Kies een taal
De Piazza Primavera in Pomigliano d'Arco. De lucht is zwaar, het is 40 graden Celsius, er komt onweer. Het middaguur heeft allang geslagen. Een paar jonge Italianen haast zich over het plein met wat stukken. “Het is de polacchizzati. Ze hebben zich laten verpolen en nu moeten ze zwoegen,“ zegt Gianluca Pagano, 39, voormalig Fiat-arbeide
De “verpoling” van Italiaanse arbeiders of zelfs de heersende “slavernij” waartoe Poolse arbeiders eerder werden gedwongen, is het belangrijkste onderwerp van vakbondsvergaderingen, cafédiscussies en zondagse preken in Pomigliano d'Arco en een dozijn andere kleine steden rondom de Vesuvius. “Eerst is het Tychy, Polen, en daarna helaas China. Exploitatie. Dit komt uiteindelijk allemaal hierheen. Maar eerst gaat het ons kapot maken", klaagt Pagano boven een kopje koffie.
Chantage, geen referendum
In een referendum in juni stelde Fiat de arbeiders in Pomigliano voor een eenvoudige keuze: of ze investeren 700 miljoen EUR in de fabriek in ruil voor hun belofte harder te werken, of ze zullen, ondanks de politieke druk uit Rome, de productie van de nieuwe Panda niet van Tychy naar Pomigliano verplaatsen. In geval van de tweede optie staat er voor bijna 5500 Fiat-arbeiders en 10.000 arbeiders bij lokale toeleveranciers gedwongen ontslag in het vooruitzicht. En dan moeten we er wel op wijzen dat de Fiat fabriek tientallen jaren de enige bron van inkomsten was voor half Pomigliano. “Het was chantage, geen referendum. Ze zetten een pistool tegen ons hoofd!" zegt pastoor Paolo Farinella. Met het vooruitzicht van werkeloosheid en bedreigd met verhalen over Poolse arbeiders die bereid zijn op zaterdag en zondag te werken, stemde zo'n 63% van de Fiat-arbeiders voor de radicale reorganisatie.
Het is siësta in een bar aan de Viale Alfa Romeo waar een dozijn arbeiders hun lunchpauze nemen. “We stemden voor, omdat we aan handen en voeten gebonden waren,” beweren ze. Ze moeten instemmen met werk in drie ploegen (in plaats van twee vroeger) tot zondagmorgen (in plaats van een werkweek die eindigt op vrijdag), en ze stemden ook in met het recht van de manager om extra uren te vragen in geval van grote orders, strengere controle van ziekteverzuim, kortere lunchpauzes en inperking van het stakingsrech
Meer werken is ziek
Ik vraag of Pomigliano de achterstand met Tychy, Fiats productiefste fabriek in Europa, kan inhalen. “Ze beweren dat we lui zijn. Maar misschien zijn jullie Polen wel een beetje gek? Vragen jullie je nooit af waarom jullie zo moeten zwoegen?" antwoordt Raffaele, lid van de vakbond FIOM die de arbeiders aanspoorde nee te stemmen. Raffaeles vrouw legt uit dat ze in had gestemd met een huwelijk en drie kinderen met een man die elke avond van zijn werk thuis kwam in plaats van op zondag morgen. Er zijn drie-ploegen-fabrieken in Italië maar dat is niet wat haar man had gewild, daarom ging hij niet in de fabriek werken zoals zijn vader en grootvader. “Hij accepteerde een lager loon in ruil voor meer leven. Ja, hoe minder we werken, hoe gelukkiger we zijn. Is dat soms abnormaal?" vraagt Agnese, 36.
De ziekte van hard werken en snel leven verbreidt zich al een hele tijd vanuit van het noorden naar het zuiden. “Het wordt erger,” “de wereld stort in,” zeggen veel mensen in Pomigliano. Agnese wijst naar twee kleine winkeltjes onder haar balkon op de Via Ercole Cantone. Ondanks de siësta zijn ze alle twee open. “Vier uur vóór de siësta en vier uur erna: zo is het altijd geweest. Zo hebben we ons rijke land opgebouwd, toch? En nu? Is de 8-urige werkdag niet meer goed genoeg? Hoeveel uur werken die meisjes per dag? Wie eet er met hun kinderen?" Agnese wijst naar de drukke winkelmeisjes.
WK kijken
In Pomigliano ontkennen ze niet dat iemand van buiten Zuid-Italië de arbeidsvoorwaarden in “hun” fabriek waarschijnlijk raar zullen vinden. Hebben de managers niet een groot plasmascherm in de vergaderzaal gehangen tijdens het afgelopen WK voetbal zodat de arbeiders het Italiaanse team konden zien spelen zonder dat ze hun dagloon verloren? “Dat is waar. Maar de administratief medewerkers, managers en kapitalisten keken ook naar de Mundial." antwoorden de arbeiders. Is het waar dat een op de vier arbeiders met ziekteverlof ging op de tweede dag van de parlementsverkiezingen in 2008 om vakbondsvergaderingen bij te wonen in Pomigliano en Napels of thuis uit te rusten? “OK, toen zijn we een beetje te ver gegaan,” geven de stamgasten in de bar aan de Viale Alfa Romeo toe en knikken traag zoals dat hoort tijdens de siësta.
Pomigliano-model kan einde arbeidsrechten betekenen
Het “Pomigliano model” – zoals de Italiaanse media het dwingen noemen van de arbeiders om onvoordeliger arbeidscontracten te accepteren of de productie naar elders te verplaatsen – is steeds controversiëler geworden. Vooral nu Fiat heeft aangekondigd dat ze een nieuwe minibus in Servië willen maken, een persbericht dat misschien gewoon een voorspel is voor het opnieuw onderhandelen van arbeidscontracten.
Het officiële dagblad van het Vaticaan, de Osservatore Romano, heeft zich vastberaden uit gesproken tegen delokalisatie van de industriële productie. Ezio Mauro, hoofdredacteur van de meest populaire krant, La Repubblica, waarschuwt dat het “Pomigliano model” de rechten van de arbeiders waarvoor de vakbonden in West-Europa zich in de jaren 70 hebben hard gemaakt, volledig wegvagen kan. “Pas op, want jullie worden binnenkort in Polen of Servië vervangen door goedkopere arbeidskrachten uit Azië", voorspelt Gianluca Pagano. Morgen is hij weer op de Piazza Primavera om van zijn nog niet verpoolde leven te genieten.
Auto-industrie
De rechterhand van de EU weet niet wat de linkerhand doet
Terwijl de ene fabrieksactiviteit terugkeert naar Italië, vertrekt de ander naar Servië. Fiat maakte bekend dat het nieuwe L0 model – 190.000 eenheden per jaar – in Kragujevac gemaakt zal worden in plaats van in Mirafiori. De reden, zo legt Fiat-topman Sergio Marchionne uit, is het "Pomigliano probleem". Il Sole 24 Ore juicht de harde lijn van Marchionne's toe, die "de Italiaanse automarkt zal dwingen om de automarkt zich aan te passen aan de globalisering".
De meeste commentatoren zijn minder optimistisch. In La Repubblica, betoogt de socioloog Luciano Gallino dat "in plaats van het importeren van zware werkomstandigheden, lage lonen en een gebrek aan rechten uit opkomende landen, had Fiat er beter aan gedaan om via internationale akkoorden onze betere omstandigheden te exporteren".
In Il Manifesto, onderstreept de econoom Joseph Halevi dat de "marktongelijkheid" in tegenspraak is met de weigering van de EU om subsidies te geven aan de auto-industrie: "Geen enkele marktvoorwaarde, zelfs de Chinese lonen niet, konden wedijveren met de voorwaarden die Servië aan Fiat geboden heeft: 600 miljoen euro subsidies van Belgrado en Brussel en een belastingvrijstelling voor tien jaar. Binnen Unie blokkeert de EU subsidies, maar strooit ermee buiten de grenzen worden ze ondersteund".
