Een demonstrant in een straat van Caïro, 28 januari.

Een uitgelezen kans voor Europa

Na het rumoer en de aarzelingen die volgden op de Jasmijnrevolutie in Tunesië lijkt het wel of de EU opnieuw machteloos staat tegenover de opstand van de Egyptenaren tegen de regering van Hosni Mubarak. Toch is dit een uitgelezen kans voor de EU om de democratie in de mediterrane ‘achtertuin’ te steunen, zo kunnen we lezen in de Europese pers.

Gepubliceerd op 31 januari 2011 om 12:16
Een demonstrant in een straat van Caïro, 28 januari.

Gisteren Tunesië, vandaag Egypte, morgen Algerije, Jordanië of Jemen? Niemand kan voorspellen welke kant de golf van protesten opgaat die in de Arabische wereld na de val van president Ben Ali op 14 januari is komen opzetten”, schrijft hoofdredacteur Jacques-Hubert Rodier van Les Echos. Volgens Rodier “heeft deze beweging met het accent op een democratische revolutie, zoals Europa die in de 19e eeuw heeft gekend, niet alleen de Europese Unie maar ook Amerika volledig verrast".

En hoewel Barack Obama “sinds een paar dagen gedwongen wordt om zijn beleid ten aanzien van de Egyptische bondgenoot drastisch te herzien", "moet Europa zich niet afzijdig houden": Ook al is haar gewicht in politiek en economisch opzicht in die regio maar beperkt en zelfs als de Unie voor het Middellandse Zeegebied, "waar Nicolas Sarkozy zo aan hecht, een mislukking is gebleken”, moet Europa de moed vooral niet opgeven. Rodier herinnert eraan dat de EU-lidstaten op 31 januari, samen met het hoofd van de Europese diplomatieke dienst, Catherine Ashton, "bijeenkomen om hun bereidheid te bevestigen dat de EU een positief signaal wil afgeven aan Tunesië. Hoewel dat nog lang niet voldoende is met het oog op het streven van de volkeren aan de overzijde van de Middellandse Zee".

Is dit initiatief genoeg om de "Europese gêne" teniet te doen?

Maar, zo voegt hij eraan toe, “Europa mag deze bijeenkomst niet laten mislukken. Ze is na de val van de Berlijnse muur in actie gekomen. Dat kan dan nu toch ook? De roep, afgelopen weekend, van David Cameron, Angela Merkel en Nicolas Sarkozy om een regeringswissel in Caïro, met het oog op de legitieme eisen van de Egyptenaren, is een eerste stap in de goede richting. Maar Europa moet, samen met Amerika, dat niet als een rivaal moet worden gezien, veel meer doen om de bevolking te helpen met de periode na Ben Ali en misschien ook wel na Mubarak".

Zou dit initiatief voldoende zijn om de “Europese gêne” teniet te doen, zoals de Spaanse krant El País het noemt? “De EU bleef zwijgen over het aanhoudende misbruik door alleenheersers in Noord-Afrika”, "in plaats van naleving van de bepalingen van artikel 21 van het Verdrag van Lissabon af te dwingen [universele rechten van de mens] en van het Europese veiligheidsbeleid 2003 [goed bestuur in de landen langs de buitengrenzen van de EU]". “Het gedrag van de Europese Unie van de afgelopen maanden ten aanzien van de systematische schendingen van de mensenrechten in deze landen geeft al aan dat ze de gehechtheid aan de normen en waarden die ze volgens eigen zeggen hoog in het vaandel heeft" en "aan een volkomen helder beeld van haar belangen" uit het oog verloren heeft.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Nadat El País de “genante” houding van Frankrijk ten aanzien van de Jasmijnrevolutie en de “beledigende” houding van Italië en Spanje, die uitsluitend bezorgd waren om de voortzetting van samenwerking op het gebied van migrantenstromen, aan de kaak heeft gesteld, vergelijkt de krant de positie van de EU met die van de Verenigde Staten, die "de strijdkrachten van deze landen in crisis hebben gevraagd de burgerbevolking te respecteren en druk uit te oefenen op de autoriteiten, opdat zij een begin zouden maken met belangrijke hervormingen”. Waar de Verenigde Staten op deze wijze hun aard van “liberale macht" hebben herwonnen, concludeert El Pais, is de EU bezig die te verliezen".

Een geopolitieke kijk op het Middellandse Zeegebied

Italië vraagt zich, net als Spanje, vooral af waarom de EU zich afzijdig houdt in een situatie waar ze meer bij betrokken is dan je zou denken. Zo schrijft Guido Rampoldi in La Repubblica dat “we in Europa ineens weer in het voorste gelid staan tegenover de Arabische landen die worden opgeschud door radicale veranderingen en een Midden-Oosten waar de vredesbesprekingen kunnen mislukken". In dezelfde krant is Lucio Caracciolo van mening dat de opstand “onze grenzen langs de Middellandse Zee ten goede zou kunnen veranderen, door de landen aan de overkant dichter bij onze idealen van vrijheid en democratie te brengen en door veranderingen door te voeren in de ontwikkeling, die werden ondermijnd door de inhaligheid van postkoloniale elites".

Joschka Fischer, de vroegere minister van Buitenlandse Zaken van Duitsland, roept de EU op om politieke voorwaarden te scheppen zodat het Middellandse Zeegebied kan uitgroeien tot een ware partner in plaats van een reservoir voor de PIGS-landen (Portugal, Ierland, Griekenland, Spanje), en om te voorkomen dat de EU niet meer kan loskomen van een zuiver boekhoudkundige logica wat betreft de landen rond de Middellandse Zee. “De EU-lidstaten rond de Middellandse Zee wankelen, terwijl er langs de zuidelijke oever tegelijkertijd grote veranderingen op til zijn. Het wordt hoog tijd dat Brussel en de regeringen van andere grote Europese landen niet alleen in fiscale termen maar ook in geopolitieke termen naar het Middellandse Zeegebied kijken", schreef Joschka Fischer in een forumbijdrage die onder andere werd gepubliceerd in de Oostenrijkse krant Der Standard.

Als de Europeanen zich vooral met zichzelf blijven bezighouden en een boekhoudkundige discussie blijven voeren, laten ze absoluut kansen liggen", beweerde Fischer: “In het Middellandse Zeegebied tekenen zich immers beslissingen af die direct van invloed zijn op de veiligheid in Europa. Als de Europeanen zich laten leiden door strategische gierigheid en blindheid, dan zal de rekening die ze daarvoor gepresenteerd krijgen hoog zijn en vooral veel gevaarlijker”.

Gezien vanuit het Oosten

Even leek het weer 1989

In Midden- en Oost-Europa ziet men overeenkomsten tussen de gebeurtenissen die voor opschudding zorgen in Noord-Afrika en de gebeurtenissen die het lot van de landen van het voormalig Oostblok in 1989 voorgoed veranderden.“Ze willen vrijheid, ze willen een beter leven. Dat zijn dezelfde dingen waar wij twintig jaar geleden voor vochten”, schrijft de Roemeense krant Adevărul. “Opdat we net zo konden leven als in het Westen. Opdat we dezelfde dingen zouden hebben als in het Westen. En die hebben we ook gekregen”. We hebben “*de illusie van een beter leven in de vorm van een mobiele telefoon, een televisie met 110 kanalen en een huis waarvoor zelfs onze kinderen nog moeten betalen*. We hebben alles, maar dat wat we bezitten is met geleend geld gekocht”, waarschuwt het Roemeense dagblad, en vervolgt dat “de grote concerns in Afrika een nieuwe bron van inkomsten hebben gevonden. Nadat ze Oost-Europa hebben ingelijfd, bereiden ze zich nu voor op het zwarte continent”. De Poolse krant Gazeta Wyborcza beweert dat er in het Westen met twee maten wordt gemeten ten aanzien van de autoritaire regimes in Noord-Afrika en die in Cuba of Oost-Europa: “Waarom maakt men zich zo weinig druk over de grote aantallen politieke gevangenen in Egypte en Tunesië en is men zo bezorgd over die paar politieke gevangenen in Cuba of Wit-Rusland?” vraagt het Poolse dagblad zich af. “In Oost-Europa zijn de obstakels voor democratie dezelfde als in Noord-Afrika, maar we geven niet zo gemakkelijk op. Het zou goed zijn als er over deze wanverhouding wordt nagedacht, niet zozeer om schuldigen aan te wijzen, maar om er zelf iets van te leren”, aldus het Poolse dagblad, dat overigens niet gelooft dat “Egypte zal slagen in de overgang van een autoritair regime naar een democratie naar Pools, Grieks, Spaans, Zuid-Afrikaans of Chileens model”.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp