Het vliegveld van Vilnius.

“Litouwen is geen prettig woonland”

Door de crisis en de hoge werkloosheid zien jonge Litouwers zich genoodzaakt hetzelfde te doen als hun grootouders vroeger: ze emigreren. Met tienduizenden tegelijk verlaten ze hun land, op zoek naar een beter leven. Vooral de Britse eilanden en Scandinavië zijn in trek, schrijft weekblad Veidas.

Gepubliceerd op 10 februari 2012 om 16:49
Het vliegveld van Vilnius.

Tussen 1990 en 2011 emigreerden ongeveer 670 duizend Litouwers, en keerden er slechts 110 duizend terug naar hun land. Binnen twee decennia verloor Litouwen, een land met 3,5 miljoen inwoners, alleen al volgens de officiële tellingen een half miljoen inwoners. Dat maakt van de Litouwers een van de meest migrerende volken van Europa. Maar in feite is deze massale nationale emigratie geen nieuw fenomeen. In de afgelopen eeuwen vonden er voortdurend grotere en kleinere emigratiegolven plaats.

Al in de achttiende en negentiende eeuw pakten de Litouwers, voornamelijk boeren, het hoogst noodzakelijke in twee koffers om naar de Verenigde Staten te vetrekken. Tegenwoordig zetten ze hun huizen te huur, en vertrekken ze naar het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Noorwegen. Al dan niet in gezelschap van hun gezin, aangezien internet de afstanden inmiddels heel wat kleiner maakt.

De tijden veranderen zeker, maar een ding blijft hetzelfde: zowel toen als nu worden de Litouwers, boeren of geschoolde stadsbewoners, aangetrokken door de plaatsen waar je beter, en onder betere omstandigheden, je brood kunt verdienen.

Na een studie geografie verpakt ze nu bonbons in doosjes

Ignas en Rimante Mockai, beiden begin dertig, namen ook alleen het hoogstnoodzakelijk mee in hun koffers. Ze brachten hun hond naar het dorp, verdeelden de planten onder vrienden, haalden hun twee kinderen van de kleuterschool en vertrokken naar Londen, zonder retourticket. Dat is nu anderhalf jaar gelden.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Destijds, herinnert Rimante zich, zat haar man, die elektrotechnicus is, al twee jaar zonder werk, en ontving slechts een minimum inkomen."Zoals iedereen konden ook wij de aflossing van onze hypotheek haast niet meer opbrengen. En toen kreeg mijn man een baan aangeboden in Londen. De beslissing was snel genomen, ook omdat we al familie en heel veel vrienden in Engeland hebben", vertelt ze.

Ze voegt daaraan toe dat ze zelfs niet na hebben gedacht over de mogelijkheid om hun twee kinderen toe te vertrouwen aan hun grootouders, zodat zij zich in het buitenland konden settelen: vrienden hadden inmiddels al een plaats op een kleuterschool voor ze gevonden.

Het enige probleem: gedurende een aantal lange maanden had slechts een van hen beiden werk. Het werkloosheidscijfer in het Verenigd Koninkrijk bedraagt tegenwoordig 8,4 procent, het hoogste niveau sinds 1996. Vier maanden lang liep Rimante dus iedere dag alle uitzendbureaus af, of ging op sollicitatiegesprek. Uiteindelijk vond ze een baan als inpakster bij een fabriek.

Ondanks alles heeft het stel geen spijt van hun emigratiebesluit. Binnen anderhalf jaar losten ze al hun schulden af, kochten ze een tweedehands auto en hebben ze nu een heel behoorlijk leven. Rimante vindt het alleen jammer dat haar diploma in een la van de commode ligt te verstoffen. Ze heeft veel moeten opgeven om geografie te kunnen studeren, en nu verpakt ze bonbons in doosjes.

Het zijn vooral werkloze hoogopgeleide dertigers die vertrekken

Als je de typische Litouwse emigrant die naar Engeland of Ierland vertrekt, in een paar woorden zou moeten omschrijven, dan kun je zeggen dat het iemand van onder de 34 jaar is die een universitair diploma op zak heeft, maar in Litouwen al jaren werkloos is. Hij is ongetrouwd of heeft een gezin, dat hij meeneemt naar het land van zijn keuze. De kinderen niet langer achterlaten in Litouwen is in de afgelopen jaren de trend geworden, vooral onder emigranten die naar het Verenigd Koninkrijk of Ierland vertrekken.

Op de derde plaats van populaire bestemmingen staat Noorwegen. Waarom? "Het salarisniveau is er ongekend hoog", legt I. Malkinas, hoofd van een uitzendbureau, uit. In Noorwegen verdienen de Litouwers tussen de 8.000 en 12.000 litas per maand (tussen 2.300 en 3.500 euro, dus bijna 8 en 12 keer het Litouwse minimumloon). Noorse werkgevers zijn echter niet erg happig om jonge allochtonen aan te nemen. Met zoveel geld in hun zak, laten met name de jongsten zich volledig gaan en bevolken ze inmiddels de Noorse gevangenissen.

"Als de oorzaken niet worden aangepakt, blijft de emigratie toenemen"

Litouwers emigreerden altijd al en masse. De stroom nam alleen maar af toen de overheid radicale maatregelen nam om de vrijheid van reizen aan banden te leggen, zoals in de tijd van de Sovjetbezetting. Volgens de gegevens van Alfonsas Eidintas, historicus en diplomaat, en migratiespecialist, emigreerden tussen het eind van de negentiende eeuw en de Eerste Wereldoorlog 400 duizend Litouwers naar de Verenigde Staten, Rusland, en Engeland. 13 procent van hen was joods.

De socioloog Vladas Gaidys denkt dat de emigratie niet zal stoppen zolang de oorzaken ervan niet worden weggenomen, en dat zijn er heel wat. Ten eerste is de sociale situatie gespannen: er is geen werk, en er zijn geen middelen om leningen terug te betalen. Het is bijvoorbeeld maar de vraag hoe je normaal kunt leven wanneer je, nadat je de gasrekening hebt betaald, vrijwel niets meer over hebt.

Een klein familiebedrijf opstarten is een manier om je aan het land te binden, maar dat proces is moeizaam en kostbaar. "Als de oorzaken niet worden aangepakt, blijft de emigratie toenemen. Litouwen is tegenwoordig immers geen prettig land om in te wonen", stelt hij vast.

Immigratie

Een tegengestelde, verontrustende tendens

"Emigranten komen terug: moeten we daar blij om zijn of niet?" vraagt het Litouwse magazine Veidas zich af. Het blad doelt op de recente ommekeer in de emigratietendens van de afgelopen twintig jaar. In 2011 keerden 14 duizend Litouwers terug naar hun land, drie keer meer dan in 2010. Als je daar het duizendtal buitenlanders bij optelt dat in Litouwen woont, "is de demografische toekomst van het land lang niet zo erg als men ons voorspiegelt".

Veidas wijt een groot deel van de omgekeerde emigratiegolf aan "het wijze economische beleid van premier Andrius Kubilius, verantwoordelijk voor de sterkste economische groei in de EU". Maar hij is daar niet onverdeeld gelukkig mee, want de regering vraagt zich af of "die 14 duizend mensen de Litouwse economie zullen aanzwengelen of dat ze juist een extra last zullen betekenen voor het toch al zwakke sociale stelsel".

Veidas benadrukt dat de emigratie "een cadeautje van God en de Europese Unie" is geweest voor Litouwen. Alleen al in 2010 zonden Litouwers vanuit het buitenland 1 miljard euro naar huis, dat is 4 procent van het bbp. En daarbij is nog geen rekening gehouden met de sociale uitkeringen waar deze mensen geen beroep op deden. Degenen die terugkomen zijn vast de hardste werkers maar ze hebben zeker geen ondernemersbloed, en dat is nu juist wat er aan de Litouwse economie het meest ontbreekt, betreurt Veidas.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp