Kies een taal
Tussen de chique bars langs de historische haven van Thessaloniki valt één restaurant op. “We willen ons geld!” staat er op een spandoek, dat aan het terras van een Amerikaans themarestaurant hangt. Binnen hebben de twaalf personeelsleden de sloten veranderd, wordt supermarktbier aan supporters geserveerd en slapen ze om beurten op de vloer om te protesteren tegen het feit dat ze al maanden geen salaris meer hebben ontvangen en dat het restaurant plotseling is gesloten. Dit is het nieuwe symbool van Griekenlands uit de hand gelopen schuldencrisis: een bezetting door obers.
Margarita Koutalaki (37), een serveerster met een zachte stem, die gescheiden is en een elfjarig dochtertje heeft, werkte hier acht jaar lang parttime voor ongeveer 6,50 euro per uur. Nu slaapt ze van tijd tot tijd op een luchtbed in een kamertje boven, om het gekraakte restaurant te bewaken. Haar ouders passen op haar kind.
Dit protest ontstaat vanzelf
“Ik krijg nog ongeveer 33.000 euro aan achterstallig salaris”, zegt ze, terwijl ze waarschuwt dat haar lot wordt gedeeld door talloze werknemers in heel Griekenland die al maandenlang moeten wachten op hun geld, omdat de werkgevers hun loon niet meer kunnen betalen. “Aanvankelijk werd tegen ons gezegd dat we de volgende maand betaald zouden worden, vervolgens stopten de overschrijvingen helemaal en werd ons via de telefoon meegedeeld dat het restaurant ging sluiten. We werken nog steeds, we houden de zaak draaiende en voorzien onze supporters van eten en drinken. We hebben meer klanten dan voorheen. Dit protest is alles wat we kunnen doen. Het ontstaat vanzelf.”
De obers serveren goedkope drankjes en diners tegen gereduceerde prijzen aan een nieuwe cliëntèle van linkse figuren en demonstranten uit de vier maanden oude beweging der 'verontwaardigden,' die daarvóór nooit een stap zouden hebben gezet in dit imperialistische bastion, een Grieks filiaal van de Amerikaanse restaurantketen Applebee's. Een reclamenbord in het Engels verleidt toeristen met goedkope souvlaki en gehaktballen “om de werknemers te steunen.”
Wantrouwiger dan ooit
Het is een maand geleden dat Griekenland verlamd werd door een algemene staking als gevolg van de harde bezuinigingsmaatregelen, met enorme straatprotesten en botsingen tussen de politie en betogers op het Syntagmaplein in Athene.
De Grieken staan wantrouwiger dan ooit tegenover hun politieke klasse en haar vermogen om hen uit de verlammende financiële crisis te verlossen. Uit opiniepeilingen blijkt een stijgende minachting voor alle partijen en het in diskrediet geraakte politieke systeem. De werkloosheid staat op een recordhoogte van 16 procent, en is nog veel hoger onder jongeren. Zij die het geluk hebben dat ze nog steeds een baan hebben, kregen dramatische salarisverlagingen en belastingverhogingen in de maag gesplist.
Artsen en verpleegsters hebben onlangs geprotesteerd tegen de bezuinigingen op de gezondheidszorg. Taxichauffeurs hebben Griekenland de afgelopen twee weken lamgelegd met stakingen, uit protest tegen de regeringsplannen om de sector open te stellen. Tot hun tactiek behoorde het blokkeren van havens en het sluiten van het kaartjeskantoor voor de Acropolis zodat de toeristen gratis naar binnen konden.
De puurste vorm van de 'volksmacht’
Het belangrijkst is dat de reeds lang aanhoudende 'burgerlijke ongehoorzaamheids'-beweging, die eruit bestaat dat gewone burgers weigeren te betalen voor van alles, van tolwegen en buskaartjes tot aanvullende medische kosten, in de zomerperiode maar weinig aan kracht heeft ingeboet. Het 'We willen niet betalen-offensief' wordt gepropageerd als de puurste vorm van de 'volksmacht’. De organisatoren waarschuwen dat het offensief in september weer aan kracht zal winnen als de regering een nieuwe bezuinigingsronde lanceert.
Op de weg tussen Athene en Thessaloniki, waar automobilisten terugrijden naar Thessaloniki na een zondag op het strand, houdt een groep burgers in fluorescerende oranje veiligheidshemden de wacht bij de slagbomen voor het belangrijkste stuk tolweg naar de tweede stad van Griekenland. Op hun jasjes staat “Totale Ongehoorzaamheid.”
Ze duwen de rood-witte slagbomen opzij en laten automobilisten passeren die de normaliter verschuldigde tol van 2,80 euro niet hoeven te betalen. Op spandoeken staat: “We betalen niet” en “We geven geen geld aan buitenlandse bankiers.” Automobilisten rijden dankbaar door, sommigen met de duim omhoog. “We zullen in het najaar een heropleving van de burgerlijke ongehoorzaamheid zien”, zegt Nikos Noulas, een civiel ingenieur uit Thessaloniki, in een café in het stadscentrum. Hij haalt een reeks posters tevoorschijn waarop wordt opgeroepen te stoppen met betalen.
Onverantwoordelijke 'vrijbuitersmentaliteit’
Aan het begin van dit jaar kende de beweging een grote bloei. Er werd geweigerd te betalen voor kaartjes voor de Atheense metro, waarbij demonstranten de kaartjesmachines met plastic tasjes bedekten, en er vond een langdurige boycot van de bustarieven plaats in Thessaloniki, na prijsverhogingen door particuliere firma's die door de overheid worden gesubsidieerd. Anderen weigeren voor hun kabelabonnement te betalen.
Linkse politieke partijen raakten erbij betrokken, wat de zichtbaarheid van de campagne ten goede kwam. In maart steunde meer dan de helft van de Griekse bevolking het idee van 'wij willen niet betalen'. De regering uitte veel kritiek op wat zij een onverantwoordelijke 'vrijbuitersmentaliteit’ achtte, en waarschuwde dat de wanbetalers de reputatie van het land geen goed zouden doen en de staat beroofden van cruciale inkomsten uit vervoersdiensten. Er werden nieuwe wetten ingevoerd om het zwartrijden de kop in te drukken en de politie kwam in actie.
Haat jegens de politieke klasse
De sociale commentator en schrijver Nikos Dimou zegt: “Het is het begin van de scheiding tussen de Grieken en hun politici. Dat is wat al deze bewegingen gemeen hebben: het gaat om de haat jegens de politieke klasse.”
In Thessaloniki lopen de emoties intussen hoog op. De 'verontwaardigden' zagen eind juli hun tenten met geweld verwijderd worden van het Syntagmaplein in Athene, maar de oude havenburcht van Thessaloniki, de Witte Toren, wordt nog steeds omringd door de tenten van demonstranten. Er hangen spandoeken waarop staat “Te koop” en “Niet te koop.”
Het noorden van Griekenland is hard door de crisis getroffen. Bedrijven sloten hun deuren al lang voordat de volle kracht van de financiële inzinking zich deed voelen. Zó veel mensen zijn te arm om hun auto regelmatig te gebruiken en zó veel bedrijven zijn lamgelegd dat de gemeente Thessaloniki een enorme verbetering van de luchtkwaliteit heeft geconstateerd in de normaal gesproken verstikkende stad.
Als de Griekse premier Giorgios Papandreou op 10 september op de beroemde internationale beurs van Thessaloniki zal verschijnen om zijn nieuwe economische maatregelen bekend te maken, zal hij met gefluit worden begroet door betogers.
“Er wordt politieke geschiedenis geschreven”
De demonstranten in Thessaloniki bedienen zich van 'flashmob'-technieken, waarbij menigten onverwachts opduiken om te posten bij banken en openbare gebouwen. Het jongste doelwit was het Duitse consulaat, waar tientallen betogers leuzen schreeuwden en op straat schilderden. Er werd geëist dat de Europese Unie meer voor Griekenland zou doen, terwijl politieagenten in burger gewoon toekeken.
Bij de Witte Toren zegt Antonis Gazakis, een docent taal en geschiedenis, dat hij is getroffen door de manier waarop nieuwe mensen met zeer uiteenlopende standpunten, van links tot rechts, vaak zonder banden met politieke partijen of eerdere ervaringen met demonstraties, zich aansluiten bij de protesten. Ze willen allemaal meedoen aan het debat over de vraag hoe een corrupt politiek en parlementair systeem moet veranderen.
“In Griekenland wordt politieke geschiedenis geschreven”, zegt hij. “Dat is de reden dat ik deze zomer thuis blijf. De laatste keer dat mensen op een plein gingen staan om veranderingen te eisen, was in 1909. Dit is een gouden kans, een paradigmaverschuiving. Griekenland is wakker geworden.”
Economie
Jongeren zeggen hun land in crisis vaarwel
Net als hun Portugese, Spaanse, Ierse en Italiaanse homologen richten ook de Griekse jongeren hun blik op het buitenland. Door de economische crisis in hun land denken ze elders een betere toekomst te hebben. Volgens Le Figaro zouden “meer dan 70.000 Grieken vertrokken zijn naar de VS en zeker 15.000 zijn naar Duitsland, Engeland en Frankrijk gegaan.”
“Deze kans is niet voor iedereen weggelegd. Het betreft vooral experts. Steeds meer headhunters bieden Grieken een baan aan in het buitenland”, schrijft de Franse krant. "Het Zweedse bedrijf Paragona heeft haar (web)advertenties in de Griekse media verdubbeld en garandeert een goed betaalde baan in overeenstemming met de kwalificaties van de kandidaat". Sinds enkele maanden bezwijkt de Griekse minister van Buitenlandse Zaken onder de aanvragen van nieuwe paspoorten. De telefoon blijft maar rinkelen, vooral nu iedereen zo snel mogelijk wil vertrekken. "Het is alsof we de migratiegolf van het begin van de 20e eeuw opnieuw beleven. Met als enige verschil dat er nu geen oorlog of honger is in Griekenland!” vertelt een Griekse diplomaat in de krant.
