Kies een taal
De meest kritische analisten jegens het Duitse beleid binnen Europa zeggen dat Duitsland zich aan het begin van de crisis steeds star heeft opgesteld, maar halverwege de crisis bereid was water bij de wijn te doen en van gedachten te veranderen. Nu zou het land, op de drempel van het eindspel, opnieuw voet bij stuk houden en terug zijn op zijn oorspronkelijke uitgangspositie, waarvan het iedere verandering uitsluit in deze beslissende slotfase.
Stilte uit Duitsland
Wat gaat er nu gebeuren, in dit stadium van existentiële twijfel over de euro? Een paar dagen leek het erop dat de Duitse bondskanselier Angela Merkel en haar minister van Financiën, Wolfgang Schäuble, het voorstel van de zuidelijke landen zoals Spanje en Italië hadden geaccepteerd. Dit voorstel werd gesteund door Frankrijk, de traditionele bondgenoot van Duitsland, maar bang om door dit land in de hoek te worden geduwd. Het hield in dat de Europese Centrale Bank (ECB), samen met de Europese noodfondsen, de zuidelijke landen te hulp zou schieten bij het aflossen van hun staatsschulden.
Volgens de publieke opinie van de laatste dagen zou Duitsland van standpunt zijn veranderd, ook al hebben de twee meest zichtbare Duitse leiders in deze kwestie geen enkele verklaring afgelegd vóór de aankoop van staatsobligaties van de betreffende landen of enige andere soortgelijke maatregel. Maar in Duitsland heeft het economische establishment onder leiding van de Bundesbank wél afwijzend gereageerd. Invloedrijke Duitse economen, politici en industriëlen hebben zich geschaard rond deze instelling. De argumenten in de discussie zijn bekend en hoeven hier niet te worden herhaald.
Rollenspel of conflict
Interessanter is de vraag of de onverzettelijkheid van de president van de Bundesbank, Jens Weidmann, betekent dat er sprake is van een echt meningsverschil met de regering van Merkel, of dat zich hier slechts een rollenspel afspeelt. De bondskanselier heeft op haar beurt immers de afgelopen weken op alle mogelijke manieren ook 'nee' gezegd.
Het is zonneklaar dat Merkel niet naar de Bundestag kan gaan om meer middelen te vragen voor een nieuwe steunoperatie, die – zoals de markten ook verwachtten – om de hoek leek te liggen voor Spanje en Italië, totdat het hoofd van de ECB, Mario Draghi, vorige week zijn spannende uitspraken deed. Zonder de politieke ruimte om een op Griekenland geïnspireerde reddingsoperatie te organiseren en onder de niet-aflatende druk van de markten, was de makkelijkste oplossing voor Merkel om het hele dossier bij de ECB te dumpen, wat in nationale termen betekent: bij de Bundesbank.
Deze instelling, die de manoeuvre met lede ogen aanzag – omdat zij het risico van de verliezen moet dragen als de operatie verkeerd afloopt – heeft de hakken in het zand gezet. Logischerwijze zou er dan sprake moeten zijn van een conflict tussen Merkel en de bank, en niet van een rollenspel.
Bondgenootschap of nachtmerrie
Als dit scenario waar blijkt te zijn, zullen we op de bijeenkomst van de bestuursraad van de ECB van morgen getuige zijn van het ontstaan van een bondgenootschap tussen de centrale bankiers uit Zuid-Europa en de meerderheid van de regeringen van de eurolanden, inclusief Duitsland, tegen de Bundesbank en nog een paar centrale banken van andere landen. Een historische dag.
Maar als het tweede scenario bewaarheid wordt – dat inhoudt dat Merkel het aan de Bundesbank heeft overgelaten de hakken in het zand te zetten en Draghi louter loze woorden in de mond heeft genomen – zullen we morgen getuige zijn van een authentiek fiasco, waarbij de ECB nauwelijks manoeuvreerruimte heeft en van zijn gezag zal worden beroofd door de machtige staten van de eurozone, zelfs als de bank de stemming formeel wint. Dat is het nachtmerriescenario.
Opinie
Euro-redding zonder de Duitsers bang te maken
“De hele wereld is bang dat de oplossing van de crisis botst met de Duitse ordoliberale ideeën en dan met name met het idee dat een centrale bank geen staatobligaties koopt", schrijft Frankfurter Rundschau in een commentaar dat op de bres springt voor de interventie van de Europese Centrale Bank (ECB) om de euro te redden. Het centrumlinkse dagblad weerlegt de argumenten tegen een dergelijke beslissing, te beginnen met de bewering dat de ECB niet bevoegd is om lidstaten indirect te financieren.
De ECB heeft als mandaat om prijsstabiliteit te garanderen. Er is momenteel niet zozeer sprake van een probleem met inflatie (…) als wel van een deflatoire trend waardoor momenteel de prijzen dalen. Het opkopen van obligaties om de ecnomie te stabiliseren wordt dus volledig gedekt door het mandaat.
Het dagblad is bovendien van mening dat opnieuw ter discussie moet worden gesteld of markten wel zo geschikt zijn om de rentetarieven te bepalen waartegen landen mogen lenen. Beleggers hebben zich de afgelopen jaren immers ernstig vergist en de crisis niet zien aankomen.
Is het niet slimmer om de rentetarieven te laten bepalen door centrale bankiers in plaats van de welvaart en werkgelegenheid af te laten hangen van het humeur van speculanten?
Tot slot beweert Rundschau dat als de ECB het verstandig aanpakt, ze weinig risico loopt dat de staatsschulden zich opstapelen:
De ECB hoeft alleen maar op geloofwaardige wijze een tarief te bepalen vanaf waar ze ongelimiteerd alle obligaties met een lange looptijd opkoopt, laten we zeggen 5 procent. (…) Wedden dat ze geen cent hoeft neer te tellen?
Enig minpunt is het ondemocratische karakter van het opkopen van obligaties door de ECB. Het dagblad stelt voor om dat te laten doen door het permanente noodfonds (ESM) in plaats van de ECB, maar wel met geld van de ECB, aangezien het ESM onder toezicht van de ministers van Financiën staat.
