David Cameron op weg naar de persconferentie na afloop van het eerste deel van de EU-top in Brussel, 9 december 2011.

De duur gekochte eenheid

Het lijdt geen twijfel dat bondskanselier Merkel en president Sarkozy dichter bij hun doel van een begrotingsunie zijn gekomen, maar tegen welke prijs? Groot-Brittannië doet er niet aan mee. De komende tijd zal blijken of we getuige zijn geweest van de redding van de euro of van de ondergang van de Europese Unie.

Gepubliceerd op 9 december 2011 om 14:21
David Cameron op weg naar de persconferentie na afloop van het eerste deel van de EU-top in Brussel, 9 december 2011.

Was dat nu de nacht waarin de euro werd gered? Of zullen deze tien uur de geschiedenis ingaan als die waarin de Europese Unie uiteenviel? In ieder geval hadden de regeringsleiders van de 27 lidstaten van de EU de voorlopige finale van de reddingsoperatie voor de euro nauwelijks dramatischer kunnen laten verlopen.

Nog vóór de aanvang van de eigenlijke topconferentie op donderdagavond waren Angela Merkel, Nicolas Sarkozy en David Cameron met zijn drieën bijeen gaan zitten. De Brit, zo veel stond wel vast, zou in de daaropvolgende uren een hoofdrol spelen. Wat volgde, was een harde, soms zelfs zeer harde woordenwisseling, totdat de Franse president 's ochtends kort na vijven tenslotte met het resultaat van de nachtelijke onderhandelingen naar buiten kon komen.

Veranderingen worden in maart doorgevoerd

Beter gezegd waren er twee resultaten, en het zal de komende dagen en weken de vraag zijn, welke van de twee meer gewicht in de schaal legt: het bericht, dat de eurolanden strengere regels voor hun financiële beleid hebben afgesproken? Of het feit dat niet alle 27 lidstaten van de EU zullen meedoen?

Het Duitse standpunt was van het begin af aan duidelijk: Merkel wilde graag met alle 27 EU-landen een aanpassing van het Europese Verdrag overeenkomen. Tegelijkertijd heeft zij er geen twijfel over laten bestaan, dat zij zonodig ook slechts met de 17 eurolanden en overige 'vrijwilligers' zou verdergaan. Voor haar was overeenstemming in deze zaak belangrijker dan de eenheid van de 27 lidstaten.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Zij kon daarbij blindelings rekenen op de steun van de Franse president. Nu zullen vermoedelijk 23 landen zich ertoe verplichten een schuldenrem in hun nationale wetgeving op te nemen, en instemmen met semi-automatische sancties voor begrotingszondaren. Al in maart zouden deze veranderingen moeten worden doorgevoerd.

Cameron heeft nu de slechtere kaarten in handen

De politieke prijs voor deze afspraken is echter hoog. Groot-Brittannië en Hongarije* hebben aangekondigd geen partij te willen zijn bij zo'n verdrag; in Zweden en Tsjechië moeten de nationale parlementen de regeringen daartoe eerst een mandaat verstrekken. Geen wonder dat al in de nacht van de topconferentie het zwartepietenspel onmiddellijk op gang is gekomen.

Wie is verantwoordelijk voor deze verdeeldheid? De Britse premier David Cameron, die tot het einde bleef vragen om een uitzondering op de regels ter bescherming van de Britse financiële sector, of toch Angela Merkel, die het thema van de verdragsaanpassing nu eenmaal op de agenda had gezet? Cameron heeft de slechtere kaarten in handen, omdat hij nu buitenspel staat, zonder iets voor zijn land te hebben bereikt. De machtsspeler Merkel kennende, zal zij dit wel hebben ingecalculeerd.

Is het het allemaal waard?

Niettemin is voor dit onderhandelingssucces een hoge prijs betaald. Want de indruk dat zich hier 22 landen ferm aan de zijde van Duitsland hebben geschaard, is onjuist. De meeste regeringsleiders volgen Merkel eerder lusteloos - niet uit overtuiging, maar omdat ze weten, dat zonder Duitsland geen oplossing van de schuldencrisis mogelijk is. Zelfs degenen, die de Duitse eis van meer begrotingsdiscipline in de kern van de zaak ondersteunen, betwijfelen of dit het goede moment en juiste weg is.

De facto zullen de eurolanden nu hun eigen volkenrechtelijke verdrag sluiten, naast het reeds bestaande EU-recht. Een weg met vele valstrikken. Sommige juristen betwijfelen zelfs, of zo'n parallelverdrag juridisch überhaupt is toegestaan.

En loont het risico wel? Zijn schuldenremmen en sancties het wel waard de EU op te blazen? Hoe onredelijk het antwoord ook klinkt, uiteindelijk zullen de markten hierover beslissen. Laten zij zich overtuigen, dan zal Merkel als redder van de euro de geschiedenis ingaan. Maar als de speculanten onverminderd door blijven gaan met het ondermijnen van de euro, zal iedereen zich straks de Duitse bondskanselier herinneren als degene die een wig in de EU heeft gedreven.

*Op 9 december heeft Hongarije alsnog steun betuigd voor het principe-akkoord, waardoor Groot-Brittannië als enige weigert mee te doen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp