Kies een taal
Iedere nacht zetten busjes uit Istanbul in het geniep tientallen illegalen af aan de grens tussen Turkije en Griekenland. De regio die zich uitstrekt langs de rivier de Maritsa [Meriç in het Turks en Evros in het Grieks, red.] blijft een van de belangrijkste illegale toegangswegen naar Europa. Met behulp van bootjes, boeien of simpelweg touwen die tussen beide oevers zijn gespannen steken mannen, vrouwen en kinderen dagelijks de krachtige waterstroom over die als grens dient.
De Europese Commissie heeft afgelopen dinsdag 24 mei een plan met restrictieve maatregelen gepresenteerd om tegemoet te komen aan de toenemende kritiek van de landen die het zwaarst onder de vluchtelingenproblematiek gebukt gaan. In 2010 veroorzaakte de toestroom van illegalen naar de grenzen al "een humanitaire crisis zonder weerga" volgens Apostolos Veizis, hoofd van de Griekse afdeling van Artsen zonder Grenzen. De illegalen maakten gebruik van een bekende bres ten zuiden van de Turkse stad Edirne: een gedeelte van een 12 kilometer lange landgrens, die 's nachts makkelijk toegankelijk is via open veld. Bijna 50.000 mensen zijn in 2010 in Griekenland gearresteerd nadat zij via deze weg illegaal voet hadden gezet in de Schengenruimte voor vrij verkeer, die nu in Europa in een slecht daglicht is geplaatst. Duizenden anderen zijn binnengekomen zonder te zijn opgepakt.
"De netwerken van de illegalen passen zich razendsnel aan"
"Het is dweilen met de kraan open. We moeten het gat dichten", meent Georgios Salamagas, hoofd van de politie van Orestiada, een Grieks grensdorpje. De Griekse regering heeft bevestigd vastberaden te zijn om langs deze grens van 12 kilometer een hek te bouwen om de illegalen tegen te houden. Het agentschap voor het beheer van de buitengrenzen van de Europese Unie (Frontex) heeft hierop gereageerd door in november 175 politieagenten uit de 27 lidstaten naar het gebied toe te sturen.
De missie is in maart beëindigd en had een onmiddellijk afschrikwekkend effect. De arrestaties langs het kwetsbare gedeelte zijn met 44 procent afgenomen, stelt Frontex tevreden vast. Maar de politie van Orestiada onderschept nog iedere maand duizend vluchtelingen. En bovendien heeft de zeer gerichte operatie het probleem meer naar het zuiden verplaatst. "De netwerken van de illegalen passen zich natuurlijk razendsnel aan", bevestigt Grigorios Apostolou, directeur van de Frontex-missie die een permanent bureau in Athene heeft geopend. De grens strekt zich uit langs de rivier de Maritsa en de kusten van de Egeïsche Zee. Daar is een oversteek nog riskanter. In 2010 zijn ten minste 62 mensen omgekomen bij hun poging de rivier over te steken. De lichamen worden zelden opgeëist en worden ter plaatse begraven in het met een hek afgezette terrein dat dient als begraafplaats voor illegalen in het dorp Sidero, een Grieks gehucht vlakbij de grens.
Van de zijde van de Turkse autoriteiten wijst niets op een daling van het aantal pogingen van illegalen om de grens over te steken, noch op een verbetering van de omstandigheden waaronder de illegalen behandeld worden. In het zuiden heeft het leger, dat de grenzen bewaakt, zijn patrouilles versterkt. Bij de douanepost van Pazarkule zoeken militairen de omgeving af met behulp van warmtecamera's. "Vannacht hebben we nog 25 Algerijnen onderschept", bevestigt de garnizoenscommandant. Na hun arrestatie worden de illegalen naar een kamp in de regio gestuurd. Het kamp in Edirne heeft ermee ingestemd zijn deuren te openen voor een bezoek van de Franse Europarlementariër Hélène Flautre, voorzitter van de commissie EU-Turkije. Voor haar bezoek werd het retentiecentrum voor driekwart ontruimd en van onder tot boven schoongemaakt.
"Mensen sliepen in de wc's en in deze kast"
In dit vervallen gebouw worden de gestrande illegalen tegen alle regels in op elkaar gepropt. Veertienjarige Afghaanse vluchtelingen worden samen met volwassenen opgesloten. De opsluitingsduur varieert. Een Tunesiër die Frankrijk probeerde te bereiken, vertelt dat hij al meer dan vier maanden wordt vastgehouden. En met hem Marokkanen, Birmanen en Nigerianen. "Ze slaan ons, we zitten als beesten op elkaar gepakt", zegt de Algerijnse Mohammed verontwaardigd. Dan klinkt er plotseling geschreeuw van een man in de cel. Een deserteur van het Russische leger die met psychiatrische problemen kampt. "Maakt u zich geen zorgen, hij zal binnenkort naar zijn land teruggestuurd worden", zegt de directeur van het centrum.
In het kamp van Soufli aan Griekse zijde is de situatie nog erger. Vijftig mensen zitten hutje mutje op elkaar in een cel van ongeveer 50 vierkante meter. Er is geen enkele uitweg mogelijk. "Drie weken geleden zaten we hier met 215 man, dat is onmenselijk", getuigt Youssouf, een jonge Irakese christen. "Mensen sliepen in de wc's en in deze kast", vertelt hij. Er is slechts één douche die het doet. Twee Iraniërs, die sinds de protesten in 2009 op de vlucht zijn, zijn in hongerstaking. Een Nigeriaan lijdt aan diabetes.
De asielzoekers worden gedurende minimaal zes maanden vastgehouden voordat hun dossier eventueel in behandeling wordt genomen en, in de meeste gevallen, afgewezen. Youssouf wil niet eens asiel aanvragen in Griekenland. "In 2004 ben ik Irak ontvlucht, ik heb heel Europa doorkruist en heb in Zweden een asielaanvraag ingediend. Maar in 2009 hebben ze mij teruggestuurd naar Bagdad omdat ze zeiden dat de oorlog afgelopen was", vertelt hij.
Frontex blijft operaties in de zone uitvoeren. Maar de Grieks-Turkse grens blijft moeilijk te controleren met tientallen eilandjes die alleen met een boot kunnen worden bereikt en illegalen die in steeds grotere aantallen via deze zwakke plekken proberen te infiltreren. De toestroom naar Griekenland die sinds 2008 – een recordjaar met 150.000 arrestaties – ongekend groot is, wordt veroorzaakt doordat de controles aan de Spaanse en Italiaanse kusten zijn verscherpt, aldus Hélène Flautre. 90 procent van de illegalen neemt deze route.
Arabische revoluties
Een test voor de Schengenruimte
"De 'Arabische lente' is bezig aan zijn zegetocht. In Europa", schrijft Gazeta Wyborcza. Hoewel "de revolutionairen er in het Midden-Oosten nog niet in geslaagd zijn om de Syrische leider Assad of de Egyptische dictator Khadaffi omver te werpen, hebben ze wellicht wel al één van de pijlers van Europa ondermijnd: het verdrag van Schengen" voor vrij verkeer. "Officieel om criminelen en drugshandelaren te kunnen stoppen" voerde Denemarken weer grenscontroles in. "Roemenië, dat kandidaat is voor toetreding tot de zone - hoewel dat nu wordt opgeschort - ontsloeg honderden grensbewakers die smeergeld vroegen om migranten Europa te laten binnengaan. En Italië en Frankrijk botsen over de Tunesische migrantenkwestie. Voor Gazeta Wyborcza toont dit alles aan dat "Europese solidariteit ten eerste een fictie is, of op zijn minst zwak te noemen is. Ten tweede zet deze solidariteit de invasie van populisten in de schijnwerpers, die vragen stellen waarop regeringen zoals in Nederland, Denemarken, Oostenrijk, België of Finland geen antwoord hebben. Tot slot blijkt ook nu weer duidelijk dat ieder integratiebeleid voor immigranten tot mislukken gedoemd is.”
