Nieuws EU - Midden-Oosten
Betogers voor de Amerikaanse Ambassade in Caïro raken slaags met de politie, 13 september 2012

‘Arabische winter’ laat Europa koud

De demonstraties die in de Arabische wereld plaatsvinden naar aanleiding van de Amerkaanse anti-islamfilm en de wending die de Arabische lente heeft genomen vraagt om een Europese reactie. Maar de EU lijkt zich meer zorgen te maken om haar economische en communautaire crisis dan dat het haar verantwoordelijkheden neemt in het Middellandse Zeegebied.

Gepubliceerd op 19 september 2012 om 16:19
Betogers voor de Amerikaanse Ambassade in Caïro raken slaags met de politie, 13 september 2012

Volgens de Griekse schrijver Petros Markaris beleeft Europa een vreemd, bedrieglijk seizoen en hebben alleen economen en bankiers van de centrale banken het over de Europese ravage.

Als gevolg hiervan wordt de euro de essentie zelf van de Europese Unie. De euro is niet langer een instrument, maar de bestaansreden van de EU, zijn enige doel. Zo legt Markaris uit: “De eenheid van de EU is vervangen door de eenheid van de eurozone. Daarom blijft het debat zo oppervlakkig, zoals de meerderheid van de Europese leiders, en eendimensionaal, zoals het gebruikelijke betoog van de economen”. Zonder wereldvisie heeft Europa belangen zonder bezieling en kan het slechts worden verdeeld in nobele geldschieters en povere schuldenaars. “We stevenen af op een soort Europese burgeroorlog.

Europa dommelde in na de Arabische lente

De nieuwe aardverschuiving in de Arabische landen kwam als een donderslag bij heldere hemel in de vorm van een massaal offensief van het moslimfundamentalisme tegen het Westen en zijn verwerpelijke video’s. In het Middellandse Zeegebied verhevigt het geweld en Europa, druk bezig zijn eigen huishouden op orde te krijgen – merkt opeens dat er buiten bommen vallen. Europa was tevreden met de Arabische lente en dommelde daarna in, maar nu dringt de winter binnen.

Europa dacht dat de bevrijdingen synoniem waren voor vrijheid en stelde vast dat revoluties steeds zijn ontketend door fundamentalistische vonken, voordat ze stabiele instellingen en grondwetten opleverden. Net als Caliban in The Storm van Shakespeare, roepen de betogers ons toe: “U leerde mij uw taal, maar alles wat het mij heeft gebracht is dat ik nu vloeken kan. Dat u de rode pest moge krijgen voor het leren van uw taal!

Nieuwsbrief in het Nederlands

De gebeurtenissen de baas worden

Europa zou wat kunnen zeggen en doen, als het zijn plichten niet op Amerika bleef afschuiven: niet alleen in Afghanistan, waar veel Europeanen deelnemen aan een verloren oorlog, niet alleen in Iran, maar in ons Middellandse Zeegebied. De vluchtelingen uit Noord-Afrika komen naar óns, als ze al niet op zee omkomen met zo’n regelmaat dat het vermoeden rijst dat we doelbewust nalatig zijn. Europa zou kunnen optreden als het een eigen buitenlands beleid had dat in staat zou zijn tot wat het verre Amerika niet kan: de gebeurtenissen te baas zijn, nieuwe prioriteiten stellen, een perspectief bieden dat uit georganiseerde samenwerking bestaat en niet alleen uit woorden of oorlogsdaden.

Praten over een Europese federatie is geen taboe meer, maar het wordt gedaan vanwege de euro, of om op een vage manier te zeggen dat we zo de baas over ons lot zullen zijn. Maar met welk beleid, dat verder gaat dan een binnenlands bestuur, wil men Europa maken? Met welke ideeën over de wereld, over de betrekkingen tussen het Westen en de Islam, over Iran, Israël en Palestina en over het conflict tussen en binnen religies?

De EU heeft geen ideeën of middelen

De Arabische winter is niet alleen een nare schok voor de EU, maar laat ons vooral zien wat wij zijn: een unie zonder ideeën of middelen, zonder een gemeenschappelijke regering om de wereldcrises aan te pakken en dit verklaart ons stilzwijgen, of het zinloze gestotter van onze Europese vertegenwoordigers. Het is moeilijk te zeggen waar Catherine Ashton toe dient, met haar hoogdravende titel van Hoge vertegenwoordiger van de EU voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid. Niemand weet wat 27 ministers van Buitenlandse Zaken denken, deze heterogene groep figuranten van een unie van staten die niet meer soeverein zijn, maar ook nog niet federaal. En het volk heeft in feite niets meer in de hand: noch de economie, noch het Middellandse Zeegebied, noch de oorlogen waar in de Unie nooit over wordt gesproken.

Met zijn recente geschiedenis (een geschiedenis waarin na eeuwen van ideologische en religieuze oorlogen democratieën ontstonden en staten werden hersteld dankzij de op eigen krachten ontstane EU) heeft Europa de intellectuele en politieke instrumenten om een bondgenoot te worden van de wankelende Arabische lente en van landen die worstelen om het onomstreden gezag van de staat en de democratie met elkaar te verbinden. En het blijft een seculier oriëntatiepunt voor al diegenen – in Libië, Egypte en Tunesië – die toekijken hoe de democratie ofwel wordt toegeëigend door de Moslimbroeders, ofwel wordt bedreigd door fundamentalistische salafisten.

Een gemeenschap gebaseerd op energie en water

De weg van Jean Monnet, na de Tweede Wereldoorlog, was een combinatie van belangen en bezieling, doordat grondstoffen (kolen en staal) die Duitsland en Frankrijk verdeelden in een gemeenschap werden ondergebracht. Dit zou ook tussen Europa en het zuidelijke Middellandse Zeegebied kunnen gebeuren, door middel van een gemeenschap die niet is gebaseerd op kolen en staal, maar op energie (of in de toekomst op water).

Een soortgelijk plan werd in oktober 2011 voorgesteld door twee door het federalisme geïnspireerde economen, Alfonso Iozzo en Antonio Mosconi. Zij gaan ervan uit dat Washington niet meer in staat is om stabiliteit en democratie te garanderen in het Middellandse Zeegebied en het Midden-Oosten. Daarom moet er een Euromediterrane Gemeenschap van energie worden opgericht voor energie die vaak wel voorhanden is, maar moeilijk te exploiteren zonder financiële en technologische steun van Europa.

Men zal zeggen dat het slechts een gemeenschap van belangen is. Dat zei men ook over de EGKS. De politieke ambitie van zo’n gemeenschap is echter groot: het hegemoniemodel vervangen door een model van gelijkwaardigheid en in ruil daarvoor de partners om duidelijke democratische inspanningen vragen die worden gecontroleerd door een gemeenschappelijke parlementaire Assemblee.

Europa moet Middellandse Zeegebied hoop geven

De Amerikaanse macht in het Middellandse Zeegebied vervangen of aanvullen betekent inzien dat dat model niet werkt: denken dat democratie met oorlogen kan worden geëxporteerd, waardoor staten ontstaan die tot mislukken zijn gedoemd en autoritaire staten worden versterkt. De democratische landen (Israël inbegrepen) hebben de fundamentalisten jarenlang onderhouden (de taliban tegen de Sovjet-Unie, Hamas tegen de PLO) en bewust een van de hoofdoorzaken van de actuele crises genegeerd: Saudi-Arabië, geldschieter van salafistische partijen die de prille, wankelende Arabische democratieën ondermijnen.

Het is aan Europa om het Middellandse Zeegebied hoop te geven en zijn democratieën te verdedigen. Als Europa een regering krijgt, zal de EU de euro hebben èn een buitenlandbeleid. Alleen dan kan het geweerschot dat we in de Arabische landen horen, zoals in het gedicht van de Italiaanse dichter Eugenio Montale, een Europa wakker schudden waarvan het hart “elke beweging geringschat en slechts zelden wordt opgeschrikt”.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp