Het beste en het slechtste van Europa

Gepubliceerd op 14 september 2015 om 12:44

Wellicht bekroop u op het dieptepunt van de Griekse crisis het idee dat Europa zich van zijn slechtste kant liet zien. Om het enigszins zwart-wit te stellen: door de kloof tussen de aanhangers van het motto "regels zijn regels" en de voorstanders van solidariteit dreigde de eurozone in te storten, werden de Europeanen tegen elkaar opgezet en kwam de opbouw van Europa in het gedrang.

Nadat het derde hulpplan was goedgekeurd, ebde de spanning weg en leek de Unie een nieuwe start te kunnen maken. Maar op dat moment gooide een andere crisis, die evenmin uit de lucht kwam vallen, roet in het eten. In het voorjaar zwelde de stroom vluchtelingen in het zuidoosten van het continent aan, vooral door een verergering van het conflict in Syrië. Volgens de Internationale Organisatie voor Migratie heeft deze tragedie geresulteerd in bijna 2.500 doden (het merendeel door verdrinking) in de eerste acht maanden van dit jaar en een toevloed van 320.000 personen naar Europa. Hierdoor werd de opvangcapaciteit van de lidstaten op de proef gesteld. Maar vooral kwamen de tegenstrijdigheden van het Europese asielbeleid en het gebrek aan moed en compassie van sommige leiders aan het licht: verlamd door de omvang van de crisis laten zij zich leiden door de angsten van hun onderdanen. Zij hameren op veiligheid in plaats van rechtvaardig te handelen. En als klap op de vuurpijl heeft zich een andere, nog veel diepere, kloof binnen de EU geopenbaard, die het Europese project nog veel meer in gevaar brengt.

De landen in het zuidoosten, Griekenland, Italië en Hongarije voorop, staan onder druk. Daar arriveren honderden, soms duizenden vluchtelingen per dag. Sommige Oost-Europese landen, Duitsland voorop, hebben uiteindelijk besloten de deuren open te zetten, terwijl andere, met name leden van de Visegrad-groep, weigeren nog meer vluchtelingen op te nemen of mee te doen aan een niet-vrijwillig quotasysteem, wat op hetzelfde neerkomt. Bepaalde landen hebben zelfs gezegd dat ze uitsluitend bereid zijn om christelijke vluchtelingen op te vangen, die beter zouden integreren dan moslims, een argument dat ook wordt gebruikt door populistische en xenofobe bewegingen in West-Europa.

Bij voorbaat een onderscheid tussen "goede" en "slechte" vluchtelingen maken, druist in tegen de letter en de geest van het asielrecht. Bovendien blijkt uit deze houding dat men niet weet (of niet wil weten?) wat voor soort mensen hun toevlucht in Europa zoeken. In de meeste gevallen gaat het namelijk niet om jihadisten, maar om gezinnen uit de middenklasse die onderdrukkende regimes en de oorlog ontvluchten. Zij lijken erg veel op de vluchtelingen uit de communistische Midden- en Oost-Europese landen die destijds met open armen door West-Europa werden ontvangen. De tegenstanders van opvang zijn bang dat hun etnisch gezien tamelijk homogene landen een multicultureel karakter krijgen, volgens het model dat de media hun voorschotelt en dat gekenmerkt wordt door oproer, communitarisme en terrorisme. Dat is voor hen voldoende reden om zich tegen elke vorm van openstelling van de grenzen te keren.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Ernstiger is echter nog dat dit binnen de Unie een kloof aan het licht brengt als het gaat om de vraag waar Europa voor staat en hoe het continent er in de toekomst uit moet komen te zien: moet het hoofdzakelijk een gemeenschap van economische belangen blijven of willen wij een extra stap zetten en echt op weg gaan naar een gezamenlijke bestemming vanuit de waarden die wij delen, namelijk solidariteit, openheid, secularisme, tolerantie en vrijheid?

De Europese elite zwijgt, maar Berlijn heeft dit stilzwijgen heel moedig doorbroken door het goede voorbeeld te geven. Een deel van het antwoord komt van de samenleving zelf die initiatieven ontplooit om de vluchtelingen waardig op te vangen. Bijna overal komen burgemeesters, organisaties en burgers in actie om hen materieel en moreel te ondersteunen. Zij vormen het levende bewijs dat Europa zich niet alleen van zijn slechtste, maar ook van zijn beste kant kan laten zien.

Vertaling: Jan Messchendorp.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp