Kies een taal
Van het bezoek [op 30 juli, red] van Catherine Ashton aan Mohammed Morsi, de gevangen Egyptische generaal, zijn geen video-opnames of foto's bekend. Niettemin riep de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken van de Europese Unie met haar vertwijfelde bemiddelingspoging een merkwaardig beeld op.
Om de kans te krijgen Morsi te kunnen zien en op hem in te kunnen praten, was de vertegenwoordigster van 507 miljoen Europeanen drie weken geleden in een helikopter met onbekende bestemming gestapt en had zij zich op de voorwaarden van het nieuwe regime ingelaten.
Omdat de catastrofe van Caïro niet verhinderd bleek te kunnen worden, komt de werkelijke lading van dit beeld nu pas duidelijk naar voren. [[Het laat een weliswaar goed bedoelende, maar zwakke bemiddelaarster zien]]. Nu de ministers van Buitenlandse Zaken van de lidstaten van de EU deze woensdag in Brussel voor een bijzondere zitting bijeenkomen, moeten zij niet alleen een antwoord proberen te vinden op het geweld in Egypte, maar ook op dit beeld van hun eigen onmacht.
Zoals dat in Syrië al jaren het geval is, merken de Europeanen nu ook in Egypte dat zij de loop der gebeurtenissen niet beslissend kunnen beïnvloeden. Dat geldt voor de hele EU, maar ook voor de individuele lidstaten. Noch als solisten noch gezamenlijk zijn de Europeanen tot nu toe in staat gebleken druk uit te oefenen, die de militaire machthebbers op z'n minst kortstondig van hun plan had kunnen afbrengen om de Moslimbroederschap als politieke factor uit te schakelen. Hoewel de EU-ministers van Buitenlandse Zaken daar vooralsnog weinig aan kunnen veranderen, is het toch terecht dat zij bijeenkomen.
Aan de ene kant omdat er niets ergers zou zijn dan dat ze zich zouden moeten schikken in hun onmacht bij zo veel doden. Aan de andere kant omdat Europa – hoe utopisch dat ook mag klinken – nog steeds de grootste en vermoedelijk enige kans voor Egypte is. Als geldgever is de EU (misschien door de Saoedi's) te vervangen. Maar als gids op weg naar de politieke moderniteit is de EU onvervangbaar.
Een perspectief dat de eigen zwakheden toont
De Europeanen, onzeker geworden door de eurocrisis en geschokt door de aanblik van een Midden-Oosten dat in vuur en vlam staat, zijn eraan gewend geraakt de zaken vanuit een perspectief te bekijken dat de eigen zwakheden toont. Zoals: een Hoge Vertegenwoordiger, die een stiekeme en verwarde indruk maakt. Een nieuwe buitenlandse dienst, die de verwachtingen niet waarmaakt.
Nationale regeringen, die de eigen belangen laten prevaleren – zo nu en dan meedogenloos, zoals de Britten en Fransen, en soms overijverig en domweg te snel, zoals Duitsland in de persoon van zijn minister van Buitenlandse Zaken. Op deze lijst staat eveneens de niet bestaande militaire slagkracht van Europa.
Dat klopt allemaal, maar laat zich in een breder perspectief toch ook relativeren. Met militaire macht is, zoals uit het voorbeeld van de VS blijkt, in de grote crises van de Arabische wereld momenteel weinig uit te richten. Ook buitenlands beleid dat waarschijnlijk niet op een compromis stoelt, is niet gevrijwaard voor richtingloosheid – zoals de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, John Kerry, liet zien toen hij per ongeluk de Egyptische coup met de volkswil rechtvaardigde. Werkelijk doortastend kunnen dezer dagen louter diegenen optreden, die met geweld geen enkel probleem hebben, zolang de machtsverhoudingen in de regio maar in hun voordeel verschuiven (wederom de Saoedi's).
Een ongelooflijk langzaam groeiend plantje
[[Wat de EU, als zij het goed aanpakt, effectief kan inzetten, is haar geloofwaardigheid]]. Die blijkt al uit het feit dat de EU geen ‘nationale’ belangen nastreeft. De Europese belangstelling is veeleer een zaak van onderhandelingen. In het geval van Egypte moet de terechte verontwaardiging over de machtsgreep van het leger en de bloedige onderdrukking van het protest worden afgewogen tegen de – evenzeer terechte – wens om de omstandigheden in Egypte niet nog chaotischer te laten worden. Een wens, die vooral leeft in de mediterrane landen van Europa. In het ergste geval voeren de verschillende zienswijzen tot een impasse, in het beste geval dwingen zij een verstandige en zelfs geloofwaardige opstelling af.
Op dit moment lijkt het meest verstandige om geen partij te trekken. Met het oog op de schuld, die bijna alle betrokkenen in Caïro op zich hebben geladen, zou je ook helemaal niet meer weten voor wie je partij zou moeten kiezen. Maar dat mag niet beteken dat de heerschappij van het geweld, die zich in Egypte met de stilzwijgende instemming van op z'n minst een deel van de bevolking heeft gevestigd, nu plompverloren moet worden geaccepteerd.
De Duitse bondskanselier Angela Merkel en minister van Buitenlandse Zaken Guido Westerwelle hebben hier terecht op gewezen. Het zou absurd zijn het nieuwe regime met geld te ondersteunen dat bedoeld was voor de opbouw van de democratie. Dat geldt zeker ook voor wapenleveranties.
Door de schok van de niet-verhinderde catastrofe mag de EU nu niet in pragmatisme vluchten. Geloofwaardigheid is op buitenlands politiek gebied een zeldzaam, ongelooflijk langzaam groeiend plantje. Zonder die geloofwaardigheid zal de Unie in Egypte niets kunnen uitrichten.
