Tussen hoop en frustraties

Net als vorig jaar wordt ook vandaag, op de Catalaanse Nationale Feestdag, een grote actie gehouden om de afscheiding van Spanje te eisen. Maar hoewel bij de bevolking de wil voor onafhankelijk niet is afgenomen, is er op politiek gebied de afgelopen tijd weinig succes behaald.

Gepubliceerd op 11 september 2013 om 11:02

Catalonië is onrustig geworden, zowel voor hen die het van een afstandje bekijken als voor hen die er wonen. Veel Spanjaarden zijn er gewend aan geraakt de Catalanen in het algemeen als afpersers en verraders in spe te zien.
De Catalanen hebben te maken met het ongemakkelijk samenleven van gefrustreerde onafhankelijkheidszoekers en gefrustreerde Spanjaarden die zich in vijandig gebied bevinden. En dan is er nog de teleurgestelde, min of meer homogene groep die onafhankelijkheid noch centralisatie wil en zijn toevlucht heeft gezocht in het zwijgen (en soms in humor) en met verbazing de waanzin van de afgelopen jaren heeft gade geslagen.
De stemmen uit deze grijze zone, van hen die het onafhankelijkheidsproject net zo bizar vinden als de aantijgingen van ‘taalkundige genocide’ in Catalonië, worden steeds minder gehoord.

Geen alternatieven

Het geluid van het Catalaanse nationalisme, waarin het afscheidingsproces als haalbaar, nuttig en zelfs verstandig wordt gepresenteerd, is overheersend. Zij die willen waarschuwen, zoals ondernemers, voor de gevaren en het hoge gehalte aan wensdenken in het proces, houden zich over het algemeen stil of laten heel weinig merken van wat ze werkelijk denken.
Ze ontkennen allemaal dat er afspraken bestaan over het stilzwijgen of dat ze bang zijn zich uit te spreken. Ze erkennen echter wel dat de Generalitat [de regionale regering, red.] dankzij de publieke radio, televisiezenders en het toekennen van perssubsidies een extreem voelbare druk uitoefent op lokale media en het publieke debat.
“Niemand wil het hoofd bieden aan de toekomstige machthebbers, niemand wil in de problemen komen. Hoewel Artur Mas [de president van de regionale regering, red.] niet de benodigde standing heeft, zijn er geen andere alternatieven”, biecht een zakenman op. “Noch kan worden beweerd dat zijn collega’s in Madrid de capaciteiten hebben om het probleem aan te pakken”, voegt hij eraan toe.
De overtuiging van de Catalanen dat de Spaanse staat oneerlijk handelt is algemeen gedachtegoed geworden. Dit geldt zowel op het gebied van de belastingen (tussen 2005 en 2010 was het verschil tussen de betaalde en de ontvangen belastingen in Catalonië meer dan 10 miljard euro, hoewel de cijfers verschillen afhankelijk van wie de berekening doet en hoe die wordt uitgevoerd) als van de staatsinvesteringen. Hoewel er een groep mensen is die jammert over een vermeende (en niet-bestaande) ‘plundering’ en beweert dat ‘Spanje ons berooft’, accepteren zowel de zakenwereld als de academische wereld het bestaan van deze ongelijkheid.

Emotionele opwinding

Wat de meningen ook zijn, ze kunnen met argumenten worden weerlegd. Wat moelijker is, is het discussiëren over emoties. En meer dan de helft van de Catalanen, zo blijkt uit opiniepeilingen, heeft het ‘gevoel’ dat Catalonië een natie is.
Een opvallend aspect van deze emotionele opwinding is de herschrijving, en zelfs uitvinding, van de geschiedenis. Wanneer de realiteit niet afdoende is (zoals het bestaan van een taal die gewoon naast het Spaans wordt gebruik, een reeks van eigen tradities en solidariteit die voldoen aan de criteria van de zogenaamde culturele natie) wordt de toevlucht genomen tot een denkbeeldig verleden waarin Catalonië onafhankelijk was en op een gegeven moment werd onderdrukt door het Spaanse ‘imperialisme’.
De val van Barcelona na het beleg van de Bourbonse troepen op 11 september 1714, die het einde van de Spaanse successieoorlog betekende, wordt nu niet alleen herdacht tijdens de Catalaanse Nationale Feestdag: de datum en de viering van de driehonderdste verjaardag volgend jaar worden zelfs gebruikt als een drijfveer voor een nieuwe confrontatie met Spanje.

De hardste protestschreeuw

De angst over de crisis en het gebrek aan politieke en economische alternatieven hebben ervoor gezorgd dat een deel van de Catalaanse bevolking de zo risicovolle (en institutioneel gezien onuitvoerbare) keuze voor onafhankelijkheid als een verstandige is gaan zien. Het is een tijd waarin het politieke systeem, dat een keuze zou moeten bieden tussen verschillende modellen, uiteen is gevallen en dat in combinatie met corruptie van de regeringsleiders en verarming van de bevolking. En nu is onafhankelijkheid het enige krachtige politieke project geworden. Of in ieder geval de hardste protestschreeuw.
Er is brede consensus over de datum waarop de zaken echt ingewikkeld werden: 28 juni 2010. Dat was de dag waarop het Constitutionele Hof een uitspraak deed die het Catalaanse autonomiestatuut uit 2006 aantastte. Sinds die tijd hebben de ontwikkelingen elkaar in een rap tempo opgevolgd. De grootste accelerator was de massademonstratie op 11 september vorig jaar. Artur Mas was net vertrokken naar Madrid met een voorstel voor een belastingpact waar Mariano Rajoy, die te maken had met een technisch gezien failliet Spanje en aan de vooravond van een interventie stond, nee tegen zei.
Op 10 september 2012 wilde Mas nog een beter financieringsplan voor Catalonië, op 12 september vroeg hij al om onafhankelijkheid, hoewel hij voorzichtig was met het gebruik van het woord. Zijn latere beslissing om op te roepen tot verkiezingen, in de vorm van een formeel referendum waarin de Catalanen zich kunnen uitspreken over het opstarten van het afscheidingsproces, was een grote tactische fout en leidde tot het vertrek van een aantal van Mas’ parlementariërs.
[[De kwestie van het referendum over onafhankelijkheid, waar bijna twee derde van de bevolking achterstaat, is onbegrijpelijk geworden]]. Terwijl Mas probeert de relatie met Madrid te herstellen, via vertrouwelijke gesprekken over financiering, belooft hij aan de pro-onafhankelijkheidsbondgenoot ERC [Catalaans Republikeins Links, red.] met een ‘ja of ja’-referendum voor 2015 te komen. En als hij zich wendt tot zijn eigen electoraat – bestaande uit onafhankelijkheidszoekers, aanhangers van soevereiniteit (die ook naar een soort onafhankelijkheid op zoek zijn, maar dan binnen Spanje) en de autonomisten -, maakt hij dezelfde belofte maar onder voorbehoud: er moet wel een ‘wettelijk kader’ voor zijn.
De menselijke keten die vandaag op 11 september door Catalonië zal trekken, zal een nieuw hoogtepunt voor de onafhankelijkheidsbeweging betekenen. De gevolgen van dit vreedzame en kleurvolle optreden moeten niet worden onderschat.
Wat er ook gebeurt, de zogenaamde ‘via Catalan’ zal een opkikker zijn voor de aanhangers van onafhankelijkheid. Mas zal zich afzijdig houden om te voorkomen dat hij dezelfde fout maakt als in 2012. Hij zal de keten op 11 september waarschijnlijk gebruiken om nieuwe concessies van de centrale overheid te vragen.

Nieuwsbrief in het Nederlands
Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp