Kies een taal
44% van de Europese burgers zijn het homohuwelijk welgezind. Dat is niet veel! Afgelopen april heeft Zweden de verbintenis tussen personen van hetzelfde geslacht toegestaan. Het is het vijfde land dat de weg in slaat naar gelijkheid tussen heteroseksuele en homoseksuele stellen. Maar schijn bedriegt: Europa is tamelijk conservatief.
”Voor ons is kunnen trouwen met een partner van hetzelfde geslacht simpelweg een kwestie van gelijkheid met heteroseksuelen; de keus hebben om in de echt te treden waar je wilt. In mijn land heb ik geen keus. Het is verboden”, verzucht Juris Lavrikovs, afkomstig uit Letland en woordvoerder van ILGA Europe, de Europese afdeling van de internationale stichting voor de verdediging van rechten voor lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, trans- en interseksuelen. Deze NGO zal eind juli een lijst publiceren die de rechten van homoseksuelen in Europa in kaart brengt. De uitkomst is stuitend. Van de 58 landen zijn er maar vijf die het homohuwelijk toestaan.
Nederland is in 2001 het eerste land geweest dat het heeft erkend, gevolgd door België in 2003, Spanje in 2005, Noorwegen in 2008 en Zweden afgelopen april. De Zweedse regering is de eerste die in haar wetgeving het verbod opneemt om te weigeren een religieus huwelijk te sluiten. Individuele pastoors hebben het recht om te weigeren, maar de Lutherse kerk is verplicht om een pastoor te vinden voor stellen die een kerkelijk huwelijk willen. In België is het huwelijk zelfs toegestaan voor buitenlanders, zodra een van de echtgenoten Belg is of in het land verblijft. De erkenning is vaak aanleiding geweest voor heftige debatten. In Spanje bijvoorbeeld hebben bisschoppen en vertegenwoordigers van de Volkspartij (rechts) zich hevig verzet tegen het wetsvoorstel, door demonstraties in de straten van Madrid te organiseren.
In de rest van Europa is de situatie tamelijk verwarrend. ”Maak niet dezelfde fout als de traditionele media die altijd een scheiding aanbrengen tussen de landen van Oost- en West-Europa”, zegt Juris Lavrikos. ”Landen als Tsjechië, Slovenië en Hongarije zijn veel toleranter dan Italië en Griekenland.” Veel landen willen wel de weg van de vooruitgang inslaan, maar zijn bang om de publieke opinie te beledigen. Zij bieden alternatieven voor het homohuwelijk. Denemarken is het eerste land ter wereld geweest dat 1 oktober 1989 een ‘geregistreerd partnerschap’ tussen homoseksuelen toestond, dat dezelfde rechten biedt als het huwelijk, op kunstmatige bevruchting en adoptie na. Frankrijk heeft in 1999 het PACS in het leven geroepen : het ‘burgerlijk solidariteitsverdrag’. Een persoon die gebruikt maakt van de PACS, kan profiteren van de sociale zekerheid van zijn partner en is verantwoordelijk voor de schulden die deze aangaat wat betreft normale levensbehoeften en uitgaven voor gezamenlijk wonen.
Geregistreerd partnerschap
In Duitsland verleent het samenlevingscontract aan homoseksuele en lesbische stellen sinds 1 augustus 2001 dezelfde rechten als die van het huwelijk, behalve op het fiscale en adoptieve vlak. De Portugese wet erkent sinds 2001 feitelijke verbintenissen van personen die minstens 2 jaar samenleven, onafhankelijk van hun geslacht. In Kroatië is er een wet aangenomen in juli 2003 over personen van hetzelfde geslacht, die alleen het recht op ”wederzijdse steun” en erfenisrecht binnen het stel onderkent. In het Verenigd Koninkrijk biedt het ”Civil Partnership ”, het burgerlijk partnerschap sinds 5 december 2004 dezelfde rechten aan homostellen als aan hetero’s.
In 2006 hebben de Tsjechische afgevaardigden homoseksuelen een legale status verleend, ondanks het veto van president Václav Klaus tegen deze tekst. In december 2007 heeft de centrumlinkse Hongaarse regering de wet op geregistreerd partnerschap aangenomen, die homoseksuele en lesbische stellen in staat stelt om hun verbintenis te legaliseren. De status van ‘ongehuwd samenwonend persoon’ geeft hen gelegenheid om een lening te krijgen, erfenisrecht te doen gelden en verleent aftrekposten voor de belasting.
”In de andere landen moeten we voorlichting geven, want er is veel weerstand tegen het homohuwelijk", legt Juris Lavrikos uit. In Polen, Griekenland, Letland, Cyprus, Bulgarije en Roemenië is ongeveer 80% van de bevolking tegen het homohuwelijk, volgens een enquête die in 2007 is gepubliceerd door de Europese commissie. ”Daarbij komt dat de Europese Unie niets kan doen inzake familierecht”, betreurt Juris Lavrikos. Het Europees hof voor de mensenrechten, waarbij de zaak al enkele keren aanhangig is gemaakt, meent dat de wet die het huwelijk voorbehoudt aan stellen die worden gevormd door een man en een vrouw, valt onder nationale wetten en geen discriminatie vormt.
Trouwen op een Grieks eilandje
Ondanks al deze voorbehouden, tarten sommige politici de wetten van hun land om vooruitgang te boeken. Een Griekse burgemeester heeft begin juni 2008, voor de eerste keer, de huwelijken gesloten van twee homoseksuele stellen op het eilandje Tilos (Egeïsche Zee), door te profiteren van het feit dat de wet over het burgerlijk huwelijk, die is aangenomen in 1982, niet preciseert dat deze verbintenis per se tussen twee personen van verschillend geslacht moet plaats vinden.
”Maar nu doet een ander probleem zich voor. Bijvoorbeeld wanneer een homostel trouwt in België en een van de twee echtgenoten werk krijgt in Polen. Als ze besluiten om naar dat land te verhuizen is hun verbintenis daar niet geldig”, betreurt Juris Lavrikovs. De activisten die strijden voor gelijke rechten tussen homo- en hetereroseksuelen hebben dus nog werk te doen. De strijd is nog jong. Op 17 mei 2005 werd de eerste mondiale dag van strijd tegen homofobie georganiseerd in 40 landen. Vijftien jaar eerder maar heeft de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) homoseksualiteit van de lijst met geestelijke aandoeningen geschrapt...
Séverine Lenglet
