Nieuws Frankrijk-Duitsland
Andere gedaantes. Charles de Gaulle en Konrad Adenauer ; François Hollande en Angela Merkel.

Wat is er over van vijftig jaar vriendschap?

Parijs en Berlijn vieren het vijftigjarig bestaan van het Élysée-verdrag - waarmee de vriendschap tussen Frankrijk en Duitsland werd bezegeld - maar vandaag stellen we vast dat hun verhouding betere tijden heeft gekend. De Fransen kijken met afgunst naar het economische succes van de Duitsers, die op hun beurt elke kans aangrijpen om de zwakke punten van hun Franse buren te onderstrepen. Toch moet de vriendschap in stand worden gehouden.

Gepubliceerd op 21 januari 2013 om 16:25
Dieter Hanitzsch  | Andere gedaantes. Charles de Gaulle en Konrad Adenauer ; François Hollande en Angela Merkel.

De nieuwjaarswensen kwamen dit keer laat binnen. Niet die van president Hollande, maar van Angela Merkel. Het was een soort openbaring. Bondskanselier Angela Merkel had een keizerlijke uitstraling en zette een perfecte exercitie neer. De media plukten de pessimistische vooruitzichten uit haar nieuwjaarstoespraak: "De crisis is nog lang niet voorbij".

Maar dat is niet wat wij hebben gezien. Wij zagen een bondskanselier die de scepter zwaaide over een gerustgesteld Duitsland, negen maanden voordat de landelijke verkiezingen plaatsvinden. Gehuld in een zilvergrijze satijnen blouse zag Merkel er stralend uit, terwijl zij vanaf haar kanselarij uittorende boven het gebouw van de Rijksdag, dat de Duitse parlementaire democratie belichaamt. Ze bracht haar woorden op bedachtzame toon en met een flauwe glimlach. Merkel - die natuurkundige is en als domineesdochter in Oost-Duitsland opgroeide - krijgt van sommigen het verwijt dat zij de exacte wetenschappen boven de menswetenschappen verkiest en geen historisch besef heeft, juist nu het Europese project ter discussie wordt gesteld.

Angela Merkel doet veel moeite om aan te sluiten op de traditie van de grondleggers van de Bondsrepubliek. Daarom stapte zij tijdens haar nieuwjaarstoespraak vijftig jaar terug in de tijd: ze noemde Walter Bruch, de Duitse uitvinder van het PAL-kleurentelevisiesysteem, dat botste met ons Franse Secam-systeem; ze herinnerde aan Kennedy en zijn beroemde uitspraak voor de Berlijnse muur: “Ich bin ein Berliner”; en ze bracht een eerbetoon aan Charles de Gaulle en Konrad Adenauer, die de Frans-Duitse verzoening bezegelden.

Bloed, zweet en tranen

Voordat Angela Merkel een gooi doet naar een derde mandaat, wil zij zich een statuur toe-eigenen die haar grote voorgangers waardig is. In november 2012 hadden Merkel en Hollande een ontmoeting vóór de inontvangstneming van de aan de Europese Unie toegekende Nobelprijs voor de vrede. Bij die gelegenheid pruilde de ´normale president´ François Hollande dat zij een prijs gingen ophalen die verdiend was door de helden uit het verleden: mensen als Schuman, Monnet en Adenauer. “Maar wij moeten zelf ook helden zijn”, luidde het snedige antwoord van Angela Merkel, die de eurocrisis in de beginfase echter slecht aanpakte toen zij een mogelijk faillissement van eurolanden weigerde uit te sluiten.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Een goede held moet lijden, en Angela Merkel eist dan ook altijd bloed, zweet en tranen. In haar toespraak repte zij met geen woord over de offers van de Grieken en andere Zuid-Europese volkeren, die zwaar op de proef worden gesteld door de eurocrisis. Maar voordat zij haar landgenoten ´Gods zegen´ toewenste, verwees zij nog wel naar een uitspraak van de Griekse filosoof Democritus (460-370 v.Chr.): “Aan het begin van elke handeling staat moed, aan het einde geluk”.

Toch hebben de Duitsers het geluk voor het grijpen, als je hun kanselier mag geloven. Terwijl Frankrijk verscheurd wordt - eerst onder Nicolas Sarkozy, en nu door de strijd tussen voorstanders van de 75% [inkomstenbelasting op inkomens van 1 miljoen euro of meer, red.] en belastingontduikers, en tussen voorstanders van het homohuwelijk en katholieke tegenstanders -, belichaamt Angela Merkel een verenigde natie. Tijdens haar toespraak op 31 december vertelde Merkel het verhaal van een knul uit Heidelberg die door zijn voetbalmaatjes was overgehaald om niet af te haken op school: in Duitsland is individueel succes ook collectief succes. En wat voor een succes! De werkloosheid staat op het laagste niveau sinds de Duitse hereniging en is onder het bewind van Angela Merkel maar liefst gehalveerd. Bovendien heeft Duitsland in 2012 nog eens 416.000 banen gecreëerd. Nooit eerder hadden zo veel Duitsers een baan.

Eveneens op 31 december trachtte François Hollande zijn landgenoten ervan te overtuigen dat de werkloosheid, die al negentien maanden op rij toeneemt, aan het eind van 2013 eindelijk zou afnemen. Maar het geluk waar Angela Merkel over spreekt, moet verdiend worden. En om het vast te houden, moet men zich blijven inspannen. Hoewel het kerstreces in de Duitse politiek pas eindigt op Driekoningen, wachtte minister van Financiën Wolfgang Schäuble dat moment niet af en kondigde hij meteen alweer nieuwe bezuinigingsmaatregelen aan.

Het gebruikelijke geschetter

Het is een barse partner voor François Hollande, die hoopte dat hij niet al te veel tijd in het gezelschap van Angela Merkel zou hoeven doorbrengen. Merkel is populairder dan ooit: zeven van de tien Duitsers staan achter haar. François Hollande zal dus moeten doen alsof hij goed overweg kan met de kanselier. De Franse en Duitse ministeries van Buitenlandse Zaken bereiden een prachtig ´bal der hypocrieten´ voor, dat op 21 en 22 januari in Berlijn zal worden gehouden ter ere van het vijftigjarig bestaan van het Élysée-verdrag. Voor de Franse en Duitse burgers betekent dit weer het gebruikelijke geschetter: een Frans-Duitse ministerraad en toespraken van Angela Merkel en François Hollande in de Rijksdag. Hoogtepunt van de festiviteiten is een concert in de Berliner Philharmonie. En dat is alles.

De media-aandacht voor het evenement zal de behoefte aan een nauwere Frans-Duitse samenwerking ongetwijfeld aanwakkeren, maar vooralsnog hebben de twee leiders nog geen enkel politiek initiatief van formaat op stapel staan. Integendeel, aan weerskanten van de Rijn kan men zijn ongenoegen nauwelijks bedwingen: de Duitsers hebben minachting voor de Fransen, die in economisch opzicht slecht presteren, en de Fransen protesteren luidkeels tegen het Duitse machtsstreven.

De Duitsers worden ervan beschuldigd dat zij Peugeot om zeep willen helpen en dat zij de Franse superioriteit in onder andere de ruimtevaart- en meteorologische industrie niet erkennen. Kortom, Angela Merkel gedraagt zich keizerlijk, Duitsland heeft imperialistische trekjes en Frankrijk heeft zich op het verontrustende pad van de germanofobie begeven.

Vanuit Duitsland bezien

Vooruitgang boeken door geschillen

”Met bakkeleien maak je vrienden”: de eeuwige twistpunten tussen Berlijn en Parijs vormen juist de werkelijke kracht van hun onderlinge relatie, schrijft de Duitse krant Die Welt am Sonntag.

Uiteraard verschillen Fransen en Duitsers in elk opzicht van elkaar, zo constateert de zondagse editie van Die Welt. De Fransen zien hun relatie als die van een “koppel” zoals Marianne, de schoonheid met ontblote borsten, snakkend naar vrijheid, met Bismarck, de gelaarsde man met zijn grote snor die zo virtuoos met de macht jongleert. Duitsers geven de voorkeur aan de technische metafoor van de "Frans-Duitse motor". Maar dat verschil in gezichtspunt is in feite een troef :

Eenheid op zich is geen garantie om Europa vooruit te helpen […] Adenauer en De Gaulle maakten voortdurend ruzie over de relatie met Amerika en de autonomie van Europa; Kohl en Mitterrand over de hereniging en de euro. Spanningen bestonden er altijd al, de vonken spatten er soms vanaf, maar uiteindelijk werd er een compromis bereikt waardoor Europa weer verder kon.
In deze geest werd in het Elysée-verdrag dan ook concreet bepaald dat zoveel mogelijk burgers de taal van hun buurland moesten leren en dat er op elk niveau voortdurend contact moest worden gehouden, onderstreept Die Welt am Sonntag.
Zo ontstond er in Europa een uniek netwerk, waarbij niemand afstand hoefde te doen van zijn identiteit. Het verklaart bovendien waarom Frankrijk en Duitsland vandaag de dag nog altijd een leidende rol in Europa hebben. Toch vormen ze daarmee geen exclusieve bilaterale alliantie. Ze vechten vooral op voorbeeldige wijze de grote conflicten van de EU uit en nemen andere lidstaten daarin mee.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp