Kies een taal
De euro heeft een diepterecord bereikt ten opzichte van de Zwitserse frank, en de rente op Italiaanse en Spaanse staatsobligaties stijgt naar recordhoogte. Deze jongste episode in de crisis van de eurozone is een gevolg van de angst dat de besmetting nu Italië raakt. Met een economie van 2 biljoen dollar [1,4 biljoen euro, red.] en een schuldenlast van 2,45 biljoen dollar [1,7 biljoen euro, red.]is Italië te groot om failliet te mogen gaan, zodat de Europese autoriteiten zich zorgen maken.
Hoewel er momenteel weinig redenen zijn voor de vrees dat de Italiaanse rente hoog genoeg zou kunnen oplopen om de solvabiliteit van het land in gevaar te brengen, gedragen de financiële markten zich irrationeel en vergrootten ze de angst en de kans op een zichzelf vervullende voorspelling. Het feit dat de Europese autoriteiten niet eens overeenstemming kunnen bereiken over een manier om de schulden van Griekenland aan te pakken een economie die qua omvang nog niet een zesde is van die van Italië boezemt weinig vertrouwen in als het gaat om hun vermogen een grotere crisis op te lossen.
Verwarring monetaire unie met de Europese Unie zelf
De zwakkere economieën van de eurozone Griekenland, Portugal, Ierland en Spanje worden al geconfronteerd met het vooruitzicht van jaren van economische straf, inclusief extreem hoge werkloosheidscijfers (respectievelijk 16, 12, 14 en 21 procent). Omdat het punt van al deze aan zichzelf toegebrachte schade het redden van de euro is, is het de moeite waard je af te vragen of de euro het waard is gered te worden. Het is tevens de moeite waard je deze vraag te stellen vanuit het gezichtspunt van de meerderheid van de Europeanen die werken voor hun geld dat wil zeggen, vanuit een progressief gezichtspunt.
Er wordt vaak gezegd dat de monetaire unie, die nu zeventien landen omvat, moet worden behouden omwille van het Europese project. Daartoe behoren zulke waardige idealen als de Europese solidariteit, het instellen van gemeenschappelijke normen voor de mensenrechten en de sociale vangnetten, het in toom houden van het rechtse nationalisme en uiteraard de economische en politieke integratie die aan dit proces ten grondslag liggen. Maar op deze manier wordt de monetaire unie, of de eurozone, verward met de Europese Unie zelf.
Denemarken, Zweden en Engeland maken bijvoorbeeld wél deel uit van de EU, maar niet van de monetaire unie. Er is geen reden om aan te nemen dat het Europese project niet verder kan en de EU niet zou kunnen bloeien als de euro zou verdwijnen. Er zijn juist goede redenen om te hopen dat dit laatste zal gebeuren. Het probleem is dat de monetaire unie, anders dan de EU zelf, een ondubbelzinnig rechts project is. Als dit al niet duidelijk was vanaf de start, zou het nu pijnlijk duidelijk moeten zijn geworden.
De monetaire unie is een ondubbelzinnig rechts project
De zwakkere economieën van de eurozone worden onderworpen aan straffen die aanvankelijk waren voorbehouden aan landen met een laag tot middelhoog nationaal inkomen, die in de greep waren geraakt van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en zijn gouverneurs van de G7. In plaats van ze te laten proberen om via fiscale en/of monetaire impulsen uit de recessie te komen, zoals de meeste landen in de wereld dat in 2009 hebben gedaan, worden deze landen gedwongen het tegenovergestelde te doen, tegen enorme sociale kosten.
Bovenop deze pijn komen ook nog beledigingen: de privatiseringen in Griekenland of de 'arbeidsmarkthervorming' in Spanje; de nadelige effecten van de getroffen maatregelen op de verdeling van inkomens en welvaart; en het afslanken en verzwakken van de verzorgingsstaat, terwijl de banken op kosten van de belastingbetaler worden gered dit alles duidt op de duidelijk rechtse agenda van de Europese autoriteiten, en op hun pogingen van de crisis te profiteren om rechtse politieke veranderingen te kunnen doorvoeren.
De extremisten van de ECB hebben sinds april de rente laten stijgen
De rechtse aard van de monetaire unie is al vanaf het begin geïnstitutionaliseerd. De regels die de staatsschuld tot 60 procent van het bruto binnenlands product beperken, en de jaarlijkse begrotingstekorten tot 3 procent van het bbp, zijn ook al worden ze in de praktijk geschonden onnodig restrictief in tijden van recessie en hoge werkloosheid. Het mandaat van de Europese Centrale Bank om zich louter te bekommeren om de inflatie, en helemaal niet om de werkgelegenheid, is nóg een aanwijzing. De Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve, is een conservatieve instelling. Toch is zij wettelijk verplicht zich naast de inflatie ook met de werkgelegenheid bezig te houden.
En de Federal Reserve heeft zich ondanks zijn onvermogen om een zeepbel van 8 biljoen dollar [5,6 biljoen euro, red.] op de huizenmarkt te onderkennen, die de Amerikaanse economie in een crisis heeft gestort flexibel getoond, geconfronteerd met de recessie en het zwakke herstel, en meer dan 2 biljoen dollar in de economie gepompt. De extremisten die aan het roer staan van de Europese Centrale Bank hebben daarentegen sinds april de rente laten stijgen, ondanks een werkloosheid die in de zwakkere eurozone-economieën op het peil is beland van de Grote Depressie.
Het rechtse begrotingsbeleid is contraproductief
Sommige economen en politieke waarnemers betogen dat de eurozone een fiscale unie nodig heeft, met een grotere coördinatie van het begrotingsbeleid, om haar goed te kunnen laten functioneren. Maar het rechtse begrotingsbeleid is contraproductief, zoals we zien, zelfs als het beter gecoördineerd zou worden. Andere economen waaronder ikzelf hebben betoogd dat de grote productiviteitsverschillen tussen de lidstaten serieuze problemen opleveren voor een monetaire unie. Maar zelfs al deze problemen overwonnen zouden kunnen worden, zou de eurozone die inspanningen niet waard zijn als het een rechts project is.
Vóór de eurozone zag de Europese economische integratie er anders uit. De Europese Unie heeft pogingen ondernomen om de economieën met een lager nationaal inkomen op een hoger plan te tillen en de kwetsbaren te beschermen. Maar in hun monetaire unie zijn de Europese autoriteiten meedogenloos gebleken.
Het idee dat de euro moet worden gered ter wille van de Europese solidariteit maakt ook misbruik van een overgesimplificeerde voorstelling van de weerstand die belastingbetalers in landen als Duitsland, Nederland en Finland hebben getoond tegen de steunoperaties voor Griekenland. Hoewel een deel van dit verzet onmiskenbaar is gebaseerd op nationalistische vooroordelen die vaak worden aangewakkerd door de massamedia is dit niet het hele verhaal.
Het macro-economisch beleid is rechtser in de EU dan in de VS
Veel Europeanen vinden het niet fijn de rekening gepresenteerd te krijgen voor het redden van Europese banken die een onverantwoordelijk kredietbeleid hebben gevoerd. En de autoriteiten van de EU 'helpen' Griekenland net zozeer als de VS en de NAVO Afghanistan 'helpen' om een voorbeeld te noemen van een enigszins analoog debat, waarin degenen die zich verzetten tegen een destructief beleid 'achterlijk' en 'isolationistisch' worden genoemd.
Het blijkt dat een groot deel van Europees links de rechtse natuur van de instellingen en autoriteiten, en vooral van het macro-economisch beleid, waarmee zij in de eurozone worden geconfronteerd, niet begrijpen. Dit maakt deel uit van het algemenere probleem van het publieke onvermogen om het mondiale macro-economische beleid te doorzien, dat rechtse centrale banken in staat heeft gesteld een destructief beleid te voeren, soms zelfs onder linkse regeringen. Dit onvermogen zou, naast de gebrekkige democratie, de paradox kunnen helpen verklaren dat Europa momenteel een rechtser macro-economisch beleid heeft dan de Verenigde Staten, ondanks de aanwezigheid van veel sterke vakbonden en andere institutionele bases voor een progressiever economisch beleid.
