De Franse obsessie met Roma

Iedereen zegt het, en helaas is het waar: het Roma-vraagstuk dreigt een centrale rol te spelen bij de komende verkiezingscampagnes [voor de Franse gemeenteraadsverkiezingen in maart 2014 en de Europese parlementsverkiezingen in mei 2014]. Nu al maken meerdere gemeenteraadskandidaten gebruik van het probleem om de gunst van de lokale kiezer te winnen. Volgens schattingen van de Franse minister van Binnenlandse Zaken zouden er maar 20.000 Roma in Frankrijk verblijven, maar niet minder dan 70% van de ondervraagde burgers verklaren dat ze “bezorgd zijn over de aanwezigheid van Roma in Frankrijk”.
Het Roma-vraagstuk is een steeds terugkerend onderwerp in het publieke debat aangezien het een groot aantal problemen waar heel Frankrijk onder lijdt, behelst. Het eerste is de moeite die de staat heeft met het laten naleven van de wet. De clandestiene kampementen zijn een doorn in het oog van velen. Waar 86% van de ondervraagden verklaart tegen een Roma-kampeerplaats in hun buurt te zijn, verzet zich nog maar 44% als het om een legaal verblijf gaat.
Daarnaast ergert zich men ook aan de traagheid waarmee de overheid de illegale kampementen ontmantelt. De ingewikkelde procedures, de vindingrijkheid van de Roma en de ondoeltreffendheid van de maatregelen zijn hier debet aan.
Door de Roma tot op het karikaturale af te gebruiken als voorbeeld van het Franse onvermogen om immigranten te laten integreren, worden ook de zo vaak gesuggereerde banden tussen immigratie en criminaliteit weer in de schijnwerpers gezet. [[Over dit onderwerp lopen de meningen uiteen van naïeve ontkenning tot de meest cynische generaliseringen.]]

Georganiseerde bedelarij

In het geval van de Roma, bestaat er helaas geen twijfel over dat een deel van hen die die in Frankrijk verblijven – en die geenszins representatief zijn voor de hele uit Oost-Europa afkomstige Roma-gemeenschap – betrokken is bij illegale praktijken: van georganiseerde bedelarij tot prostitutie en allerlei vormen van diefstal.
Deze werkelijkheid zorgt zelfs voor meer angst dan het diepgewortelde wantrouwen ten opzichte van ‘zigeuners’ in het Franse collectieve geheugen. Marine Le Pen merkte terecht op dat de vrees voor Roma, die hun kampement soms opslaan in gebieden met lage immigratie- en criminaliteitscijfers, ervoor kan zorgen dat het aantal sympathisanten voor haar partij toeneemt.
De Roma-kwestie heeft ook zijn weerslag op ‘Europa’. Die twee vraagstukken zijn met elkaar verweven. Indien Roemenië – waar de meerderheid van de ‘Franse’ Roma vandaan komt – de rechten van deze minderheidsgroep niet respecteert en zich schuldig maakt aan discriminatie, dan vraagt men zich af wat het land eigenlijk te zoeken heeft in een Europese Unie waarvan het de normen en waarden niet respecteert. En als het land die waarden niet omarmt, dan ziet Frankrijk geen reden om de massale toestroom van een straatarme bevolkingsgroep uit een andere lidstaat van de Unie op te vangen.
Naast de illegale handel die heen en weer reizen noodzakelijk maakt, vloeit de aanwezigheid van de vele Roma vooral voort uit een soort van fundamentele economische immigratie. De armoede van een rijk land biedt immers meer mogelijkheden. En ook hier spelen de Europese regels weer een rol.
[[De vrijheid van verkeer en vestiging is een van de belangrijkste principes van de Unie.]] De opheffing, in 2014, van de beperkingen die er op de rechten van Romeense en Bulgaarse burgers gelden, zal niet zonder risico zijn voor een Europa dat in economisch opzicht zo heterogeen is.

Afwijzing van iedereen die anders is

Tenslotte brengt het trieste lot van de Roma het verschrikkelijke contrast aan het licht tussen de toespraken waarin de lof van de diversiteit wordt gezongen en een afwijzing van iedereen die anders is, een geluid dat vanuit de samenleving steeds harder klinkt. Het nationaal collectief voor de mensenrechten Romeurope zal niet ver komen met hun eenvoudige brochures waarmee ze vooroordelen over de Roma willen ontkrachten.
De angst voor een buitenlander met een levenswijze die zo anders is, kan niet anders dan diep zitten in een maatschappij die sowieso al zo verontrust is door de crisis en die al lijdt onder kleine criminaliteit en de gebrekkige integratie van immigrantengroepen. Politieke leiders zouden echter in herinnering moeten brengen wat de Roma, die al sinds de middeleeuwen vanuit India Europa intrekken, in de loop van hun geschiedenis te verduren hebben gehad.
Van hun vervolging sinds mensenheugenis in Frankrijk of Duitsland tot hun slavenbestaan in Roemenië en de genocide door de nazi’s: er bleef ze maar weinig bespaard. Door al dit onheil hebben de Roma zich van de buitenwereld afgekeerd, om maar eens een uitdrukking te gebruiken die hier volledig op zijn plaats is.
Hun bijzondere cultuur, die uit reactie behouden is gebleven, heeft nog verder bijgedragen aan hun isolement. Bovendien blijkt dat iemand die zich steeds weer buitengesloten voelt, vaker neigt naar asociaal gedrag. En het zal zeker niet op het toneel van een verkiezingscampagne zijn dat de wegen en middelen worden gevonden waarmee een dergelijk pijnlijk en complex probleem kan worden opgelost.

Reacties

Brussel vermaant, Boekarest geeft antwoord

De uitspraken van de Franse minister van Binnenlandse Zaken, Manuel Valls over de gebrekkige integratie van Roma “hebben de Europese Commissie ertoe gebracht te wijzen op de regels inzake het vrije verkeer van personen, en Frankrijk met juridische stappen te dreigen”, meldt Libération. Het dagblad voegt eraan toe dat de Commissie het betreurt dat Frankrijk geen “integratieplannen” heeft voor de Roma en dat ze de Franse regering eraan heeft herinnerd dat

Roemenië en Bulgarije, de landen waar de Roma in Frankrijk vandaan komen, ook lidstaten zijn van de EU (sinds 2007) waardoor hun ingezetenen, ook al vormen ze een slecht behandelde minderheid, bepaalde rechten hebben zoals de verdragen voorschrijven.

De Roemeense premier Victor Ponta, zo valt te lezen in het Roemeense dagblad Evenimentul Zilei, heeft de nadruk gelegd op het feit dat de Roemenen vrij kunnen circuleren in de EU en dat dit niets te maken heeft met de Schengenzone, waaruit bepaalde EU-landen Roemenië en Bulgarij willen weren:

Roemenië is weliswaar zelf verantwoordelijk voor het toepassen van de integratie-strategie van de Roma, niet jegens Frankrijk maar jegens heel Europa, in samenwerking met de Europese Commissie. Maar er is geen verband tussen de Roma en de Schengenzone, iedereen weet dat Roemenië geen lid is van de Schengenzone, en toch zijn de Roma daar!