Janoekovitsj de grens is overschreden. Hij heeft de westerse leiders, met name Angela Merkel, bedrogen. Hij heeft genoeg excuses kunnen gebruiken om zich met opgeven hoofd uit de situatie te redden. In plaats daarvan heeft hij zich verder in de nesten gewerkt en daarmee Oekraïne compleet in diskrediet gebracht, dat is vandaag de dag een feit.
Aanhangers van de complottheorie blijven er hoe dan ook van overtuigd dat de boycot die Berlijn lanceerde, niet meer is dan een Duits-Russische poging om de strategie van Europa om te buigen. Het is een eerste stap in het ondermijnen van de steun aan een Europese toekomst van Oekraïne alswel van de Poolse inzet het land meer richting Europa dan Rusland te manoevreren. Dit zal er uiteindelijk toe zal leiden dat Kiev in de armen van Moskou wordt gedwongen. In het licht van deze hypothese zou de affaire-Timosjenko niet meer zijn dan een voorwendsel om Oekraïne te laten vallen. Wat het ook mag wezen, de sfeer rondom Euro 2012 is goed en wel bedorven.
