Demonstratie tegen de bezuiningen op 2 maart in Lissabon.

Sociale aardverschuiving op komst

Meer dan een miljoen mensen van alle leeftijden zijn op 2 maart de straat opgegaan om te eisen dat er een eind komt aan de bezuinigingen. De ontevredenheid neemt toe, wat kan leiden tot ineenstorting van het politieke systeem dat na de val van de dictatuur is ingevoerd.

Gepubliceerd op 5 maart 2013 om 16:39
Demonstratie tegen de bezuiningen op 2 maart in Lissabon.

Alles welbeschouwd was 15 september geen incident. Alles welbeschouwd ging het niet uitsluitend om de verhoging van de sociale premies, die werd gevolgd door een enorme lastenverzwaring. Alles welbeschouwd zijn verreweg de meeste Portugezen niet langer gefixeerd op de grillen van de CDS [christendemocraten, maken deel uit van de regeringscoalitie, red.] en verwachten zij niet langer dat de president van de republiek, Aníbal Cavaco Silva, uit zijn apathische houding ontwaakt of dat de zogenaamde interne oppositie van de PSD [de centrumrechtse Sociale Democratische Partij van premier Pedro Passos Coelho, red.] eindelijk eens een keer vindt dat zij nu aan zet is. Alles welbeschouwd zijn de mensen de straat opgegaan juist op het moment dat de trojka haar beoordeling presenteert. Daarmee wilden ze laten zien dat ze niet het "goede volk" zijn waarvoor een van de bureaucraten van de trojka hen houdt.
Ondanks de overduidelijke aversie jegens de gehele politieke klasse waren de demonstraties van 2 maart niet tegen de politiek gericht. Meer dan in september overheersten droefheid en teleurstelling, maar er viel nog geen wanhoop te bespeuren. In al hun symboliek waren het demonstraties vanuit een democratische gezindheid met een politieke inhoud. En dat is uitzonderlijk, gezien onze maatschappelijke situatie en de institutionele impasse waarmee we worden geconfronteerd. Wellicht kan dat slechts worden verklaard door het feit dat onze democratie nog betrekkelijk jong is.

Adequaat reageren op rebellie

Ik zeg "nog", want een volgende keer zouden zulke protesten in een heel andere sfeer kunnen verlopen als de oppositie er niet in slaagt adequaat op deze rebellie te reageren en een geloofwaardig alternatief te bieden; het is niet voldoende dat zij zich voorbereid op een machtswisseling of probeert steun te verkrijgen voor de eerstvolgende verkiezingen.

Ik ben ervan overtuigd dat er volgend jaar verrassende dingen zullen gebeuren, mocht er aan de electorale horizon iets nieuws opdoemen dat de Portugezen enthousiast kan maken of hun aandacht kan trekken. Dat "iets" kan positief zijn, maar vermoedelijk zal het eerder iets onsamenhangends of zelfs politiek gevaarlijk zijn.

Eén ding valt op wanneer we naar de demonstraties van zaterdag kijken, namelijk de samenstelling qua leeftijd. Het aantal gepensioneerden dat meeliep, was groter dan op 15 september. Alle problemen concentreren zich rondom hen. Zij zijn geboren en getogen in een sociaal, economisch en cultureel achtergebleven land. En zij dragen, meer dan alle anderen, de last van de achterstand die ons land op deze gebieden heeft.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Armzalige pensioenen

De meesten van hen ontvangen armzalige pensioenen, die het overweldigende tegenbewijs vormen voor het idee waarin Passos Coelho gelooft en dat volgens hem het hele land moet aanhangen, namelijk dat onze verzorgingsstaat te vrijgevig is. Een idee dat slechts aan de verbeelding kan ontspruiten van iemand die het land alleen kent van achter de partijcoulissen en vanuit de kantoren van de bedrijven van zijn vrienden.

Een van de zaken waarover zaterdag het meest gesproken werd, was de situatie van kinderen die emigreren, die werkloos zijn en de wanhoop nabij. Een ander belangrijk onderwerp was het ontbreken van perspectieven voor de kleinkinderen. In de Portugese samenleving, waar de familie een soort aanvullende verzorgingsstaat (of zelfs de hoofdmoot daarvan) vormt, dragen de ouderen het lijden van alle generaties met zich mee. Zij krijgen de zwaarste klappen.

Veel gepensioneerden deden afgelopen zaterdag voor het eerst aan een demonstratie mee. Met andere woorden, zij hebben de dictatuur, het PREC [de democratische overgang na de revolutie van 25 april 1974, red.] en de democratie meegemaakt zonder ooit dit recht te hebben gebruikt. En pas nu ze de zestig gepasseerd zijn en we bijna veertig jaar een democratie hebben, voelen ze zich gedrongen om de straat op te gaan.

Twee jaar van bezuinigingen en ellende

We zijn getuige van een vreedzame opstand die zich binnen de kaders van ons huidige politieke systeem afspeelt. Maar dit systeem begint in verval te raken. Als de politiek hardnekkig de onrust in het land blijft negeren, zullen er onvoorziene dingen gebeuren. Ik denk dat deze dingen binnen het kader van de democratie zullen plaatsvinden, zonder dat er aan haar poten wordt gezaagd (althans dat hoop ik). Maar na twee jaar van bezuinigingen en ellende kan alles veranderen. Wat de sociale protesten betreft, zijn er reeds zeer grote veranderingen merkbaar. Het gaat niet meer uitsluitend om een homogene groep van vakbonden en hun sympathisanten. Ik weet niet of dat goed of slecht is. Het is in elk geval een feit.

Als het de oppositie niet lukt met een geloofwaardig alternatief te komen en als de grootste rechtse partij in het slop raakt, kunnen de eersten die daarvan profiteren, of het nu serieuze personen of populisten, komieken of eerbiedwaardige politici zijn, een politieke aardverschuiving veroorzaken. Dat komt omdat er al een sociale aardverschuiving plaatsvindt. Kennelijk zonder dat de overheidsinstellingen en partijen daarop reageren.

Schuldencrisis

Portugezen verwachten nog meer bezuinigingen

“De Portugezen geloven dat de regering zich voorbereidt op nog meer bezuinigingen op de gezondheidszorg, het onderwijs en de sociale voorzieningen”, maar zelf willen ze liever bezuinigingen op publiek-private investeringen, rente-aflossingen en defensie. Dit blijkt uit een Portugees opinie-onderzoek, dat vandaag is bekendgemaakt door Diário de Notícias.

De Portugese regering en de trojka van crediteuren (de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het Internationale Monetaire Fonds, wier vertegenwoordigers tot eind deze week in Lissabon zullen zijn voor de zevende herziening van het steunprogramma) bereiden nieuwe bezuinigingen op de overheidsuitgaven voor, van bij elkaar zo'n 4 miljard euro.

57 procent van de respondenten gelooft dat de bezuinigingen moeten worden toegepast op de publiek-private investeringen, terwijl 36 procent een reductie van de rentebetalingen wil en 33 procent een daling van de nationale defensie-uitgaven.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp