Kies een taal
Katrin Krabbe is een historische figuur uit de Duitse sportwereld. Zij was de trots van de Duitse Democratische Republiek (DDR) en behaalde de gouden medaille op de 200 m bij de Wereldkampioenschappen voor Junioren in 1988. Toen viel de muur. De kampioene was nu van de Bondsrepubliek Duitsland (BRD), en werd daardoor het het idool van heel Duitsland. Tot een positieve urinetest tot haar val leidde.
Het verhaal van Katrin Krabbe is symbolisch voor de manier waarop de sportieve hereniging van Duitsland plaatsvond. De fusie van de twee sportstelsels vormt een geval apart binnen het proces van de hereniging van de twee Duitslanden. Terwijl de DDR op alle andere gebieden achterliep, bracht dit land duidelijk superieure sportmensen voort in vergelijking met die in het Westen. Tijdens de Olympische Spelen van 1988 in Seoul behaalde de kleine DDR 102 medailles, tegenover de 40 van de grote BRD.
De hereniging ontketende euforie. Het Oosten was trots op zijn topsporters en het Westen verheugde zich bij voorbaat al op de grote overwinningen die de atleten uit het Oosten zouden behalen. Maar de ontgoocheling kwam toen ontelbare dossiers aan het licht brachten dat bepaalde sportmensen en trainers waren betrokken bij de Stasi (staatsveiligheidsdienst van de voormalige DDR) en dat de staat dopinggebruik organiseerde.
Zelfs vandaag nog bestrijdt de Duitse sport deze erfenis die de DDR heeft nagelaten. Veel slachtoffers van doping vechten nog steeds voor een financiële tegemoetkoming. Anderzijds zijn veel trainers uit de DDR nog steeds actief. Enige tijd voor het begin van de wereldkampioenschappen atletiek, die nu in Berlijn worden gehouden, had men op het laatste nippertje vijf stafleden uit het medisch team vrijgepleit, die in het verleden hun toevlucht tot doping hebben gezocht.
Volgestopt met anabolen
Heidi Krieger had de gouden medaille gehaald bij het kogelstoten voor vrouwen bij de Europese Kampioenschappen voor atletiek in 1986 in Stuttgart. Nu heet ze Andreas. Ze is een man geworden doordat haar trainer haar heeft volgestopt met anabolen. Ze maakt deel uit van de 193 dopingslachtoffers die door de staat worden erkend. ”De trainers en sportdokters van de DDR dachten dat ze God waren”, verklaart de voormalig kampioene.
Manfred Höppner heeft verstek laten gaan. Hij is de publieke opinie, de pers en misschien ook Heidi ontvlucht. Hij was adjunctdirecteur van het medisch team, spil in het dopingweb van de DDR. Tussen 1974 en 1989 werden ongeveer 100.000 atleten in vorm gebracht door grote doses hormonen, met name de blauwe pillen ‘Oral Turinabol’. Höppner is inmiddels berecht en veroordeeld.
Bij elf Olympische Spelen heeft het land 519 medailles geoogst, waarvan 192 gouden. De secretaris generaal van de Socialistische Eenheidspartij van Duitsland (SED) Walter Ulbricht noemde ze toentertijd ”diplomaten in trainingspak”, terwijl het in werkelijkheid soldaten in sporttenue waren. Ongeveer 8.000 trainers werkten vanuit dat standpunt. In 1989 gaf de DDR nog 400 miljoen mark uit aan sport. Het plan ”14.25” maakt ook deel uit van het sportieve wonder van de DDR. Onder dit codenummer riepen de politieke leiders in Oost-Berlijn vertegenwoordigers en wetenschappers uit verschillende disciplines bijeen om nieuwe, steeds effectievere dopingtechnieken uit te vinden.
Struisvogelpolitiek
Toen de Muur viel, op 9 november 1989, kende bijna niemand deze donkere kant. Twee sportieve systemen botsten met elkaar: de nationale prestatiegerichte sport in het Oosten, en het systeem dat sport zag als vrijetijdsbesteding, in het Westen. De fusie is even goed met een sneltreinvaart uitgevoerd, zonder al te veel formaliteiten.
Oud-kanselier Helmut Kohl had zich uitgesproken voor het ”behoud van het hoge niveau” van de sport in de DDR. Maar terwijl men in Bonn [toenmalige hoofdstad] droomde van een sportieve supermacht, startte in Berlijn een legendarische race om de waarheid boven water te halen. Het kantoor voor sportgeneeskunde in Oost-Berlijn werd het decor van een koortsachtige activiteit : de anabolen die over heel de voormalige DDR waren verspreid moesten verdwijnen.
De geschiedenis van de sportieve hereniging is er ook één van struisvogelpolitiek. Want na de val van de Muur hebben de sportfederaties snel een beslissing moeten nemen : het verleden vergeten of de verantwoordelijken voor het dopinggebruik vervolgen. Het belangrijkste comité van de Duitse Sportfederatie (DSB) had al in december 1991 aanbevolen om alle trainers en verzorgers te ontslaan die ”die niet konden bewijzen dat ze niet betrokken waren geweest bij het dopingsysteem” in de DDR.
Maar wie was verantwoordelijk voor de controle hierop ? De DSB ? Die had er geen enkel belang bij. De sportverenigingen? Die hadden het liefst gekwalificeerd personeel uit het Oosten. De staat ? Die liet de sport veel ruimte. Zo konden de afgekeurde trainers overal doorgaan met het uitoefenen van hun beroep : bij zwem- ,ski- of atletiekverenigingen.
Dat is pas veranderd in 1993, toen alle vertegenwoordigers van federaties en grote trainers hebben moeten accepteren dat hun levensloop grondig zou worden onderzocht. Zo is Heike Dreschler, die enige maanden daarvoor het sportieve knuffelkonijntje van heel Duitsland was, tijdens de Wereldkampioenschappen in Stuttgart ontmaskerd als informele medewerker [van de Stasi] onder de naam ”Jump”. Ze zou een van haar teamgenoten hebben bespioneerd en daarvoor geld hebben gekregen – wat ze ontkent.
"Hormonen-Heidi"
Het boek Doping-Dokumente is in de herfst van 1991 verschenen en verandert de blik op de sportieve geschiedenis van Duitsland. Inmiddels heeft Heidi Krieger, de voormalig kogelstootster, haar sportieve carrière beëindigd. Ze woont in Berlijn en gaat door een moeilijke tijd. Sinds een tijdje ”voelt ze zich man”. In het boek leest ze voor het eerst over Oral Turinabol, doping, het plan ”14.25” en ”hormonen-Heidi ”. Over zichzelf. Ze leest er hoe haar trainers haar hebben vetgemest. Hoe ze haar op een gegeven moment gedurende 29 weken twee keer zoveel testosteron gaven als een man in diezelfde periode produceert.
De publicatie heeft een soort big bang veroorzaakt. Was het succes van de DDR op sportgebied dan een grote leugen ? De processen zijn in 1998 begonnen. De rechtbanken hebben trainers, dokters en wetenschappers veroordeeld tot voorwaardelijke gevangenisstraffen. Maar de wil van de rechtspraak is opgebrand.
Manfred Höppner is veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf met een proeftijd voor medeplichtigheid aan lichamelijk letsel. Sinds 2008 is er een nieuwe commissie aangesteld die schoon schip aan het maken is. Die heeft uiteindelijk veel problemen opgelost. Ze heeft de vijfkamptrainer Klaus Baark, die ook betrokken was in het dopingsysteem van de DDR, bijvoorbeeld onschuldig verklaard. Baark is naar de meest recente Olympische Spelen in Peking gegaan, maar niet voordat hij een verklaring van het Duitse Olympisch comité heeft ondertekend, waarin staat dat hij verzekert nooit dopingproducten te hebben verstrekt. De Wereldkampioenschappen in Berlijn kon hij echter slechts bijwonen na een spijtbetuiging en een excuusbrief aan de Commissie Steiner. En zo kan het nog eeuwig door blijven gaan.
Duitsland
Olympisch stadium niet meer geassocieerd met Hitler
"De schaduw van Hitler is verdwenen" en waart niet meer rond in het Olympisch Stadium dat hij in 1936 had laten bouwen, aldus de Belgische krant Le Soir aan de vooravond van de Wereldkampioenschappen Atletiek in Berlijn. De Duitsers schijnen zich voornamelijk voor de Olympische held van 1936 te interesseren: “Heeft Jesse Owens, viervoudig Olympisch kampioen van 1936 echt Hitlers hand geschud? De vraag over deze anecdote die door een [Duits] dagblad is gesteld, vat de interesse samen die de Duitsers hebben voor het verleden van hun Olympisch stadion in Berlijn, dat voor de laatste Wereldcup Voetbal een grootscheepse verbouwing heeft ondergaan. De Duitsers willen niet verwijzen naar de Olympische Spelen van 1936. Ze hebben die behoefte niet. Het organisatiecomité had een idee geopperd voor een evenement met verwijzing naar de Spelen van 1936, maar het project is op niets uitgelopen. “De Amerikanen staan meer stil bij het verleden dan hun Duitse gastheren”, aldus de Süddeutsche Zeitung. Meer dan zestig jaar na de oorlog zijn de Duitsers bevrijd uit hun historisch korset”.
