Nieuws Afluisterschandaal VS
De Amerikaanse president Barack Obama en de klokkenluider van de CIA, Edward Snowden.

Waarom Europa Edward Snowden moet beschermen

In een opiniestuk dat in verscheidene Europese kranten is verschenen, roept de oprichter van Wikileaks en algemeen secretaris van Reporters without Borders de Europese landen op asiel te verlenen aan de klokkenluider die het afluisterschandaal van de NSA aan het licht bracht, in naam van de pers- en informatievrijheid.

Gepubliceerd op 5 juli 2013 om 11:39
De Amerikaanse president Barack Obama en de klokkenluider van de CIA, Edward Snowden.

Op 12 oktober 2012 heeft de Europese Unie de Nobelprijs voor de Vrede gewonnen voor haar bijdrage aan de “bevordering van vrede en verzoening, democratie en mensenrechten in Europa”. De EU moet nu bewijzen dat zij deze eer waardig is en haar bereidheid tonen om de informatievrijheid te verdedigen, ongeacht de angst voor politieke druk van haar zogenaamde naaste bondgenoot, de Verenigde Staten.

Nu Edward Snowden, de jonge Amerikaan die ruchtbaarheid heeft gegeven aan het bestaan van het mondiale afluistersysteem “Prism”, asiel heeft aangevraagd in twintig landen, moeten de lidstaten van de EU hem welkom heten, op grond van de in dit verband meest voor de hand liggende regelgeving.

Bezoedeling van Amerikaanse grondwet

Hoewel de Verenigde Staten een wereldleider blijven als het gaat om het overeind houden van het ideaal van de vrijheid van meningsuiting, bezoedelt de Amerikaanse opstelling tegenover klokkenluiders het eerste amendement van de Amerikaanse grondwet.

In 2004 heeft de speciale rapporteur voor de vrijheid van meningsuiting van de Verenigde Naties, met zijn collega's bij de Organisatie van Amerikaanse Staten en de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, een gezamenlijke oproep aan alle regeringen doen uitgaan om klokkenluiders te beschermen tegen alle “wettelijke, bestuurlijke of met de werkgelegenheid samenhangende sancties, mits zij 'te goeder trouw' handelen”. Klokkenluiders werden gedefinieerd als “individuen die vertrouwelijke of geheime informatie onthullen, ook al zijn ze wettelijk of anderszins verplicht om de vertrouwelijkheid of geheimhouding te respecteren”.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Meer recentelijk heeft de parlementaire assemblee van de Raad van Europa in 2010 besloten dat “de definitie van beschermde onthullingen alle bona fide waarschuwingen moet omvatten tegen diverse soorten onwettige daden”. Resolutie 1729 van de assemblee concludeerde dat de wetten van de lidstaten “daarom klokkenluiders uit zowel de particuliere als de publieke sector moeten beschermen, inclusief leden van de strijdkrachten en de geheime diensten”.

Snowden een verrader of klokkenluider?

Sommigen roepen op tot een klopjacht op Snowden, omdat hij een verrader zou zijn, terwijl anderen proberen de zaken die hij aan de orde heeft gesteld in legalistische finesses te verhullen. Maar welke serieuze persoon kan ontkennen dat Edward Snowden een klokkenluider is?

De onthullingen van deze specialist op het gebied van de digitale communicatie hebben internationale kranten, zoals de Washington Post, in staat gesteld een onderzoek in te stellen naar een afluistersysteem dat tientallen miljoen burgers, waaronder Europeanen, bespioneert. Omdat zij doelwit zijn van een apparaat dat hun soevereiniteit en hun principes bedreigt, zijn de lidstaten van de EU Snowden veel dank verschuldigd voor zijn onthullingen, die duidelijk in het algemeen belang zijn.

Deze jonge man zal blijven wegkwijnen in een hoekje van de doorgangszone van de luchthaven van Moskou als de Europese landen hun principes en een groot deel van het bestaansrecht van de EU verloochenen. Uitingen van diplomatieke verontwaardiging zullen loze gebaren blijven als de persoon die verantwoordelijk is voor deze onthullingen volledig in de steek wordt gelaten.

Regering wil WikiLeaks het zwijgen opleggen

Afgezien van de noodzaak van het bieden van wettelijke bescherming aan klokkenluiders is de bescherming van de privacy duidelijk in het algemeen belang, zeker op het terrein van de informatievrijheid. Frank La Rue, de speciale rapporteur van de VN voor de vrijheid van meningsuiting, heeft in juni in een verslag opgemerkt dat “willekeurige en onwettige schendingen van het recht op privacy … de bescherming van het recht op vrije meningsuiting bedreigen”.

De vertrouwelijkheid van schriftelijke en mondelinge uitwisselingen is van cruciaal belang als we willen verzekeren dat de informatievrijheid tot haar recht kan komen. Maar als de bronnen van journalisten in gevaar worden gebracht, zoals is gebeurd in het geval van de Associated Press; als de Verenigde Staten de Espionage Act uit 1917 misbruiken, een wet die in totaal negen maal is ingezet tegen klokkenluiders, waarvan maar liefst zes maal onder de regering van president Obama; als de regering probeert WikiLeaks het zwijgen op te leggen, door een financieel embargo in te stellen tegen deze organisatie en de medewerkers en vrienden van Julian Assange aan beledigende fouilleringen te onderwerpen als ze de Verenigde Staten binnenkomen; als de oprichter van de site en zijn collega's worden bedreigd met vervolging door de VS – dan staat er méér op het spel dan louter de Amerikaanse democratie.

Model van democratie van essentie beroofd

Het hele model van de democratie, dat de erfgenamen van Thomas Jefferson en Benjamin Franklin overeind zouden moeten houden, is van zijn essentie beroofd. Met welk recht zijn de Verenigde Staten vrijgesteld van de principes waarvan zij eisen dat die elders wél worden toegepast?

In januari 2010 hield minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton een historische toespraak, waarin zij de vrijheid van meningsuiting definieerde als een hoeksteen van de Amerikaanse diplomatie. Ze herhaalde dat standpunt in februari 2011 in een andere toespraak, waarin ze zei dat “we onszelf, in het hele spectrum van internetvrijheid, aan de kant van de openheid positioneren”.

Boodschap verliest geloofwaardigheid

Dat zijn mooie woorden. Zij kunnen bemoedigend hebben geklonken voor de dissidenten in Teheran, Beijing, Havana, Asmara, Ashgabat, Moskou en nog een paar andere mondiale hoofdsteden. Maar het is zeer teleurstellend om te constateren dat de wolkenkrabbers van de Amerikaanse spionage een hoogte hebben bereikt die de omvang van de Grote Technologische Muur van China met gemak evenaart.

De democratische boodschap van het Witte Huis en het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, en hun verdediging van de mensenrechten, hebben aanzienlijk aan geloofwaardigheid ingeboet. Eén teken van de wijdverbreide zorg is dat Amazon heeft gemeld dat de verkopen van 1984, de klassieker van George Orwell, zesduizend maal zijn gestegen.

Imago van het land wordt beschadigd

Nu Big Brother ons in de gaten houdt vanuit een voorstad van Washington, moeten de sleutelinstellingen van de Amerikaanse democratie de hun toegewezen rol vervullen van tegenwicht voor de uitvoerende macht. Het systeem van 'checks and balances' is méér dan een slogan voor gretige lezers van Tocqueville en Montesquieu. De Amerikaanse leiders moeten de flagrante tegenspraak onder ogen zien tussen hun odes aan de vrijheid en de werkelijkheid van officiële beleidsdaden, die het imago van het land schade berokkenen.

De leden van het Amerikaanse Congres moeten het tij van de veiligheidsmaatregelen die voortvloeien uit de Patriot Act kunnen keren door de legitieme rechten te erkennen van klokkenluiders. De Whistleblower Protection Act moet worden aangepast om te effectieve bescherming te verzekeren van klokkenluiders die in het algemeen belang handelen – een belang dat volledig los staat van de onmiddellijke nationale noden zoals die door de inlichtingendiensten worden gedefinieerd.

Vanuit Polen bezien

Stop de jacht op Snowden

”Europa mag niet onverschillig staan tegenover het lot van Snowden”, schrijft Gazeta Wyborcza. Het dagblad uit Warschau vindt dat de Europeanen niet mogen toestaan dat de Amerikaanse klokkenluider levenslang achter de tralies verdwijnt, omdat hij activiteiten heeft blootgelegd waarvan hij meende dat die in strijd waren met de wet. Volgens de krant moet het probleem worden opgelost door middel van een “stilzwijgend compromis” tussen de Europeanen en Amerikanen:

Zij kunnen een St. Helena (het eiland waarheen Napoleon uiteindelijk werd verbannen) voor hem vinden, waar [Snowden] in vrede kan leven. Intussen moet Amerika, dat de laatste jaren minder belangstelling voor Europa aan de dag heeft gelegd, de bezoedelde betrekkingen met het Oude Continent aanhalen. We moeten bedenken dat we eeuwig tot elkaar zijn veroordeeld. Amerika en Europa hebben gemeenschappelijke problemen met terroristen en met de Chinezen die zich steeds meer laten gelden. Het zou een ware ramp zijn als we dat allemaal vergeten door toedoen van de Snowden-affaire.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp