Kies een taal
De rijken van Engeland zijn nog nooit zo rijk geweest: in de jaarlijkse ranglijst van de Sunday Times bezitten zij in totaal 414 miljard pond [ca 509 miljard pond, red.], meer dan het vorige record uit 2008. Maar de langste recessie van de eeuw sleurt alle anderen de diepte in.
De man die zich onlangs in een rijschool aan Tottenham Court Road had verschanst en dreigde zichzelf op te blazen omdat hij ‘niets meer te verliezen had’ was niet zomaar een gek: hij was ook werkloos. Zijn actie lijkt een graadmeter voor een wijd verspreid gevoel van wanhoop.
Het spook van de van de jaren zeventig
Dit gebeurde niet toevallig op de dag na de aankondiging dat Groot-Brittannië zich opnieuw in een recessie bevindt. Het is de gevreesde double dip. Twee recessies op rij: dit is sinds 1975 niet meer voorgekomen.
Opeens lijkt de hoofdstad in 2012, het jaar van het diamanten ambtsjubileum van de koningin en van de Olympische Spelen (in juli en augustus) gewond, onzeker en bang: aan de horizon dreigt het spook van de ‘grote ontevredenheid’ van de jaren zeventig.
In de jaren van Blair en van zijn ‘cool Britannia’ trok de beurs aan, verveelvoudigde de waarde van de huizen en werd iedereen rijker. Zo leek het althans. Vandaag de dag is de financiële sector, die 29 procent van het Britse bnp uitmaakt, de meest gekrompen sector van de afgelopen twee kwartalen. Banken nemen geen personeel aan, de dienstensector hapert, de bouw zit in het slop.
"De City handelt in mensenzielen"
Bij de paspoortcontrole op de luchthaven van Heathrow staan urenlange wachtrijen: als gevolg van bezuinigingen is het personeel gekrompen. Er zijn duistere voortekens: de aartsbisschop van Canterbury Rowan Williams treedt af. De reden hiervoor legt hij uit in een opiniestuk in het tijdschrift Prospect waarin hij fel tekeer gaat tegen de inhaligheid van het hebzuchtige kapitalisme van Londen: “de bijbel waarschuwde hier al voor, de City handelt in mensenzielen.”
Het Oude Testament verwijst uiteraard niet naar de rijkste square mile op aarde, maar naar een ‘city’ uit een ver verleden, het oude Babylon. “Londen is een modern Babylon waar handel en winst boven alles gaan en alles te koop is, inclusief het geweten.” Het is te vroeg om het verval van het moderne Babylon te voorspellen. De toeristen die samendrommen tussen Piccadilly en Trafalgar zien zeker geen door de crisis getroffen stad. “Maar alleen omdat het centrum van Londen de speeltuin van de rijken is”, aldus Ken Livingstone.
‘Rode Ken’, zoals hij in de acht jaar van zijn burgemeesterschap tot 2008 werd genoemd, heeft nu de ambitie opnieuw te worden verkozen in de lokale verkiezingen van donderdag. De peilingen wijzen uit dat hij zal worden verslagen door de zittende burgemeester, de conservatief Boris Johnson. Niet omdat Livingstone een zwakke boodschap heeft, maar omdat de boodschapper zwak is. De mensen willen nieuwe gezichten en de 67-jarige Ken heeft lang genoeg bestuurd.
Verdeling in ‘haves’ en ‘haves not’
Het model van een stad die verdeeld is in ‘haves’ en ‘haves not’ vervult echter niet alleen de voormalige burgemeester met afschuw. “Tussen 1992 en 2008 is hier het lesgeld van de privéscholen met 82 procent gestegen”, zo merkt Martin Stephen op, rector van St. Paul, de op één na meest exclusieve privéschool van het land (na Eton).
Het bedraagt nu 26 duizend pond per jaar, ofwel 30 duizend euro, wat voor de hele schooltijd neerkomt op zo’n half miljoen euro om een kind tot het gaat studeren naar school te laten gaan. “*I*k ben zoon van een plattelandsdokter die zijn drie kinderen naar goede scholen kon sturen zonder zich te gronde te richten”, geeft de rector toe. “Nu zou hij dat niet meer hebben gekund. In zo’n systeem is iets mis.”
Stel je eens voor in het vliegtuig naar Londen te zitten. Vanuit de lucht zie je natuurlijk geen land in recessie. Op de zuidelijke oever van de Thames wordt de laatste hand gelegd aan de Shard, ‘de scherf’, de hoogste wolkenkrabber van Europa, een ontwerp van Renzo Piano.
Ten noorden van de rivier is het gebied van Stratford, ooit de vuilstortplaats van de stad, herrezen als basis voor het nieuwe Olympische terrein. Na de Spelen moet het gebied worden ‘opgewaardeerd’ tot een tweede welvarende versie van Londen in het East End van de arme migranten.
Terrorisme als excuus of rechtvaardiging
Maar er is een hapering ontstaan in de formule van een stad die erin slaagde tegelijkertijd trendy en vrijgevig te zijn, een plek van (gelijke) kansen voor iedereen, zoals die functioneerde in de jaren van Blair. Het is een Londen met steeds meer verschillen en groeiend scepticisme, dat zich voorbereidt op de lange zomer van het jubileum en de Spelen. En het hoopt dat die zomer niet wordt verstoord door een terroristische aanslag zoals in 2005 of door stadsrellen zoals die van afgelopen zomer.
Het is een metropool die, met het terrorisme als excuus of rechtvaardiging, bezig is om nieuwe wetten aan te nemen om al het e-mail- en internetverkeer te controleren; de grootste inbreuk op de privacy die ooit in een democratische staat plaatsvond. Het is de stad van een bezoedelde politiek door de schandalen met de ‘gekochte diners’ met premier David Cameron in Downing Street en de illegale afluisterpraktijken van de tabloids van Rupert Murdoch.
Pact met Frankenstein
“Ook als ik niet word gekozen tot burgemeester, zal Cameron de volgende verkiezingen verliezen”, wedt Livingstone, “en zal Ed Miliband winnen, een echt linkse leider, niet zo’n halfslachtige als Blair”. Zeker is dat de Tories, na twee jaar macht, in de peilingen onderuit gaan. Toen Londen ‘cool’ was, was ook de bewoner van Downing Street ‘cool’.
Misschien heeft China Mieville gelijk. Deze socialistische Engelse schrijfster van sciencefiction schreef een felle aanklacht tegen Londen die afgelopen maand door de New York Times werd gepubliceerd. “Er heerst een bittere stemming” zegt Mieville, “een verwachting van chaos, het verlangen naar verandering”. De gestoorde man die computers uit het raam aan Tottenham Court Road gooide, zou daar een symptoom van kunnen zijn.
Op dezelfde dag brachten de Londense dagbladen het nieuws dat het Londense filiaal van Goldman Sachs in 2011 slechts vier miljoen pond belasting had betaald over een winst van twee miljard: geen belastingontduiking, maar via een wettelijk achterpoortje. “We hebben geen pact gesloten met de duivel”, gaat aartsbisschop Williams tekeer, “maar een pact met Frankenstein”. Een monster dat nog afschuwelijker is dan de duivel, omdat de mens het met eigen handen heeft gecreëerd.
Bezien vanuit Groot-Brittannië
Charmeoffensief Johnson werpt vruchten af
Vlak voor de burgemeestersverkiezing in Londen op 3 mei staat de conservatieve kandidaat Boris Johnson bovenaan in de peilingen. Het linkse dagblad The Guardian verbaast zich over zijn permanente 'sterrenstatus' omdat hij 'vier jaar lang slechts matig in het stadhuis heeft gepresteerd'.
Ondanks zijn achtergrond in Eton en Oxford is Johnson erin geslaagd zich te onderscheiden van de onpopulaire "kakkers" in de regering van David Cameron. Hij hoeft in een boekwinkel maar een roman van Henry James te pakken of te laten merken hoe groot zijn enthousiasme voor "Europa's grootste wolkenkrabber, de Shard" is, en zijn aanhang groeit onmiddellijk. Dit talent frustreert zijn Labour-rivaal, "de uiterst precieze" Ken Livingstone, schrijft The Guardian.
