Scene uit "Modern Times" van Charles Chaplin. Verenigde Staten, 1936.

De nieuwe Moderne Tijd

Een vaste baan met zekerheid, een arbeidsovereenkomst met goede voorwaarden en vaste werktijden beginnen stilletjes aan tot het verleden te behoren. Er staan ons woelige tijden te wachten. Er breekt een tijdperk aan dat veel mogelijkheden biedt, maar ook grote onzekerheden met zich meebrengt, aldus het Tsjechische weekblad Respekt.

Gepubliceerd op 29 maart 2010 om 09:28
Scene uit "Modern Times" van Charles Chaplin. Verenigde Staten, 1936.

In de afgelopen 20 jaar is de arbeidsmarkt in Europa en in de Verenigde Staten ingrijpend veranderd en kenmerkt zich door een "groei van atypische arbeid”. Werk is "atypisch" geworden omdat het in geen enkel opzicht meer te vergelijken is met wat de meeste Amerikanen en Europeanen in het Westen tot aan de jaren tachtig van de vorige eeuw gewend waren.

De bladzijde van "normale" arbeid, dat wil zeggen een werknemer met een contract van onbepaalde duur en een degelijk pensioen, is definitief omgeslagen. Sinds 1985 vertoont het aandeel van personen met een voltijds contract van onbepaalde duur in heel West-Europa een constant dalende lijn. Volgens een studie van het Berlijnse WZB, een centrum voor sociaal onderzoek, heeft bijna één op de vier burgers in de Europese Unie een contract van bepaalde duur, een deeltijdbaan of freelancewerk.

Minder geld, maar meer vrije tijd

In West-Europa is het merendeel van de nieuwe banen die de afgelopen tien jaar zijn ontstaan "atypisch". Deze ontwikkeling is het sterkst in Nederland, waar het aandeel van atypische werknemers in 2008 bijna 43 procent bedroeg. In Duitsland is het aandeel van deze arbeidsvorm in 1990 met twintig procent toegenomen en in 2007 met 37 procent. In Zweden, Spanje, Denemarken, Portugal, het Verenigd Koninkrijk en Oostenrijk vormen zij een kwart, en soms zelfs een derde, van de arbeidspopulatie. In de nieuwe lidstaten van de Europese Unie is hun aandeel nog niet zo hoog. Maar de cijfers die in Slovenië en Tsjechië te zien zijn, namelijk respectievelijk zestien en dertien procent, laten zien dat het nog maar een kwestie van tijd is voordat de vergaande veranderingen op de arbeidsmarkt ook tot de postcommunistische landen zullen zijn doorgedrongen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Alles wijst erop dat in de toekomst steeds meer mensen minder geld zullen verdienen, maar wel over meer vrije tijd zullen beschikken. De arbeidsmarkt die zich geleidelijk aan aftekent, vormt een ware bedreiging voor degenen die er geen plaats kunnen vinden, dat zal al snel te merken zijn. Tegelijkertijd biedt deze nieuwe invulling van arbeid hoop, omdat zij mensen meer vrijheid biedt.

Flexizekerheid en burgerinkomen

Hoe ziet ons werk er over twintig of dertig jaar uit? Deze vraag heeft niet alleen betrekking op de hoogte van onze beloning, maar net zozeer op onze levenswijze. Tevens is het de vraag wat onze definitie van het concept "arbeid" is, een concept waarbij geen tweedeling in de maatschappij mag ontstaan tussen winnaars en verliezers. Er is een oplossing mogelijk waarin schijnbaar onverenigbare voorwaarden samenkomen, namelijk de noodzaak voor werkgevers om werknemers gemakkelijk te kunnen ontslaan en de noodzaak voor werknemers om over zekerheid en een stabiel inkomen te beschikken. De oplossing wordt flexizekerheid genoemd, en in Denemarken functioneert dit systeem het best. Weliswaar zijn in de wet regels vastgelegd waarmee het gemakkelijk is om personeel te ontslaan, maar werknemers hoeven niet te vrezen dat zij in de goot belanden omdat de staat goede sociale zekerheid biedt, op voorwaarde dat zij zich regelmatig laten bij- en/of omscholen door gerichte beroepsopleidingen te volgen. Dit model is ook in Nederland een succes en de Europese Commissie heeft het dan ook voor ogen in de EU.

In Duitsland is er het burgerinkomen, een radicaal initiatief dat onderwerp is van hevige discussies. De ambitie van dit initiatief is dat betaalde arbeid niet langer de enige bron van maatschappelijke erkenning is voor de mens en dat werklozen niet meer worden beschouwd als schipbreukelingen van het bestaan. Een gegarandeerd inkomen voor iedere burger zou de plaats innemen van alle bestaande uitkeringsvormen. Iedere burger die zich nuttig maakt in de samenleving, zou dit "salaris" kunnen ontvangen, of hij of zij nu wel of niet een plaats op de arbeidsmarkt heeft weten te bemachtigen. Maar waaruit zou deze "burgerarbeid" concreet moeten bestaan? En hoe zou een dergelijk programma moeten worden gefinancierd? Economen staan op dit punt lijnrecht tegenover elkaar.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp