Een verlaten gebouw in het stadscentrum van Lissabon.

Lissabon, een spookstad

Door de verpaupering van de gebouwen en de hoge huurprijzen worden jongeren uit Lissabon verjaagd en verandert de Portugese hoofdstad in een spookstad. Alleen de studenten die ieder jaar van het Erasmus-programma profiteren lijken nog een beetje leven in de brouwerij te kunnen brengen.

Gepubliceerd op 10 augustus 2010 om 13:06
Pedro Moura Pinheiro  | Een verlaten gebouw in het stadscentrum van Lissabon.

Het hart van Lissabon is verouderd. In het historische centrum, in beroemde wijken als Chiado, Baixa, Alfama, Graça en Alcántara, staan veel huizen leeg. Zelfs in de stadsdelen die het best aangeschreven staan, is veel leegstand. Tussen chique winkels, hotels, banken en multinationals staan gebouwen die behoorlijk verpauperd zijn. De gemeente telt er zo´n vijftien op de Avenida da Liberdade, de belangrijkste verkeersader van Lissabon. Lissabon en Porto staan bovenaan de lijst van steden in de Europese Unie waar sinds 1999 het meest sprake is geweest van ontvolking van de binnenstad, en hebben het hoogste percentage inwoners van 65 jaar en ouder (24%).

Helena Roseta, die architect is, ijvert al jaren voor een rechtvaardig huisvestingsbeleid en is in oktober 2009 herkozen als onafhankelijk gemeenteraadslid op de lijst van de Socialistische partij. Zij noemt drie punten die de steden Lissabon, Porto en Braga in planologisch opzicht met elkaar gemeen hebben: het grote aantal woningen dat leegstaat, de bevolkingsafname en de vergrijzing. Volgens een inventarisatie uit 2008 telt Lissabon 4.000 leegstaande gebouwen, op een totaal van 55.000. “Een deel daarvan komt al in aanmerking voor renovatieprogramma's die door de gemeente zijn goedgekeurd, maar andere gebouwen kunnen niet worden hersteld en moeten worden gesloopt", aldus Manuel Salgado, die eveneens architect is en als wethouder verantwoordelijk is voor Stedelijke Planning.

Gevolgen van het pendelverkeer zijn dramatisch

De afgelopen dertig jaar is Lissabon iedere tien jaar zo'n 100.000 bewoners kwijtgeraakt, en is het aantal inwoners gedaald van 800.000 naar ongeveer 500.000 in 2010. Salgado verzekert dat hij de oorzaken van deze leegloop “perfect in kaart heeft gebracht”: “de slechte kwaliteit van voorzieningen in de nabije omgeving (kinderopvang, scholen, gezondheidscentra), de vraag naar eengezinswoningen en, veruit de belangrijkste oorzaak, de prijs per vierkante meter, die in Lissabon twee tot drie keer zo hoog ligt als in de omliggende gemeenten.” Volgens cijfers van de gemeente leeft een kwart van de bevolking van Lissabon op de armoedegrens. Het spectrum loopt uiteen van gepensioneerden, werklozen en mensen met een bijstandsuitkering aan de ene kant tot de welgestelden aan de andere kant, die probleemloos toegang hebben tot de woningmarkt van de Portugese hoofdstad. Vaak hebben de rijken zich gevestigd op de meest gewilde plekken in de omgeving van Lissabon, zoals in Estoril en Cascais.

Lissabon biedt werkgelegenheid aan 650.000 mensen en telt 500.000 inwoners, waarvan slechts een kwart tot de beroepsbevolking behoort, licht de wethouder toe. “Dat betekent dat er iedere dag meer dan een half miljoen mensen op en neer reizen naar Lissabon. Deze situatie is vrijwel uniek in Europa en valt alleen te vergelijken met de situatie in de Noorse hoofdstad Oslo, die meer overeenkomsten vertoont met de grote Amerikaanse steden”, aldus de geograaf João Seixas.

Nieuwsbrief in het Nederlands

De gevolgen van dit dagelijkse pendelverkeer zijn dramatisch voor de Portugese hoofdstad, die zich telkens als een long volzuigt en weer leegstroomt: een verstoord evenwicht, verkeersopstoppingen, vervuiling en geluidsoverlast. “Er zijn 162.000 voertuigen met een in Lissabon geregistreerd kenteken, terwijl er dagelijks 400.000 auto´s de stad binnenkomen die voor grote overlast zorgen en geen geld in het laatje van de gemeente brengen, aangezien de bestuurders ervan belasting betalen in andere gemeenten", moet Salgado tot zijn spijt vaststellen.

Erasmus-programma biedt soelaas

´s Avonds en in het weekend loopt Lissabon leeg en krijgen sommige stadsdelen een spookachtig aanzien. In bepaalde, meer centraal gelegen wijken, waar veel gebouwen leegstaan, schiet het dienstenaanbod duidelijk tekort. Aangezien de vraag beperkt is, is het aanbod aan winkels, bars en taxi's eveneens beperkt, waardoor jongere bewoners uit het centrum worden verjaagd. Zij kiezen ervoor om in meer excentrisch gelegen, maar levendigere wijken te gaan wonen.

Woningeigenaren, huurders en gemeentelijke autoriteiten schuiven de verantwoordelijkheid voor de verpaupering van het woningbestand op elkaar af. De eigenaren beklagen zich over de wet inzake de stedelijke woningverhuur, die nog stamt uit de jaren vijftig, onder de dictatuur van Salazar, en die de huurprijzen op een belachelijk laag niveau houdt, waardoor renovatiewerkzaamheden onbetaalbaar worden.

Ondanks het verval van het historische en majestueuze Lissabon blijft de schoonheid van de stad, met haar zeven heuvelen en de alomtegenwoordige rivier de Taag, grote aantrekkingskracht uitoefenen op buitenlandse bezoekers. De gemeente is zich van deze troef bewust en heeft een hulpmiddel ontdekt om de hoofdstad weer nieuw leven in te blazen: het Erasmus-programma, dat de mobiliteit van studenten binnen de Europese Unie stimuleert. “Wij streven ernaar om van Lissabon een Erasmus-stad te maken", verklaart Manuel Salgado enthousiast. Als we de gemeentelijke bronnen mogen geloven, zorgen de drieduizend buitenlandse studenten die ieder jaar naar Lissabon komen er nu al voor dat het huursegment van de woningmarkt een nieuwe impuls krijgt.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp