Kies een taal
**Nog niet zo lang geleden gold Q-Cells als het energiebedrijf van de toekomst. Ooit was het namelijk de grootste fabrikant van zonnecellen ter wereld. Tijdens de financiële crisis gold Q-Cells nog als geldmachine en kwam het in aanmerking voor een Duitse beursnotering. In de Duitse stad Bittersfeld-Wolfen, gelegen in de deelstaat Saksen-Anhalt in een gebied waar vroeger bruinkool werd gewonnen, ontstond rondom de fabrieken van Q-Cells het zogenaamde Solar Valley, vernoemd naar Silicon Valley, het creatieve koninkrijk in Californië.
Sinds een tijdje heerst er echter duisternis in het zonnedal, dat met het faillissement van Q-Cells zijn donkerste periode tot nu toe beleeft. Het energiebedrijf van de toekomst dreigt namlijk het energiebedrijf zonder toekomst worden. Q-Cells leed in 2011 een verlies van 846 miljoen euro. Solar Valley wordt qua werkgelegenheid nu met kaalslag bedreigd, hoewel daar momenteel nog velen van de 2.200 medewerkers van Q-Cells aan het werk zijn.**
Duizenden kleine beleggers gedupeerd door het faillissement
**Voor de Duitse zonnecelbranche komt het faillissement opnieuw als een schok. Het is namelijk al het vierde grotere faillissement dat de ernstige crisis in de branche blootlegt. Hieruit blijkt eens te meer dat fabrikanten van zonnecellen in Duitsland door concurrenten uit Azië voorbijgestreefd worden. Ondanks miljardensubsidies en uitgerekend op het moment dat stroom uit zonne-energie langzaam maar zeker concurrerend wordt. Bovendien volgen de gaten die worden geslagen elkaar steeds sneller op.
In december 2011 stevenden twee grote bedrijven in de branche af op een faillissement: het Berlijnse bedrijf Solon en de onderneming Solar Millennium uit Erlangen. In het geval van Solon nam met Indiase bedrijf Microsol de kernactiviteiten over en van de destijds bijna 1.000 medewerkers hebben er ruim 400 hun baan weten te behouden. Het faillissement van Solar Millennium had gevolgen voor duizenden kleine beleggers.**
In maart 2012 vroegen nog meer bedrijven surséance van betaling aan, zoals Scheuten Solar, dat acht jaar geleden in Freiburg nog het grootste zonnepaneel ter wereld presenteerde.
**De crisis in de Duitse zonnecelbranche treft alle bedrijven die onjuiste zakelijke besluiten namen. Ze hadden weliswaar in de gaten dat de markt in recordtempo aan het veranderen was, maar reageerden daar te laat of te aarzelend op. De subsidie op zonnepanelen was een zeer effectief politiek middel om de nieuwe groene technologie op de markt te brengen, maar verliest nu, in een zich snel ontwikkelende markt, al gauw aan betekenis. Dat heeft niet zozeer te maken met het feit dat de Duitse regering bezuinigt op deze subsidie, want daarmee had ze de bedrijven die al jaren geleden de verkeerde managementbeslissingen namen toch niet kunnen redden.
Het beste voorbeeld daarvan is Q-Cells. Het bedrijf begon pas in de zomer van 2011 een aanzienlijk deel van zijn productie naar Maleisië te verplaatsen. Tegen die tijd was het allang duidelijk dat de Duitse fabrikanten niet opgewassen waren tegen de concurrentie van Aziatische producenten.**
Zonepanelen zijn eenvoudig te fabriceren en te kopiëren
**Jaren eerder was daar al voor gewaarschuwd. Zonnepanelen zijn in technisch opzicht relatief eenvoudig te fabriceren en te kopiëren.
Weliswaar geschiedt de productie hoofdzakelijk machinaal, maar in een land als China is een fabriek in bijna alle opzichten goedkoper – van de bakstenen in de muur tot en met het schoonmaakpersoneel. Bovendien geeft Peking de sector van zonnecelfabrikanten juist de hoogste prioriteit. De Chinese regering biedt veel producenten zeer gunstige leningen.
Bedrijven als Q-Cells, die hadden ingezet op Duitsland als standplaats, waren al jaren kansloos, alleen voelden ze de concurrentie lange tijd niet op volle sterkte. Door de subsidie op zonnepanelen explodeerde de vraag immers pas in de jaren 2009-2011. De vraag steeg zo snel dat ook bedrijven die qua concurrentie in de achterhoede waren beland nog altijd flinke aantallen panelen aan de man wisten te brengen.
Uitgerekend de subsidieboom van de afgelopen paar jaar wordt Duitse zonnepaneelfabrikanten nu fataal. De grote vraag heeft de industriële massaproductie van panelen namelijk aangewakkerd, vooral in China. Alleen al in 2011 zijn de prijzen voor zonnepanelen met 30 tot 40 procent gekelderd, veel sneller dan de Duitsers hun productiekosten konden verlagen. Naar verwachting zullen de prijzen ook dit jaar nog verder dalen. De voorsprong van de Aziaten op de Duitsers groeit. In 2008 kwam slechts 33 procent van de wereldproductie uit China, vorig jaar was dat al 57 procent. De Duitse regering wil de subsidie op zonnepanelen per 1 april fors verlagen.**
Nieuwe werkterreinen op het gebied van dienstverlening
Op middellange termijn zou de concurrentie overigens ook andere terreinen in de Duitse zonnepaneelbranche kunnen treffen. Bijvoorbeeld bedrijven als Centrotherm, die de machines bouwen om zonnepanelen te fabriceren. Weliswaar is de ontwikkeling van dergelijke machines een stuk ingewikkelder, maar op vakbeurzen als Intersolar presenteren nu al steeds meer Aziatische machinefabrikanten hun producten.
Toch zullen er Duitse zonnepaneelfabrikanten blijven die de hoge subsidiebedragen niet alleen hebben gebruikt om flink te verdienen, maar ook om een bedrijfsmodel te ontwikkelen waarmee ze in staat zijn te concurreren. Een voorbeeld daarvan is het bedrijf Juwi, dat projecten ontwerpt voor zonneparken en daarnaast een tweede pijler heeft gecreëerd met windenergie. Bovendien zullen er op de Duitse markt voor zonne-energie nieuwe werkterreinen ontstaan, vooral op het gebied van dienstverlening. Zoals bedrijven die het onderhoud van zonneparken overnemen. Of salesmensen die exploitanten van zonne-energiecentrales helpen hun stroom op de beurs te verkopen. Maar desondanks zou het goed kunnen dat het meeste licht in het Duitse Solar Valley binnenkort toch uitgaat.
Vooruitzichten
Windenergie wacht hetzelfde lot
Volgens deFrankfurter Rundschau wordt ook windenergie bedreigd, de tweede hernieuwbare energiebron na zonne-energie waarin Duitsland voorop liep. De krant schrijft:
Duizenden banen [in de zonnepanelensector] zijn verdwenen of zullen de komende dagen verdwijnen. Industriële ontwikkeling en onderzoek zijn sectoren die hetzelfde lot wacht, en die lange tijd steun hebben genoten door middel van belastinggeld. Allemaal dankzij een neoliberaal beleid waarvan men denkt dat de marktwetten alles kunnen oplossen [...] We zouden beter af zijn geweest met een creatiever beleid, of zelfs met een soort van economisch protectionnisme. De zonnesector zal niet de laatste zijn die failliet gaat. Ook windenergie heeft een ongeëvenaard succes gehad in Duitsland. Maar op wereldniveau is China sinds 2011 op de voorgrond getreden in deze sector. De Chinese fabrieken zijn kwetsbaar en hebben op technisch vlak nog een achterstand. Voor zolang het duurt.
