Kies een taal
Nu de hervorming van de gezondheidszorg de eindstreep nadert, wordt er onder conservatieven steen en been geklaagd en wanhopige kreten geslaakt. Zelfs gematigde conservatieven komen met de sinistere waarschuwing dat Amerika zich met "Obamacare" zal ontpoppen tot een op Europese leest geschoeide sociale democratie. En iedereen weet dat de economische dynamiek in Europa volledig is lamgeslagen.
Wat iedereen weet, klopt echter niet. De Europese economie verkeert misschien in zwaar weer, maar welke economie niet? Keer op keer wordt ons het beeld voorgehouden van een stagnerende economie waarin hoge belastingen en ruimhartige sociale voorzieningen de stimulering van de economie hebben ondermijnd, waardoor groei en innovatie tot stilstand zijn gekomen. Dit beeld wijkt sterk af van de verrassend positieve feiten. De ware les van Europa druist in tegen de stelling van conservatieven: Europa is namelijk een economisch succes en dat succes bewijst dat sociale democratie werkt.
Het reëele BBP is in de VS hetzelfde als in de EU
Het economische succes van Europa is zelfs zonder statistieken zichtbaar. Een vraag voor Amerikanen die in Parijs zijn geweest: zag het er arm en achtergesteld uit? En Frankfurt of Londen? Onze ogen liegen nu eenmaal niet wanneer we niet goed weten of we officiële economische cijfers of onze eigen indrukken moeten geloven. De statistieken bevestigen in ieder geval wat onze ogen zien.
In de afgelopen decennia is de Amerikaanse economie inderdaad sneller gegroeid dan de Europese. Sinds 1980, toen zich in onze politiek een scherpe ruk naar rechts voordeed, en in Europa niet, is het reële BBP van Amerika gemiddeld met 3 procent per jaar toegenomen. In de tussentijd bedroeg de groei in de vijftien lidstaten die deel uitmaakten van de Europese Unie voordat deze werd uitgebreid met een aantal voormalige communistische landen, slechts 2,2 procent per jaar. Zo bezien komt Amerika als winnaar uit de bus.
Of misschien toch niet. We kunnen hieruit eigenlijk alleen opmaken dat wij een snellere bevolkingsgroei hebben doorgemaakt. Sinds 1980 is het reële BBP per hoofd van de bevolking (het cijfer dat de levensstandaard weergeeft) in Amerika en de EU-15 met vrijwel hetzelfde percentage toegenomen: 1,95 procent per jaar in de VS en 1,83 procent in de EU.
Europeanen zijn redelijk productief
Wat kunnen we zeggen over de technologie? Aan het einde van de jaren negentig was het misschien zo dat de revolutie in de informatietechnologie aan Europa voorbijging. Maar het continent heeft die achterstand sindsdien in diverse opzichten ingehaald. In Europa hebben nu net zoveel mensen een internetaansluiting als in de Verenigde Staten, en het is er veel sneller en goedkoper.
Wat kunnen we zeggen over de werkgelegenheid? Op dit punt kan worden aangevoerd dat Amerika het beter doet. De Europese werkloosheidscijfers zijn doorgaans aanzienlijk hoger dan in de VS, en het deel van de beroepsbevolking dat werkt, is lager. Maar als u hierbij denkt aan miljoenen thuiszittende volwassenen, moet u dit beeld bijstellen. In 2008 had 80 procent van de volwassenen tussen de 25 en 84 jaar in de Europese Unie een baan (en 83 procent in Frankrijk). Dat is ongeveer evenveel als in de Verenigde Staten. Een lager percentage jongere en oudere Europeanen werkt, maar is dat een slechte zaak? Europeanen zijn daarnaast redelijk productief: zij werken minder uren, maar de arbeidsproductiviteit per uur ligt in Frankrijk en Duitsland vrijwel op het niveau van de Verenigde Staten.
Het gaat er niet om dat Europa een utopie is. Net als de Verenigde Staten moet het alle zeilen bijzetten om de huidige financiële crisis te boven te komen. Net als de Verenigde Staten hebben de grote Europese landen te maken met grote fiscale problemen op de lange termijn, en net als een aantal individuele Amerikaanse staten staan sommige Europese landen aan de rand van een fiscale crisis. (Sacramento is nu het Athene van Amerika, maar dan in negatieve zin.) Maar vanuit een langetermijnperspectief bekeken, werkt de Europese economie wel degelijk. Zij groeit en is uiteindelijk net zo dynamisch als de Amerikaanse.
Sociale rechtvaardigheid en vooruitgang kunnen wel degelijk samengaan
Waarom schotelen veel deskundigen ons dan zo'n ander beeld voor? Omdat de Europese sociale democratie volgens de heersende economische dogma's in dit land een volslagen ramp is. En mensen zien vaak wat zij graag willen zien. De verhalen dat de Europese economie op sterven na dood is, zijn zeer overdreven.
De verhalen over de hoge belastingen en ruimhartige voorzieningen zijn dat echter niet. De belastingen in grote Europese lidstaten bedragen tussen de 36 en 44 procent van het BBP, tegenover 28 procent in de Verenigde Staten. Gezondheidszorg voor iedereen betekent ook echt voor iedereen. De sociale uitgaven zijn veel hoger dan in Amerika.
Er wordt vaak met Europa geschermd als waarschuwing, als het levende bewijs dat economische vooruitgang in de kiem wordt gesmoord wanneer wordt getracht de economie minder hardvochtig te maken en beter voor de medeburgers te zorgen voor wie het leven niet meezit. Maar Europa laat juist het tegengestelde zien: sociale rechtvaardigheid en vooruitgang kunnen wel degelijk samengaan.
