Kies een taal
Na een zware hartoperatie besloot de tachtigjarige Oldrich Šubrt de rest van zijn leven op plezierige wijze door te brengen. Een deel van het jaar verblijft hij nu op een plek waar hij naar eigen zeggen een klein paradijs heeft gevonden. Zijn enige zorg is dat hij in het water van deze prachtige Griekse baai, waar hij zijn nieuwe thuis heeft gevonden, zou kunnen verdrinken.
Hij koos voor Griekenland omdat hier heel veel ouderen wonen en hij vertrouwt erop dat hij iets van hun geheim zal ontdekken en daardoor zijn leven kan verlengen. Hij heeft zes bypasses ondergaan, maar is niet bang voor medische complicaties en evenmin voor eenzaamheid. Hij is al jaren gescheiden en heeft twee zonen en acht kleinkinderen. Hij zegt: “De wereld is een vriendelijk oord. Als het echt nodig is, komen mensen je te hulp. En bovendien is een mens in zijn leven behoorlijk vaak alleen, zelfs als hij thuis is.”
Met de plaatselijke bevolking communiceert hij in een mengeling van eenvoudig Engels en Duits. Ondanks de taalbarrière heeft hij veel vrienden gemaakt onder de Grieken, die rondom de baai hun familieboerderijen exploiteren.
Winternomaden
Naar Europese maatstaven stelt zijn maandelijkse pensioen van 11.000 Tsjechische kroon (429 euro) niet zoveel voor. Niettemin heeft hij zich in de vier jaar dat hij aan de kust woont, zonder veel problemen gered. Voor 2.000 euro huurt hij vier maanden een huisje met tuin. Zijn pensioen is daarvoor uiteraard niet toereikend, maar Šubrt heeft een ‘niet-standaardoplossing’ gevonden. Het appartement dat hij in Praag tegen een hoog bedrag huurde, heeft hij opgezegd en nu woont hij op het platteland bij vrienden. Hij hoeft daarvoor niets te betalen en af en toe verricht hij hand- en spandiensten gedurende zijn ‘Tsjechische periode’ van het jaar.
In totaal 70.000 Tsjechen brengen hun oude dag in het buitenland door, de afgelopen vijf jaar alleen al staken er 20.000 de grens over. De tien populairste bestemmingen zijn de naburige Europese landen, waar vooral Tsjechen wonen die al voor hun pensionering de wijk hebben genomen. Voor steeds meer landgenoten is het sombere beeld van een saaie oude dag echter geen optie meer. Zij kiezen voor een kleurrijkere avontuurlijke toekomst en verkassen naar de tropen. In rijke landen is dat een bekend en vrij gangbaar fenomeen. Deze gepensioneerde emigranten worden winternomaden genoemd, omdat zij met de eerste najaarswind uit het noorden het anker lichten.
In Tsjechië kunnen we echter nog niet spreken van een trend als het om winternomaden gaat; het betreft enkele geïsoleerde gevallen. “Zolang er op het gebied van arbeidsmobiliteit geen verandering plaatsvindt en het voor jongeren en gezinnen niet normaal is om te verhuizen naar een plek waar werk is, zal voor senioren emigratie evenmin normaal worden”, zegt Matěj Lejsal, hoofd van het zorgcentrum Domov Sue Ryder voor ouderen. “De huidige veertigers zullen minder last hebben van taalbarrières en meer openstaan voor de mogelijkheid om zich op hun oude dag buiten Tsjechië te vestigen. Dat is allemaal het gevolg van het feit dat ons land zich in een isolement bevond toen de huidige senioren jong waren.”
“De bevolking is hier vriendelijker”
Inka Frištenský (62) en haar man Petr (67) vormen het bewijs dat een winterverblijf in het buitenland niet uitsluitend is weggelegd voor mensen met geld. Zij laten zien dat het heel goed mogelijk is onder palmbomen te wonen en tegelijk van het doorsnee Tsjechische pensioen nog wat te sparen.
“Het is enigszins afgekoeld tot 28 graden”, meldt Frištenský via Skype vanuit zijn tweede huis bij Galle in Sri Lanka. De twee hebben vorig jaar de deur van hun appartement in Praag achter zich gesloten en zullen pas begin april weer terugkeren. Zo doen ze het al vier jaar en ze zijn maar wat blij dat de ‘winter van de kalender is geschrapt’.
Eerst gingen ze zonder bemoeienis van een reisbureau een aantal jaren voor een maand met een rugzak naar Sri Lanka. Ze vonden het daar zo mooi dat ze besloten zich er te vestigen. "Wij wonen in een dorp, niets bijzonders, maar in tegenstelling tot in Tsjechië is 95 procent van de mensen hier erg vriendelijk, vooral de Australiërs en de Duitsers”. Een basale kennis van het Engels is voldoende om elkaar te begrijpen.
De Frištenskys en Šubrt zijn erin geslaagd een droom te verwezenlijken die anderen onbereikbaar achten. Hoe hebben ze dat voor elkaar gekregen? Door het comfort op te geven dat hier als normaal wordt beschouwd. Šubrt zei zijn huurwoning in Praag vaarwel en de Frištenskys bezoeken thuis in Tsjechië geen bioscoop, theater of restaurant. In plaats daarvan maken ze fietstochten op het platteland. “Onze uitstapjes kosten niet zoveel”, zegt mevrouw Frištensky. “Onze leeftijdsgenoten bezitten een buitenhuis en een auto. Wij hebben niets van dat alles.”
Economie
Snelle oplossing of langetermijnplan?
“Drie miljoen Tsjechen leven in onzekerheid vanwege hun pensioen”, kopt Hospodářské noviny. Iedereen in de leeftijdscategorie tussen de 35 en de 55 heeft drie maanden de tijd om te beslissen of hij of zij wil deelnemen aan een extra, tweede pensioenplan, dat op 1 januari is gelanceerd, of om uitsluitend te blijven vertrouwen op het publieke pensioenstelsel. Intussen dreigt de sociaal-democratische oppositie het particuliere pensioenplan te nationaliseren – net zoals de Hongaase en Poolse regeringen dat een paar jaar geleden hebben gedaan – na de algemene verkiezingen van 2014, die de partij waarschijnlijk zal winnen. De angst van de bevolking dat zij geld zou kunnen verliezen als de oppositie de verkiezingen wint, is het voornaamste argument tegen het plan. Het economische dagblad legt uit:
Om hun pensioen enigszins te verbeteren, stelt het nieuwe systeem mensen in staat 3 procent van hun bruto inkomen van het staatspensioenstelsel naar een particulier fonds te sluizen, maar dan moeten ze wel nog eens 2 procent extra uit eigen zak betalen.
