Mensen kijken naar de nieuwe koning Willem-Alexander en zijn moeder, koningin Beatrix, tijdens de abdicatieceremonie. Amsterdam, 30 april 2013.

Loos de koning en huur een acteur in

Op 30 april heeft koningin Beatrix de troon afgestaan aan haar zoon Willem-Alexander. Aangezien de monarchie geen politieke macht heeft en handen vol geld kost, stelt schrijver Arnon Grunberg voor de koninklijke familie te vervangen door acteurs. Zij zouden zeer goed in staat zijn deze rol op zich te nemen, en voor een stuk minder belastinggeld.

Gepubliceerd op 30 april 2013 om 14:38
Mensen kijken naar de nieuwe koning Willem-Alexander en zijn moeder, koningin Beatrix, tijdens de abdicatieceremonie. Amsterdam, 30 april 2013.

Op 30 april 1980 werd de Nederlandse koningin Juliana opgevolgd door haar dochter Beatrix. Er waren die dag langdurige en hevige rellen in Amsterdam. Onder het motto ‘geen woning, geen kroning’ ageerden krakers en anarchisten tegen de inhuldiging van de nieuwe koningin. Woningnood leek in 1980 het enige serieuze probleem in Nederland te zijn.
Ik was 9, en zat met mijn moeder voor de televisie. De rookbommen en charges van de Mobiele Eenheid maakten meer indruk op mij dan de kroning. Mijn vader vond zowel de krakers als de koningin onzin, hij hield zich die dag uitvoerig bezig met zijn postzegelverzameling.

De 33 jaar zijn relatief schandaalvrij gebleven

Mijn ouders, Duitse Joden die in de jaren dertig naar Nederland waren gevlucht, waren niet bijzonder koningsgezind. Maar vooral mijn moeder had een zwak voor koningshuizen en dan met name voor de schandalen die onvermijdelijk met de monarchie gepaard gaan.

Wat dat betreft heeft ze haar hart kunnen ophalen bij koningin Juliana. Haar man, Prins Bernhard, was een beruchte schuinsmarcheerder die verscheidene buitenechtelijke kinderen heeft verwekt en die ook vermoedelijk steekpenningen heeft aangenomen van Lockheed, waardoor hij in de jaren zeventig zijn militaire taken in Nederland moest neerleggen. De 33 jaar dat Juliana’s dochter, Beatrix, koningin van Nederland was, zijn relatief schandaalvrij gebleven.

De belangrijkste smet was misschien dat haar oudste zoon Willem-Alexander, die op 30 april van dit jaar Beatrix zal opvolgen, is getrouwd met de dochter van Jorge Zorreguieta, die staatssecretaris van Landbouw was onder het regime van Jorge Videla in Argentinië, en die naar alle waarschijnlijkheid van de verdwijningen en de vuile oorlog van Videla wist.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Beatrix keerde zich tegen de PVV

Verder trouwde een andere zoon van Beatrix, Friso – hij ligt momenteel in coma vanwege een ski-ongeluk in Oostenrijk – met Mabel Wisse Smit, die intensieve contacten had onderhouden met de drugsbaron Klaas Bruinsma, die in 1991 voor het Hilton in Amsterdam werd vermoord.

Beatrix zelf bleef kreukvrij en haar man, de in Duitsland geboren Prins Claus (1926-2002), gold niet ten onrechte als een moreel geweten. Grote indruk maakte het moment in 1998 toen hij tijdens een prijsuitreiking aan drie Afrikaanse modeontwerpers de ‘arbeiders aller landen’ opriep zich te ontdoen van hun ‘boeien’, ‘de slang om hun nek’, waarmee hij de stropdas bedoelde. Ook noemde hij Nelson Mandela de best geklede man die hij kende.

Rellen zoals in 1980 zullen tijdens de troonswisseling op 30 april 2013 wellicht uitblijven. De krakers in Amsterdam zijn gedecimeerd en de progressieven van 1980 zijn het koningshuis steeds meer gaan waarderen. Dat komt niet in de laatste plaats doordat Beatrix zich keerde tegen de extreem-rechtse partij, de Partij voor de Vrijheid van de inmiddels in Nederland vrijwel vergeten politicus Geert Wilders.

Beatrix had weinig op met Wilders’ racistische, anti-islamitische ideeënwereld.

Politieke macht is koningin ontnomen

De enige concrete politieke macht die de koningin had, het aanwijzen van een informateur en formateur tijdens de formatie van een nieuw kabinet, is haar door het parlement recentelijk ontnomen; bij de laatste kabinetsformatie kwam zij er niet meer aan te pas.

Veelzeggend is dat een ‘royalty-watcher’ in NRC Handelsblad over het koningshuis als ‘staatstheater’ sprak. Alsof het koningshuis in Nederland heden ten dage werkelijk niet meer is dan grondwettelijk verplichte performancekunst.

Een beroemde, oudere actrice vertelde in diezelfde krant dat enkele van haar collega’s discreet waren benaderd om acteerlessen voor het koningshuis te verzorgen. Helaas konden deze acteurs niet worden beloond voor hun lessen, zij kregen slechts een handdruk, het ging immers om een erebaantje.

Jaarsalaris van 825.000 euro

Tot een afschaffing van het koningshuis zal het niet snel komen. De voorstanders van afschaffing zijn relatief ongevaarlijk. De Socialistische Partij is te klein en het Republikeins Genootschap maakt een ietwat slapende en dikwijls ook belachelijke indruk. Dat laatste is niet verwonderlijk: waarom zou je je in alle ernst tegen grondwettelijk verplichte performancekunst keren?

Misschien omdat de beloning voor deze performancekunst ietwat buitenissig is. De aanstaande koning, Willem-Alexander, ontvangt een belastingvrij jaarsalaris van 825.000 euro (1.072.500 US dollar) en daarnaast wordt hem nog eens 4.408.000 euro (5.730.400 US dollar) per jaar uitgekeerd voor zijn personele en materiële kosten. Ook zijn vrouw, Máxima, ontvangt belastingvrij een salaris van 327.000 euro (425.100 US dollar) en bovendien 574.000 euro (746.200 US dollar) als bijdrage aan de personele en materiële kosten.

Audities voor rollen van koning en koningin

Deze bedragen zijn wellicht wat overdreven in tijden dat in Nederland nogal bezuinigd is op subsidies van de overheid voor ander theater.

Nu theaters, operahuizen en musea zonder sponsors ondenkbaar zijn geworden zouden wij ons toch ook kunnen verzoenen met een koningshuis dat bij staatsbezoeken en andere gelegenheden discreet de boodschap uitdraagt dat het bezoek mede is mogelijk gemaakt door Royal Dutch Shell? Of Pfizer, want waarom zou in tijden van globalisering het Nederlandse koningshuis per se door een Nederlandse onderneming moeten worden ondersteund?

Hoewel ikzelf weinig principiële bezwaren heb tegen de folklore die het Nederlands Koninklijk Huis is, is het toch een tikkeltje ouderwets om zich aan markt en meritocratie te willen onttrekken.

Het zou aardig zijn als er in de toekomst audities worden georganiseerd voor koning en koningin van Nederland. Er zijn wellicht mensen te vinden met meer acteertalent dan in het huidige koningshuis en die bovendien bereid zijn voor een lager salaris op te treden.

Publieke opinie

“Trots op onze monarchie”

Alhoewel vaak wordt gezegd dat een monarchie niet thuishoort in een modern land, is “het vertrouwen in het koningshuis ongeschonden”, meldt Trouw. De krant verwijst naar een peiling van onderzoeksbureau Motivaction:

Of het nu vergeleken wordt met het rechtssysteem, de zorg, het onderwijs of de media - over niets zijn Nederlanders zo tevreden als over het koningshuis. Bijna driekwart van de ondervraagden heeft vertrouwen in koningin Beatrix, ruim tweederde in Willem-Alexander en Máxima , tegen een schamele 12 procent die vertrouwen zegt te hebben in de politiek.

De onderzoeksdirecteur van Motivaction legt uit:

Nederlanders hebben behoefte aan stabiliteit. Juist in een tijd die ze zien als egocentrisch en gejaagd, verlangen ze naar eenheid en saamhorigheid. Het koningshuis is een belangrijk bindend element; het staat symbool voor die saamhorigheid.

In NRC Handelsblad valt te lezen dat het vorstenhuis bovendien een stabiliserende rol speelt op het internationale toneel:

Wij Nederlanders zijn trots op onze historie. Wij hebben als klein land daardoor een voorbeeldfunctie met een koningshuis dat ons bijzonder op de kaart zet. Het Koninklijk Huis is een stabiele factor voor ons, zij vertegenwoordigen ons land heel goed in de buitenlandse betrekkingen en daar kan geen minister tegenop. Een minister is vergankelijk en politiek gericht. De koninklijke vertegenwoordiging is neutraal, warm en stabiel.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp