"We zullen niet zwijgen": een t-shirt en bloemen op de plek waar Pavlos Fyssaswerd vermoord, in Athene.

Pavlos Fyssas, ontleding van een politieke moord (2/2)

De Griekse rapper Pavlos Fyssas werd in de nacht van 17 op 18 september vermoord door een militant lid van Gouden Dageraad. Deze ´moord te veel´ luidde de val in van de neonazipartij, die – naar nu blijkt – stilzwijgend onder één hoedje speelde met de regering en banden had met machtige reders. Fragmenten

Gepubliceerd op 1 november 2013 om 11:06
"We zullen niet zwijgen": een t-shirt en bloemen op de plek waar Pavlos Fyssaswerd vermoord, in Athene.

Waarom moest nu juist Pavlos Fyssas een martelaar worden? De woorden van zijn liedjes maken nieuwsgierig: er wordt zeker gezongen over intolerantie en duistere krachten. Maar niets wijst direct op Gouden Dageraad. “Tussen iedere twee liedjes die vaag refereerden aan de gevaren van het fascisme, componeerde Pavlos er wel vier over meisjes of over de crisis”, vertelt zijn jeugdvriend Petros Poundivis.
Deze reus, die op een Griekse Mister T. lijkt, is ook rapper, en maakt deel uit van de groep PsyClinic TactiX. Maar hij is allereerst arbeider, net als Pavlos Fyssas. Voordat ze een artistieke carrière voor ogen hadden, werkten de jongens zich net als hun vaders keihard op de scheepswerven van Perama.
Perama is het grote industriële havengebied van Athene, dat ook wel de ‘Zone’ wordt genoemd. Een uitgestrekt afgesloten gebied waar de met graffiti bekladde muren van opslagloodsen langs de kades staan waaraan een paar roestige vrachtschepen liggen aangemeerd. “Pavlos hield het na vijf jaar voor gezien. Het werk is ontzettend zwaar, er gebeuren veel ongelukken. Maar hij heeft zichzelf altijd als een kind van de arbeidersklasse beschouwd. Hij weigerde lid te worden van een partij, maar zijn naam staat nog altijd op de ledenlijst van de metaalarbeidersvakbond. Hij was hier erg populair, hij had een grote mond, en stond altijd klaar om de slachtoffers van de crisis in de wijk te verdedigen. En daarom hebben ze hem vermoord”, zegt Petros stellig.

Laatste rode bolwerk

De Zone, zwaar getroffen door de crisis, is het laatste rode bolwerk in een regio waar neonazi’s iedere dag meer terrein winnen. Perama, Nikaia, Keratsni: de wijken uit de regio Piraeus zijn verwoest door zes jaar van onafgebroken bezuinigingen. “De ontmanteling van de openbare voorzieningen en de massaontslagen hebben ervoor gezorgd dat mensen alleen nog maar aan het overleven zijn. Een kwart van de huishoudens in Perama heeft geen elektriciteit meer, omdat het geld ervoor ontbreekt. Dus natuurlijk zijn sommigen dan gevoelig voor de lokroep van een partij die beweert dat ‘het systeem verrot is’, immigranten daarvan de schuld geeft, en die conservenblikken en pasta uitdeelt…”, zucht Petros.
Dan blijft dus de Zone over, die al sinds jaar en dag in handen is van de PAME, de vakbond die nauw verwant is aan de communistische partij KKE, en die zich blijft verzetten tegen de druk van de werkgevers.

Negen gewonde vakbondsleden

Drie dagen voor de moord op de rapper, werden de Grieken door een ander incident opgeschrikt: in de avond van 14 september, bevinden militante communisten uit de Zone zich op een terrein dat de ‘Laan van de Democratie’ heet. Ze hangen affiches op om een festival aan te kondigen, als ze opeens worden aangevallen door een vijftigtal leden van Gouden Dageraad. “Het was heel indrukwekkend. Ze kwamen vanuit alle zijstraten in colonnes op ons af, gewapend met knuppels en stokken. [[Er waren ook twee motoragenten bij, die een beetje op afstand bleven.
Maar ze grepen ook niet in toen het geweld losbarstte]] en wij werden bekogeld met stenen en er op ons werd ingeslagen”
, vertelt Sotiris Poulikogiannis, een energieke veertiger die de metaalarbeidersbond in de Zone leidt. Resultaat: negen gewonde vakbondsleden, waarvan er een aantal ernstig aan toe waren.

Scheepsmagnaten en grootindustriëlen

“Het was de eerste keer dat ze ons zo openlijk durfden aan te vallen. Toch wisten we dat er iets in de lucht hing. In augustus, midden in de rustige vakantietijd, waagde een van hun lokale leiders zich hier, in de Zone. Hij hield een bijeenkomst waarin hij zwoer dat hij ons zou vernietigen en ons zou verjagen”, zegtThanassis Panagiotopoulos, zelf ook vakbondslid. De man die de bedreigingen in augustus uitte, Yannis Lagos, parlementslid van Gouden Dageraad, zit nu in de gevangenis. Hij was een van de mensen die meerdere keren, net voor en net na de moord, telefonisch contact had met de moordenaar van Pavlos Fyssas.
“Het is allemaal onderdeel van een strategie: om de weerstand tegen de bezuinigingsmaatregelen te breken, moeten degenen die zich verzetten, worden uitgeschakeld, er moet angst worden gezaaid. Iedereen hier weet dat Gouden Dageraad banden heeft met scheepsmagnaten en grootindustriëlen. Hun min of meer geheime bijeenkomsten werden al door de pers onthuld. In het parlement stemmen fascistische parlementsleden altijd voor de reders, en op straat zijn ze hun gewapende begeleiders”, beweert Thanassis.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Nazistisch verleden

Is dat overdreven? Half oktober werd er bij een gevluchte scheepsbouwer in een geheime kamer een waar museum ter ere van het nazisme ontdekt. Onderzoeken naar de financiering van Gouden Dageraad, die na de moord op Pavlos Fyssas werden opgestart, zouden daarnaast de betrokkenheid van twee andere reders hebben aangetoond die regelmatig neonazi’s sponsoren.

“Het monster komt weer uit zijn hol”, zucht Dimitri Kousouris. Deze 35-jarige historicus, gespecialiseerd in de Griekse moderne geschiedenis, is de juiste persoon om de wortels van het kwaad te analyseren. Zijn proefschrift, dat binnenkort ook in Frankrijk wordt gepubliceerd, gaat over Griekse collaborateurs tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een periode uit de geschiedenis waar Griekenland het nog steeds moeilijk mee heeft. Net na de Duitse bezetting werden de verschrikkingen van het nazisme uitgewist door de gewelddadige burgeroorlog tussen communisten en conservatieven. Heel wat feiten bleven lang verborgen door die tweeslachtige herinneringen.

Knuppels en stokken

Maar voor de jonge historicus zorgde de moord op Pavlos Fyssas ervoor dat er weer persoonlijke herinneringen naar boven kwamen. Vijftien jaar geleden, op een avond in juni, stierf hij zelf bijna onder het geweld van de aanhangers van Gouden Dageraad. Ook hij zat in een café, en ook hij was een symbool als jong vakbondslid van de studentenbeweging die zich destijds hevig verzette tegen een onderwijshervorming. Op 18 juni 1998 werd hij in elkaar geslagen met knuppels en stokken, en zweefde dagenlang tussen leven en dood. Net als bij Pavlos Fyssas, deed de politie eerst alsof het om een vechtpartij om een voetbalkwestie tussen jongeren ging.
Alleen de jonge aanvoerder van zijn aanvallers, die bekend stond als rijzende ster binnen Gouden Dageraad, zou veroordeeld worden: na zeven jaar op de vlucht te zijn geweest, gaf degene die zichzelf ‘Periander’ noemde, naar de tiran van Korinthe in het oude Griekenland, zichzelf aan bij de politie. Het proces veroorzaakt grote spanningen, en ging gepaard met bedreigingen en provocaties van Gouden Dageraad-aanhangers. En hoewel hij veroordeeld werd tot eenentwintig jaar gevangenis, zat Periander er maar vier uit, voordat hij in 2009 werd vrijgelaten.

Intolerantie en geweld

“Er moet wel gezegd worden dat Gouden Dageraad in 1998 nog maar een splintergroepering was. Tegenwoordig is de beweging volop in ontwikkeling,” benadrukt Kousouris. “Dat is niet verbazingwekkend: in deze tijden van extreme crisis, vlammen xenofobie, intolerantie en geweld, die normaliter binnen de maatschappij verwateren, weer op. De mensen vergeten het verleden en kunnen zich geen enkele voorstelling maken van de toekomst. Overleven is nu alles wat telt.”

Pavlos Fyssas had een artiestennaam: Killah P., voor ‘kill the past’ (‘begraaf het verleden’). Maar niemand kan het verleden begraven, het komt altijd op het slechtste moment weer naar boven. “Het is tijd om bang te worden”, voorspelde de Gouden Dageraad-leider Nikos Michaloliakos, tijdens de verkiezingsavond van juni 2012. Die avond kreeg een aanhanger van de kolonels en bewonderaar van Hitler een zetel in het parlement.

Lees hier het eerste deel van dit artikel uit Libération.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp