Kies een taal
Vanaf morgen [1 september, red.] zijn in Zweden en de hele Europese Unie gloeilampen van 60 en 75 watt verboden. Dat wil zeggen dat het gebruik van de lampen zelf niet verboden is, maar ze mogen niet langer “op de markt worden gebracht”, zoals dat in bureaucratisch termen heet.
Een besluit van de Europese Unie zal maar zelden zulke tastbare gevolgen hebben gehad voor het dagelijks leven van haar inwoners. In Zweden en andere lidstaten rond de Poolcirkel zal het effect des te sterker worden gevoeld nu de avonden nog donkerder worden dan ze normaal gesproken al zijn. De verlichting bestaat dan immers alleen nog uit het zwakke schijnsel van energiezuinige gloeilampen.
Europees besluit zonder openbaar debat
Bovendien kunnen we ons terecht afvragen of het wel verstandig was te besluiten om de klassieke gloeilampen af te schaffen en in plaats daarvan lampen op de markt te brengen die weliswaar minder energie verbruiken, maar kwik kunnen bevatten. Kwik is immers een gevaarlijke chemische stof. Je hoeft geen expert te zijn om te beseffen dat dit besluit kan leiden tot nieuwe problemen op milieugebied.
We zijn verbaasd over het feit dat dergelijke belangrijke besluiten worden genomen zonder dat daar enig openbaar debat aan vooraf is gegaan. Het lot van de klassieke gloeilampen werd namelijk niet bezegeld door politici, maar door ambtenaren in Brussel. Dat ging als volgt.
In 2003, aan het eind van de zomer, presenteerde Margot Wallström, destijds eurocommissaris voor milieu, een nieuwe richtlijn voor ecologisch ontwerp. Ze verlangde vurig naar een wet waarin het gebruik van minder energieslurpende verlichting in de hele EU zou worden vastgelegd, maar in de richtlijn werden geen verdere details onthuld. Destijds werd het voorstel van Wallström redelijk positief ontvangen.
Na onderhandelingen in de Raad van ministers en stemming in het Europees Parlement werd de communautaire wet- en regelgeving inzake het ecologisch ontwerp aangenomen (in 2005). Vervolgens is deze regelgeving doorgevoerd in de Zweedse wet (in 2008) en in de wetten van andere lidstaten.
Tot dat moment waren er dus politici bij betrokken en ze hebben er ook hun goedkeuring aan verleend. Maar het zijn vaak de kleinigheden waar het op spaak loopt. Want welke lichtstroom, welk vermogen en welke drempels moest de Europese Unie vastleggen voor gloeilampen en hoe moest het eventuele afvoeren van verboden producten worden georganiseerd? Al deze technisch aandoende vragen, die in werkelijkheid zeer politiek waren, werden toevertrouwd aan een comité dat bestond uit nationale ambtenaren en dat in Brussel bijeenkwam.
Burgers moeten inspraak hebben bij dergelijke EU-besluiten
Een paar jaar later hadden de ambtenaren overeenstemming bereikt. Er werd een verordening (nr. 244/2009) goedgekeurd, waarin de normen voor gloeilampen binnen de EU tot in de kleinste details waren vastgelegd. Die verordening trad met onmiddellijke ingang in werking in de hele EU. Tijdens de onderhandelingen in Brussel had de energieautoriteit opgeroepen tot een aantal bijeenkomsten, seminars en hoorzittingen.
Het besluit is dus in een gesloten circuit genomen. Het lijkt wel of er alleen experts, bedrijven en pressiegroepen betrokken waren bij de kwestie van de gloeilampen. Er is geen enkel openbaar debat gevoerd, waarin de voor- en nadelen van deze verandering hadden kunnen worden genoemd en tegen elkaar afgewogen. In Europa heeft een groot aantal van dergelijke wetten het licht gezien. De ‘comitologie’, dat wil zeggen dat ambtenaren de Unie besturen, is dit jaar al zwaar onder vuur komen te liggen.
Laten we hopen dat er in de toekomst meer openheid komt in het wetgevingsproces. Het Verdrag van Lissabon duidt op bepaalde ontwikkelingen die de goede kant uit gaan en dat werd ook hoog tijd! Want behalve de gloeilampen staan er ook nog andere regelingen in de wacht. In het vervolg moeten ook stofzuigers, ventilatoren, koffieapparaten, wasdrogers en nog een hele waslijst andere producten worden voorzien van het label 'ecologisch ontwerp'.
Als we niet willen dat de vlam van de democratie in de EU op zijn beurt gaat flakkeren, is het van belang om inwoners inspraak te geven bij besluiten die gevolgen hebben voor hun dagelijks leven en voor de toekomst van de Unie.
