Angst voor Rusland komt terug

Barack Obama heeft dit telefonisch aan de leiders van de twee landen laten weten. Het begin 2007 door de regering Bush gelanceerde plan om een raketschild te installeren in Polen en Tsjechië is door de nieuwe president van Amerika terzijde geschoven. Een besluit dat in de meeste Europese landen en Rusland wordt gewaardeerd, want het onderwerp was een bron van spanning tussen de NAVO en Moskou. In Oost-Europa is het echter slecht ontvangen.

“Mobiel schild en geen Amerikaanse basis”, kopt de Gazeta Wyborcza in Warschau. “Er komt geen radar, Rusland heeft gewonnen”, voegt het Praagse Mladá Fronta DNES toe, terwijl in Boekarest de Evenimentul Zilei het betreurt dat “de Verenigde Staten Oost-Europa verraden voor de mooie ogen van Rusland”. De Hospodářské Noviny merkt op zijn beurt op hoe symbolisch dit “verraad” is op het moment dat wordt herdacht dat het zeventig jaar geleden is dat de Sovjet-Unie in 1939 Polen binnenviel. Dit werd beschouwd als de eerste stap die er vervolgens toe leidde dat Polen en Tsjechië achter het ijzeren gordijn verdwenen.

Zonder hysterie of russofobie

“Praten over de grote Russische honger naar Midden-Europa is echt niet drijven op een wolk van paranoia”, verklaartde MF DNES. Het feit dat er afgelopen maand twee Russische diplomaten zijn uitgezet zegt al genoeg. Ook volgens de Hospodářské Noviny is het gevaar van Russische invloed in Tsjechië realistisch. “Zonder hysterie of russofobie hebben wij goede redenen om bang te zijn voor Rusland. Democratie is daar geen waarde die in de tradities is verankerd en de leiders steken hun wens Midden-Europa opnieuw onder hun hoede te nemen niet onder stoelen of banken”, stelt de krantdie de voormalige president Václav Havel citeert: “Rusland weet niet waar het begint of waar het ophoudt.” Tsjechië dient zich erop voor te bereiden “de Russische aanwezigheid veel sterker te voelen dan als er een Amerikaans raketschild zou zijn”, besluit het Praagse dagblad.

Volgens Warschau “had het schild het ultieme bewijs moeten zijn dat Polen zich had bevrijd van de Russische invloedsfeer, een veiligheidsgarantie die meer waard was dan alle akkoorden van de NAVO samen”, schrijfthet dagblad Polska ironisch. "Dit had de inhuldiging moeten zijn van Polen en zijn inwoners als lievelingetjes van Amerika en Europa. Het enthousiasme voor Amerika heeft – gelukkig kortdurende – spanningen opgeleverd tussen Warschau en de overige Europese hoofdsteden." Maar nu wordt afgezien van het schild, komt het erop neer dat Oost-Europa “op de prioriteitenlijst van Obama is gedegradeerd naar de tweede divisie.”

Diplomatieke overwinning voor Moskou

“Voor de eerste keer in 20 jaar hebben de Verenigde Staten in het openbaar de voorkeur gegeven aan een betere verhouding met Rusland ten koste van Oost-Europa”, benadruktWess Mitchell, directeur van het Center for European Policy Analysiste Washington in de Gazeta Wyborcza. “Een eenzijdige concessie aan Rusland is noch goed voor Rusland noch voor onze bondgenoten”, meent de Amerikaanse analist, die stelt dat Moskou zijn grootste diplomatieke overwinning heeft behaald sinds het einde van de koude oorlog. Dit zou het land kunnen stimuleren “agressievere stappen in de regio” te ondernemen. "Tegenover een groeiende spanning kunnen de Oost-Europese landen nieuwe garanties gaan eisen van de NAVO, wat voor wrijving binnen het bondgenootschap zou kunnen zorgen.”

Onder de partners van de Polen en de Tsjechen zijn de reacties positiever van toon. “Obama zet in op ontspanning met Moskou”, kopt Le Figaro, voor wiehet afblazen van het raketschild “uitstekend nieuws is voor iedereen die wenst dat de transatlantische verhoudingen tot rust komen.” Aan de andere zijde van de Atlantische Oceaan is de New York Times van oordeeldat “Obama een verstandig strategisch besluit heeft genomen” en de krant herinnert eraan dat “het plan van George Bush om drie redenen slecht was”. “De technologie was verre van perfect”, de Iraanse dreiging, naar voren gebracht als rechtvaardiging van het schild, was niet imminent en Rusland heeft ervan geprofiteerd om onder zijn verantwoordelijkheden jegens Iran uit te komen. Maar nu, voegt het Amerikaanse dagblad toe, “vraagt het opvangen van de teleurstelling van Midden-Europa een zekere behendigheid”.

Zou een Russisch gebaar de zorgen kunnen wegnemen? De Daily Telegraph onthultdat de eerste reactie van het Kremlin op het telefoontje vanuit het Witte Huis is dat Rusland afziet van het plan om raketten in Kaliningrad, aan de grens met Polen en Litouwen, te stationeren. Een reactie die “logisch en te voorzien” was, merkt de krant op, die suggereert dat de Russen willen laten zien dat ze ”welwillend” zijn.

Relatie tussen Centraal-Europa en de NAVO

Hiertoe, oppertde Süddeutsche Zeitung, bestaan verscheidene mogelijkheden. Washington zou aan Polen en Tsjechië andere antiraketsystemen kunnen leveren, “die ze al lange tijd wilden”, of beide landen geruststellen “door er oefeningen te organiseren” van de NAVO en door “beter rekening te houden met het gevoel van dreiging dat leeft onder de Oost-Europeanen” bij de uitwerking van de toekomstige strategie van de alliantie. Het feit dat Duitsland als grootste buur op goede voet staat met Moskou zou daarbij kunnen helpen, denkt het dagblad van München.

Ook Praag en Warschau zullen hun positie op het internationale toneel moeten herzien, waarschuwtRespekt. Het Praagse weekblad is van mening dat “in plaats van zich af te vragen of de Amerikanen ons hebben verraden zoals in 1938 de Geallieerden in München, Tsjechië nu een goede gelegenheid heeft om na te denken over een manier om zich definitief te verankeren in de westerse invloedssfeer. Wij zouden er wellicht eens bij stil kunnen staan dat dit komt doordat de bestrijding van corruptie en de wet voor iedereen gelijk zijn.”