Kies een taal
Hier is iets raadselachtigs aan de hand. Tony Blair beloofde de meest pro-Europese premier te worden sinds Edward Heath. Maar hij liet Groot-Brittannië gemarginaliseerd achter en met een wantrouwen jegens de Europese Unie. (Dit als gevolg van de Golfoorlog, de poging tot opsplitsing van Europa langs oud- en nieuw-Rumsfeldiaanse lijnen, en de 'reaalpolitieke' leugens over de Franse politiek inzake Irak.)
David Cameron is leider van de brede, meest diepgewortelde anti-Brusselse regeringsfractie sinds Groot-Brittannië lid werd van de EU. Hij zou de premier kunnen worden die het Britse volk met Europa verzoent en Groot-Brittannië voor het eerst een consequent positieve leidersrol in Brussel geeft. Maar daarmee is nog niet gezegd dat het daadwerkelijk zal gebeuren.
In het spel van de Britse en Europese politiek heeft Cameron vrij interessante kaarten in handen gekregen. Een maand geleden verwachtten veel mensen dat een Cameron Tory-regering zou proberen zo weinig mogelijk te doen in Europa maar dat hij – getergd door een nieuwe, zwaar eurosceptische regeringsfractie – tot een reeks grievende ruzies met EU partners zou kunnen worden gedwongen.
Maar Cameron is nu juist leider van een coalitieregering met de zeer pro-Europese Lib Dems. Zijn vice-premier, Nick Clegg, is voormalig ambtenaar van de Europese Commissie en oud-Europarlementariër. Camerons eerste buitenlandse reis als premier was naar Europa, waar president Nicolas Sarkozy hem vleide en kanselier Angela Merkel hem tutoyeerde en met “David” aansprak (nog niet met “Dave”).
Cameron laat zijn land niet aan boord van het gehavende euroschip stappen
Cameron zei dat Groot-Brittannië niet aan boord van het gehavende schip van de euro zou stappen, nu die de ergste storm in zijn korte bestaan tracht te doorstaan. Geen verrassingen op dat punt dus. Hij zei verder echter dat een sterke, succesvolle euro in het belang van Groot-Brittannië was. Hoera, hoera, riepen veel Europeanen. Dit was een welkome verandering in de traditioneel Britse houding de afgelopen 60 jaar ten opzichte van alles wat nieuw uit Europa komt, van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal tot de Europa Cup. “We doen nog niet mee. Maar we hopen en vertrouwen erop dat u faalt.”
Het lijkt wel of Cameron zich prettiger voelt als premier van een “Con-Lib Dem” coalitie dan als hij aan het hoofd had gestaan van een Tory meerderheid. Het geeft hem meer ruimte om te draaien. Dat past beter bij zijn verzoenend karakter. Dit geldt waarschijnlijk speciaal voor Europa. Zijn moderniserende, matigende strategie als oppositieleider was de meeste Thatcheriaanse dogma’s terzijde te schuiven onder het mom meer-Thatcher-dan-Thatcher te zijn in zijn opvattingen over de Europese Unie. Hij leidde de euro-Tories uit de mainstream, licht federalistische Europese Volkspartij (met Sarkozy en Merkel) naar een alliantie met een allegaartje van merendeels Oost-Europese snuiters.
Nu geeft de Lib Dem alliantie Cameron de kans over te gaan op een pragmatische, coöperatieve nieuwe Britse benadering van Europa, wat de conservatieve eurosceptische Tories er ook van mogen denken. Het Conservatieve verkiezingsmanifest sprak van teruggave van de macht en de ambitie de supra-nationale EU terug te brengen tot een gewone “statenbond”. De toon van de Con-Lib coalitieovereenkomst was zowel europositief als eurosceptisch maar noemde geen teruggave van macht. Er werd zelfs gesuggereerd dat de nieuwe EU wetgeving inzake een gemeenschappelijk strafrechtbeleid in het belang van Groot-Brittannië zou kunnen zijn.
De Europese politiek is een intrigerend gistingsproces
Het lot gaf Cameron nog een nuttige kaart in handen. Als gevolg van de torenhoge schuldencrisis is de Europese politiek een intrigerend gistingsproces. Of, als u dat liever hebt, een rommeltje. Duitsland lijkt van zijn eurofederalistisch geloof te zijn gevallen maar wil evengoed de verdragen veranderen met als doel de EU nieuwe macht geven om nationale financiën te controleren.
De Duitse relaties met Frankrijk zijn stroef geworden. Italië onder Silvio Berlusconi heeft weinig invloed. Spanje vecht om het hoofd boven water te houden. België valt uit elkaar. Het nieuwe, post-Lissabon leiderschap in Brussel heeft faliekant gefaald, deels omdat weinig effectieve personen op sleutelposten zitten. Maar waarom zijn ze zo ineffectief? Toen het op kiezen aankwam, gaf de meerderheid van de EU regeringen de voorkeur aan zwakke nieuwe leidinggevende personen.
Het “Cameronisme”, geamendeerd door het “Cleggisme”, zou wel eens verbazend dicht bij het “Sarkozyisme” en het “Merkelisme” kunnen komen in de zoektocht naar een nieuwe vorm van matig maar effectief europragmatisme.
Er zullen in de komende jaren ruimschoots leuke gelegenheden zijn voor ruzies van Groot-Brittannië vs de Rest: over de verlaging van de Britse contributie aan de EU of de toekomstige financiering van het Gemeenschappelijk Langbouwbeleid. Maar het leiderschapsvacuüm in de EU en de spanningen tussen Berlijn en Parijs geven Cameron, Clegg en zelfs de eurosceptische William Hague een geweldige kans.
Economische crisis
Minder Brussel in ruil voor Britse eurohulp
Het conservatieve Britse kamerlid John Redwood schrijft in The Timesdat Groot-Brittannië zijn steun zou moeten verlenen aan de euro. Opmerkelijk, gezien Redwood zich vroeger in het kielzog bevond van de ronduit eurosceptische Margaret Thatcher. “Een diepe crisis moet nooit onbenut blijven, het zou en kans kunnen zijn voor Groot-Brittannië om bevoegdheden terug te halen [uit de EU] en in ruil daarvoor kunnen de landen van de eurozone een stabielere unie krijgen”. Redwood neemt als voorbeel de Britse pond binnen Groot-Brittannië. “Londen en het grootste gedeelte van het Zuid-Oosten hebben een sterke economie met een groot concurrerend vermogen, terwijl Liverpool en Wales niet kunnen devalueren om beter te concurrentie aan te kunnen. In plaats daarvan sluist de regering aanzienlijke bedragen naar de regionen die een hogere werkloosheid en lagere inkomens hebben om de eenheid binnen het koninkrijk te handhaven. We accepteren dit allemaal als de prijs die betaald moet worden om deel uit te maken van een gemeenschappelijke munt”. Redwood onderstreept dat het voor Groot-Brittannië belangrijk is dat de euro het goed doet en dat Griekenland daarom meer discipline nodig heeft. Maar ook “Duitsland moet meer verantwoordelijkheid op zich nemen om andere delen van de eurozone te financieren”. Het Verenigd Koninkrijk zou daarom leden van de eurozone moeten helpen om een kader te scheppen voor hun begrotingsstabiliteit. “We zouden kunnen vragen om een teruggave van bevoegdheden [van Brussel naar Groot-Brittannië] in ruil voor onze instemming met de oprichting van een economische regering in Euroland”. Met name op het gebied van maatschappelijk beleid en werkgelegenheid.
