De ineenstorting van een ‘sociaal model’

Wat in Katunitsa is gebeurd, is niet slechts een incident [zie kader hieronder, red.]. Het is ook geen opzichzelfstaand geval, maar een destructieve tendens die door de passieve houding van de overheid in de afgelopen jaren epidemische vormen begint aan te nemen. Dit conflict kan alleen worden begrepen binnen de algemene politieke context in Bulgarije.

Wij hebben geen leiders die het land besturen maar zitten opgescheept met lieden die zich voordoen als politici. Daarmee veranderen onze verwachtingen en ontstaat valse hoop bij de burgers. Tijdens de verkiezingscampagnes van de afgelopen maanden [op 23 oktober worden zowel presidentsverkiezingen als gemeenteraadsverkiezingen gehouden, red.] hebben we niet één interessant idee gehoord over de economie, het buitenlandbeleid of de samenleving. Aan kleine intriges en stoten onder de gordel daarentegen geen gebrek. De Bulgaarse politiek komt aan de orde in schandaalbladen en beide partijen voorzien elkaar van gespreksstof.

In de politieke dialoog, dat inmiddels een absoluut dieptepunt heeft bereikt, wordt op schaamteloze manier munt geslagen uit de verhoudingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen en godsdiensten in dit land. In de afgelopen jaren heeft niet één politicus het nodig gevonden om orde op zaken te stellen in de betrekkingen tussen christenen en moslims of tussen de Roma en de rest van de bevolking, noch om met doeltreffende maatregelen te komen die de integratie van minderheden bevorderen. Die hele zelfbenoemde elite heeft namelijk alle belang bij deze vernederende status quo die hen in staat stelt zich steviger vast te klampen aan de macht.

Alleen de graaiers en oplichters maken zich niet druk

Deze spanningen dienen altijd een politiek belang, vooral als er verkiezingen aankomen. In Bulgarije zijn er duizenden redenen om alle geloof in sociale rechtvaardigheid te verliezen. Die wanhoop zie je in alle lagen van de bevolking, of het nu gaat om artsen, dichters of boeren. De enigen die zich niet druk lijken te maken zijn natuurlijk de graaiers, grootschalige oplichters, corrupte politici en hoge ambtenaren. In zo'n situatie, en ik spreek nu als historica en sociaal antropologe, rest niets anders dan je woede richten op minderheden, andere godsdiensten, alles en iedereen die anders is. Kortom, op zaken die niet het echte probleem vormen. Grenzen vervagen en het is makkelijker om politieke fouten en criminaliteit af te doen als conflicten tussen bevolkingsgroepen, met soms dramatische gevolgen.

Een kruidvat als Katunitsa vind je zo ongeveer in heel Bulgarije. Inmiddels volgt al de derde of vierde generatie Roma geen onderwijs en zijn hun kansen op de arbeidsmarkt nihil. De criminaliteit neemt hand over hand toe. Nooit eerder is het verzet tegen de Roma zo heftig geweest. De allerarmsten en randgroepen zijn gecorrumpeerd door politieke partijen, van wie ze hebben geleerd hoe ze stemmen kunnen kopen voor de verkiezingen. Dat heeft uiteindelijk geleid tot die zelfgekroonde Roma-‘koningen’, die corrupte ghettoleiders die zich over de rug van hun geloofsgenoten verrijken en hun stem verkopen aan de meestbiedende. Zij zijn in heel Bulgarije de absolute heersers in wijken, dorpen en steden.

Geen etnisch probleem maar een nationale ziekte

Die zogenaamde ‘Koning Kiro’ had, net als een groot deel van zijn familie, allang in de gevangenis moeten zitten voor misdrijven die variëren van het stoken van versneden alcohol tot de handel in vrouwen en kinderen. Dat hij daaraan tot nu toe heeft weten te ontkomen, is te danken aan de middelen waarover hij beschikt: niet alleen contant geld om politiefunctionarissen, politici en hoge ambtenaren om te kopen, maar ook een kapitaal van ettelijke duizenden stemmen.

Dit is geen etnisch probleem maar een nationale ziekte. Wat moeten we denken van al die steden en regio's die de facto worden ‘bestuurd’ door maffiabazen die de bevolking in toom houden door voorrechten te verlenen of angst te zaaien?

Een adequaat beleid zou zijn om eenvoudig de wet toe te passen: de privileges van de lokale grootgrondbezitters afschaffen en misdadigers veroordelen, zodat de burgers eindelijk mondig kunnen worden en in vrijheid kunnen stemmen, leven en werken. Vooralsnog lijkt dat in Bulgarije echter onmogelijk.

Context

"Tragisch verkeersongeluk" leidt tot rellen

 <!--{13173916148810Sinds 24 september worden de grote steden in Bulgarije geteisterd door een golf van geweld tegen de Roma. Demonstranten, sommigen nog heel jong, komen in opstand tegen de straffeloosheid die de Roma zouden genieten en werpen zich op als "beschermers van de Bulgaarse natie".

Alles begon met wat door de autoriteiten een "tragisch verkeersongeluk" werd genoemd: een man van 24 jaar werd aangereden door een minibusje dat werd bestuurd door Roma die op weg waren naar Kiril Rachkov, de als slecht bekendstaande Romaleider in Katunitsa, een dorp met 3000 inwoners in de buurt van Plovdiv in het zuiden van het land.

Volgens de vader van het slachtoffer ging het om moord met voorbedachten rade. Degenen die in de auto zaten verschansten zich in het huis van ‘koning Kiro’ voor ze een door de bewoners geïmproviseerde versperring doorbraken en andere dorpsbewoners verwonden. Met hulp van hooligans van de voetbalclub van Plovdiv trokken de bewoners van Katunitsa brandstichtend en plunderend langs de huizen van de clan van Rachkov. De volgende ochtend overleed een zestienjarige jongen met een chronische hartaandoening tijdens vechtpartijen in het dorp.

De bestuurder van de minibus gaf zich al snel over aan de politie en verklaarde dat hij de jongeman per ongeluk had aangereden nadat op straat ruzie was uitgebroken. Op 28 september liet de minister van Binnenlandse Zaken weten dat Kiril Rachkov is gearresteerd. Hij zal worden vervolgd voor "doodsbedreiging" en belastingontduiking op grote schaal.