Kies een taal
De Europese Commissie treft voorbereidingen om volgend jaar te komen met voorstellen om de Europese antirookwetgeving verregaand uit te breiden en aan te scherpen. Zij wil onder meer een uniform en afschrikwekkend sigarettenpakje invoeren waarop hoofdzakelijk waarschuwingen en choquerende afbeeldingen staan.
Maar het belangrijkste voorstel is waarschijnlijk een Europees rookverbod in alle openbare ruimten, met name restaurants, bars en wachtruimtes voor openbaar vervoer.
Vaak wordt gezegd dat de geschiedenis zich in vele opzichten herhaalt. Zo laten dogmatische ideologen op gezette tijden van zich horen en komen er regelmatig nieuwe bij. Zij proberen uit alle macht om de invloed van de staat aan te wenden voor de heropvoeding van de burgers door hen hun eigen opvattingen van “goed” en “vooruitgang” op te dringen.
Betuttelende houding overheid
Onder deze progressieven vinden we met name de antitabaksactivisten. De laatste jaren zijn zij erin geslaagd om de antirookwetgeving in de meeste westerse landen flink aan te scherpen. Zij profiteren van een verschijnsel dat vandaag de dag vrijwel gemeengoed is geworden in de westerse beschaving: de overgang naar een paternalistisch staatstype en de verspreiding van een cultuur die vijandig staat ten opzichte van het minste of geringste risico. Deze twee tendensen versterken elkaar; de één stimuleert de ander.
De overheid is betuttelend bezig als zij burgers hun hele leven lang bescherming en zekerheid wil bieden in al hun doen en laten. Mensen vertrouwen dan niet meer op zichzelf, maar gaan ervan uit dat iemand anders de rekening van hun verkeerde beslissingen wel zal betalen. Het mag dan ook geen verbazing wekken dat voor degenen die individuen als kleine kinderen beschouwen die opgevoed, beschermd en begeleid moeten worden, tabak en alcohol gevaarlijke substanties zijn waarvan we ons zo ver mogelijk moeten houden.
Een redelijke regelgeving, die hoofdzakelijk bestaat uit een verbod op de verkoop aan minderjarigen, het aan banden leggen van reclame en hogere accijnzen, gaat hen nog niet ver genoeg. Deze zelfuitgeroepen heilsprofeten deinzen er niet meer voor terug om zich te mengen in zaken die strikt tot de privésfeer behoren, zoals de relaties tussen een restauranthouder en zijn klanten. Ze bemoeien zich met de economische bedrijfsvoering van de ondernemer en diens vrijheid om zijn economische activiteiten naar eigen inzicht vorm te geven.
Waarom bemoeit de EU zich met de antitabakswetgeving?
Het kan op zijn minst bevreemding wekken dat de antitabakswetgeving onder de bevoegdheden van de Europese Unie valt. Toch is dit het geval, want tabaksproducten zijn handelswaren. Overeenkomstig het principe van het vrije verkeer van handelswaren is het recht van de interne markt van toepassing op tabak (zie in het bijzonder artikel 114 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie).
Deze richtlijnen hebben met name gezorgd voor een harmonisatie van de regels met betrekking tot de samenstelling en etikettering van tabaksproducten, advertenties in de media of op de radio en sponsoringacties van de tabaksindustrie.
Andere richtlijnen, op het gebied van het vrij verrichten van diensten en de vrijheid van vestiging, hebben tabaksreclames in de audiovisuele media volledig in de ban gedaan. In het kader van het gemeenschappelijke landbouwbeleid konden andere regels worden ingevoerd die betrekking hebben op de tabakteelt en Europese subsidies.
Er bestaan argumenten die volledig overtuigend zijn om een Europese regelgeving te rechtvaardigen. Dit is met name het geval bij de harmonisatie van regelgeving op het gebied van de samenstelling van sigaretten en het stelsel van indirecte belastingen dat hierop van toepassing is.
Tabak: symbool van weerstand tegen bemoeienis
Dergelijke regelgeving kan namelijk noodzakelijk zijn vanuit het oogpunt van het vrije verkeer van goederen. Andere regelgeving, zoals die op het gebied van reclame, sponsoringacties of roken op de werkplek, is al controversiëler aangezien de band met de interne markt flinterdun is. Voor deze zaken kan nog wel begrip worden opgebracht, maar het voorgenomen verbod van Brussel lijkt mij volstrekt niet meer gerechtvaardigd aangezien het gaat om een rookverbod in restaurants, in wachtruimten voor het openbaar vervoer en op andere “openbare plaatsen”. Zelfs in de Verenigde Staten wordt dit onderwerp behandeld op het niveau van de federale staten.
In het Groenboek “Op weg naar een rookvrij Europa” van 2007 beperkte de Europese Commissie zich voor de rechtvaardiging van de bevoegdheid van de Europese Unie om op dit gebied regelgeving op te leggen tot de uitspraak dat een uniform stelsel zou zorgen voor “een vergelijkbaar, transparant en afdwingbaar basisniveau van bescherming (…) tegen het risico van blootstelling aan omgevingstabaksrook.”
De ervaring heeft ons geleerd dat maatregelen van overheidsbemoeienis die tegen de vrije aard van de mens indruisten meer dan eens resultaten opleverden die zeer afweken van de verwachte resultaten en doorgaans jammerlijk mislukten. Ik voorzie dat de zeer strikte repressieve maatregelen die de EU mogelijk zal nemen tegen rokers, die bijna een derde van de volwassen bevolking van de lidstaten uitmaken, eenzelfde lot beschoren is.
Tot slot zou tabak – en niet alleen voor rokers – het symbool kunnen worden van weerstand tegen de bemoeizuchtige en paternalistische macht van de staat en de ongebreidelde regeldrift van de EU die een steeds groter wordend deel van de Europese burgers een doorn in het oog is.
