Kies een taal
Het dorp bestaat uit een tiental huisjes die pittoresk over de groene heuvels verspreid liggen. Je kunt in bijna al die huizen voor een paar euro overnachten. In ieder huis kun je ook vragen of iemand je naar de grens met Griekenland wil brengen, die in vogelvlucht op minder dan twee kilometer van Konispol ligt.
Konispol bereiken is heel wat lastiger. De Albaniërs zetten alles op alles om door de Europese Unie officieel als kandidaat voor lidmaatschap in aanmerking te worden genomen. Een van de voorwaarden is het beveiligen van de grenzen, dat beschouwd wordt als de achilleshiel van de hele regio. Daarom stuit je al een tiental kilometers voordat je het dorp binnenkomt op controleposten van leger en politie.
De politie in Gjirokaster, de districtshoofdstad merkt dat de Grieken de laatste tijd helemaal niet zo nauwgezet te werk meer blijken te gaan bij het vangen van illegale immigranten. “De druk is vanaf hun kant de afgelopen tijd nogal afgenomen”, vertelt een agent van de lokale politie, die zijn naam niet genoemd wil zien in het artikel. “Ik weet niet of het beleid is, of alleen maar algemene laksheid. Maar sinds de verkiezingen [in mei, red.] hebben we de indruk dat ze de grens helemaal niet meer bewaken”.
Kunstmatige haas
De onderhandelingen over een volledig EU-lidmaatschap domineren tegenwoordig de politieke discussies in Albanië. En dat is niet zonder reden, want in november moet Brussel laten weten wanneer het land klaar is voor de officiële kandidaat-status.
“Onze kansen zijn gering”, zegt Gjergj Erabara, een verslaggever van de krant Shqip. “De regerende Albanese Democratische Partij heeft van de EU een kunstmatige haas gemaakt waar achteraan moet worden gerend, maar die je niet mag pakken. Want dan zou er een eind moeten worden gemaakt aan de corruptie en veel plaatselijke regelingen zouden moeten worden stopgezet. Daar komt in november niets van terecht”.
Edi Rama, leider van de grootste oppositiepartij, de Albanese Socialistische Partij, en voormalig burgemeester van Tirana, is in staat de regeringspartij te lijf te gaan. “De hele EU zag hoe premier Sali Barisha de ene na de andere verkiezing manipuleerde, eerst de parlementsverkiezingen en toen de gemeenteraadsverkiezingen”, vertelt hij.
De socialisten blijven erbij dat het geknoei van Berisha’s partij ervoor heeft gezorgd dat zij de parlementsverkiezingen in 2009 verloren, en ze boycotten het parlement maandenlang. Toen de oppositiepartijen in januari 2011 een grote demonstratie tegen de regering leidden, vuurden beveiligingsdiensten op de menigte. Daarbij werden drie mensen gedood en raakte een vierde demonstrant dodelijk gewond.
“Tot op heden heeft niemand daarvoor de verantwoordelijkheid genomen. Hoe kan een land waarin dergelijke dingen gebeuren zelfs maar denken aan een EU-lidmaatschap?” vraagt Rama zich af. Erebara moet toegeven dat Berisha een uitgekookte politicus is. “En hij weet bijzonder goed hoe hij de aandacht van het publiek kan afleiden van de werkelijke problemen”, net als toen de affaire rond de Gay Pride losbarstte.
van EU-lidmaatschap naar homoseksualiteit
Edi Marku is bijna 60. Hij draagt een militaire pet, zoals zoveel heren van zijn leeftijd die graag dragen en in zijn handen houdt hij een bord waarop te lezen staat “Blijf van mijn kont af!” Hij is een van de tientallen mensen die voor het parlementsgebouw in Tirana tegen de Gay Pride demonstreren.
“Weet je, ik wil heel graag dat Albanië bij de Europese Unie komt”, vertelt hij me. “De EU zal ons helpen wegen aan te leggen, ze zullen ons financieel steunen, en onze jongeren zullen in het buitenland kunnen studeren. Ik heb zelf twee studerende dochters. Maar als de prijs die we daarvoor moeten betalen, het accepteren van perverselingen is, dan moeten we daar nog eens goed over nadenken.”
Seksuele minderheden stookten al eerder een groot debat op in Albanië, in 2009. Destijds nam Berisha niet alleen een flinke voorsprong op zijn eigen electoraat, maar ook op de meeste EU-landen.
In plaats van te reageren op de eerste boze opwinding over de verkiezingen, kondigde hij zijn steun aan voor de legalisering van het homohuwelijk. Het Albanese publiek stond op zijn achterste benen, maar Berisha is de leider van een conservatieve partij die sympathiseert met moslimorganisaties, en dus was er niemand die hem tegensprak.
Toen de Pink Embassy-vereniging eerder dit jaar zijn plannen voor de eerste Gay Pride in Tirana aankondigde, keek iedereen vol verwachting uit naar wat de premier zou zeggen.
Erebara vertelt me dat “alle journalisten zoals gewoonlijk begonnen te zoeken naar iemand die tegen was. En ze vonden iemand, de staatssecretaris van Defensie. Hij vindt dat alle homo’s een schop onder hun kont moeten krijgen”. De VS en de EU reageerden daarop door de Albanezen erop te wijzen dat ze de rechten van homo’s moeten respecteren, en het debat verschoof van EU-lidmaatschap naar homoseksualiteit, voegt hij daaraan toe. “Hebben we dan echt geen ernstigere problemen?” vraagt hij zich retorisch af. Hij somt vervolgens de problemen zelf maar op: “De werkloosheid bedraagt 15 procent, en voor jongere hoogopgeleiden is er geen ander vooruitzicht dan naar Italië te vertrekken”. Uiteindelijk besloot Pink Embassy uit angst voor de veiligheid van de deelnemers de parade uit te stellen.
Zelfs stijfkoppige moslims zijn voorstander
Het Albanese enthousiasme voor de EU is inderdaad ongekend. In Turkije komt de publieke steun voor EU-lidmaatschap met moeite boven de vijftig procent uit. En in Servië liep de steun sterk terug. Dat land kocht zijn kandidaat-status met de uitlevering aan het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag van de van oorlogsmisdaden verdachte Milosevic, Karadzic en Mladic. Zelfs het volgende EU-lid Kroatië is veel eurosceptischer dan Albanië.
“De steun voor EU-lidmaatschap lag jarenlang op 97-98 procent”, vertelt Erebara. “Geen enkel land in de geschiedenis van de Unie boekte ooit zulke resultaten. In tegenstelling tot Turkije bijvoorbeeld, zijn hier zelfs de stijfkoppige moslims euro-enthousiastelingen”.
Maar wat gebeurt er met dat enthousiasme als Albanië zich onvoldoende inzet voor een gunstig verloop van de onderhandelingen? “Ze rekenen erop dat ze wel zullen worden toegelaten zolang ze hun goede wil maar tonen”, zegt een EU-diplomaat.
“Ze sloten zich ook aan bij de NAVO zonder dat ze aan de eisen voldeden. De alliantie was van mening dat de strategische positie van Albanië belangrijk genoeg was om een oogje dicht te knijpen. Maar ik denk niet dat het ze deze keer zal lukken. Albanië voldoet in de verste verten niet aan de EU-normen en Europa wordt, na de Griekse crisis, steeds standvastiger op deze punten."
"De EU zal zeker een bepaald gebaar maken, zo kunnen Albanezen zonder visum naar de Schengen-landen reizen, en werd er een zeer gunstig handelsakkoord gesloten. Maar totdat de regering begint met het doorvoeren van werkelijke hervormingen in het land, kan er geen sprake zijn van het opstarten van onderhandelingen”.
“De toekomst van de EU ligt in onze handen”
Het openbare leven in Konispol komt na acht uur ’s avonds tot stilstand. Emgiratiekandidaten gaan daarvoor al naar bed, want de meesten van hen staan om vier uur ’s ochtends op, eten het lokale standaardontbijt van gekookte eieren, tomaat, en een broodje jam dat in de Bead & Breakfasts wordt geserveerd, drinken een kop koffie en vertrekken zodat ze aan het begin van de avond in Igoumenitsa aankomen.
Degenen die niet kunnen slapen zitten in het café in het centrum. De zeventienjarige Izeti Guri, die iedere dag de grens oversteekt om boten te verven in een nabijgelegen Griekse haven, vertelt me in het Engels alles wat hij weet over zijn landgenoten die naast ons zitten.
“Deze man heeft een broer in Griekenland, en ze hebben samen een bedrijf dat kantoren schoonmaakt”, vertelt hij, wijzend op een besnorde man van middelbare leeftijd. “Hij daar heeft een Griekse vriendin en hij schept tegen iedereen op dat hij met haar gaat trouwen en dan een EU-paspoort krijgt”.
De man, Jovan, vertelt dat de mening van de Grieken over Albanezen naarmate de crisis dichterbij kwam, verschoof van minachting naar respect: “Slechts een jaar geleden zagen de ouders van mijn verloofde een Albanees vriendje niet zitten. Ze wilden me niet ontmoeten”, vertelt hij. “En nu? Nu hebben ze me uitgenodigd om te komen eten, en vragen ze me waarmee ze me kunnen helpen.”
“Waardoor zijn ze zo veranderd?” “Omdat ze inzien dat ze niet zonder onze mankracht kunnen”. “Alleen wij kunnen Griekenland nu redden”, zegt iemand vrij serieus, en de anderen knikken instemmend.
“Zie je wel? De toekomst van de hele EU ligt in onze handen. Maar jullie sukkels weigeren ons toe te laten”, zegt Izeti lachend.
Dit artikel is geschreven voor het project Next in Line, gecofinancierd door de Europese Unie.
