Kies een taal
Niemand is laaiend enthousiast over José Manuel Barroso, maar hij is met een comfortabele meerderheid van 382 stemmen vóór en 219 tegen herkozen als voorzitter van de Europese Commissie. In The Independent stelt Adrian Hamilton dat een minder bureaucratische voorzitter geschikter zou zijn geweest, nu Europa een doorslaggevende rol te vervullen heeft om thema's als de recessie, klimaatverandering en veiligheid van de energievoorziening aan te pakken.
Hoeveel grote toespraken Europese leiders ook houden over democratie, de acties van de EU tonen altijd hun ongelijk. De stemming van het Europees Parlement van gisteren, waarbij de huidige Commissievoorzitter José Manuel Barroso is herkozen voor een nieuwe termijn van vijf jaar, is daarvan een goed voorbeeld.
Geen andere serieuze kandidaten
Een man in wie niemand echt groot vertrouwen lijkt te hebben, is opnieuw aangewezen als de topambtenaar van de EU, op misschien het meest kritieke moment voor Europa: er is een recessie gaande en de EU staat voor grote uitdagingen zoals klimaatverandering, de veiligheid van de energievoorziening en internationale betrekkingen.
Dit is niet beledigend bedoeld voor Barroso, de voormalige centrumrechtse premier van Portugal die zijn beperkte best heeft gedaan om zich een weg te banen tussen de ingewikkelde politiek van de nieuwe "grondwet" en de afwijzing hiervan door de Ierse, Franse en Nederlandse kiezers.
De eenvoudige werkelijkheid is echter dat hij vijf jaar geleden voor het eerst als Commissievoorzitter is verkozen omdat de Europese machthebbers het destijds niet eens konden worden over een van de alternatieven. Ditmaal is hij verkozen omdat de leiders het ook nu niet eens wisten te worden over iemand anders (hoewel president Sarkozy er veel werk van had gemaakt om een Fransman naar voren te schuiven), terwijl de centrumlinkse partijen in het Parlement geen geschikte kandidaat uit eigen gelederen konden voorleggen.
Het ligt niet allemaal aan Europa. Kijk maar eens naar de zogeheten Britse 'quangocratie' - waarin quasi-autonome bestuursorganisaties het publieke domein beheersen - en het is duidelijk dat voor iedere baan waarvoor consensus nodig is, niet de béste persoon wordt aangesteld, maar de minst aanstootgevende. Wanneer 27 leiders, die de EU allen zien als een mooie plek voor nationale kandidaten, de koppen bij elkaar steken, zullen zij niet kiezen voor een uitmuntende bureaucratiechef die vrijwel onvermijdelijk een ommekeer teweeg zal brengen en hen zal uitdagen.
De EU heeft zich echter bewust of onbewust ontpopt tot het natuurlijke en meest effectieve samenwerkingsverband dat gemeenschappelijk beleid kan uitstippelen voor economisch herstel, milieudoelstellingen kan vastleggen en initiatieven kan ontplooien voor buitenlands beleid, zoals op het gebied van defensie en veiligheid.
Democratische absurditeit
Het is belachelijk om een tweede termijn te gunnen aan een hoogste functionaris die de instelling niet kan aansturen, ten minste wat betreft de tenuitvoerlegging van afgesproken beleid op deze terreinen. Maar eigenlijk is het nog belachelijker nbezonnener om zoals Europese leiders te blijven strijden voor een constitutioneel verdrag dat door de Ieren per referendum zo duidelijk is afgewezen en waarvoor de Europese bevolking niet warmloopt, zoals steeds weer uit opiniepeilingen naar voren komt.
Als we in Europa gezamenlijk de toekomst in willen, zouden de Ieren het verdrag nogmaals moeten afwijzen. Mocht dat scenario werkelijkheid worden, dan móeten de Europese leiders de handen wel op elkaar krijgen. Anders zijn we weer terug bij af en wordt er weer slechte politiek bedreven zoals voorheen: met afspraken in achterkamertjes, afgezwakte beleidsmaatregelen en doelloze bureaucratie.
Net als met de verlenging van de ambtstermijn van Barroso zal de Europese gevestigde orde ook met de Ieren wel zijn zin krijgen. Maar het is een uiterst ontmoedigende zet, waarmee het democratisch tekort dat de Europese integratie zo tart, volledig intact blijft. En het zal, niet in het minst in Londen, worden toegejuicht: niet als een manier om Europa nieuw leven in te blazen, maar om Europa van de agenda te krijgen.
INSTITUTIES
Barroso: koning zonder kroon
De EU heeft een eigen president (vermomd als voorzitter van de Europese Raad) en een minister van buitenlandse zaken (vermomd als Hoge Commissaris…), en de bevoegdheden van het Europees Parlement worden flink uitgebreid. José Manuel Barroso, die nu geen echte macht meer uitoefent, wordt daarmee de continentale ambtgenoot van de Britse koningin, maar dan zonder kroon, kastelen en landgoederen. Dat staat ons te wachten als de Ieren begin oktober groen licht geven voor het Verdrag van Lissabon.
Als ze zich echter tegen het Verdrag uitspreken, zal de Europese Unie er in 2014 vrijwel hetzelfde uitzien als nu. Barroso blijft het gezicht van Europa en zal blijven doen alsof hij de Europese zaken onder controle heeft. Europese leiders zullen hun energie steken in een nieuw verdrag, dat van Berlijn, Parijs of Stockholm, om "Europa wakker te schudden uit de apathie en de uitdagingen van de globalisering aan te gaan". En de leden van het Europees Parlement zullen blijven morren dat er niet naar hen wordt geluisterd.
Barroso bevindt zich dan ook in een bizarre situatie: enerzijds staat hij volledig achter het Verdrag van Lissabon, en anderzijds beseft hij dat zijn rol als hoofd van de Europese Commissie marginaal wordt als het Verdrag wordt goedgekeurd. Op het eerste gezicht lijkt dit schizofreen, maar dat is uiterlijke schijn... Barroso weet maar al te goed dat dit spel niet over politiek gaat, maar over verlenging van een aangename en goedbetaalde politieke liefdesaffaire.
Dus als iemand mij de fundamentele vraag zou stellen wat de verkiezing van Barroso gisteren betekent voor de toekomst van Europa, dan is mijn antwoord: niets.
Marek Magierovski in Rzeczpospolita
