Kies een taal
Een groeiend aantal onderzoekers is van mening dat Waterloo een bepalende gebeurtenis voor Europa was, en dan hebben ze het niet over de slag, maar over het liedje. De hit van de Zweedse popgroep ABBA werd wereldberoemd toen het in 1974 op nummer één eindigde in het Eurovisie Songfestival. De televisiecompetitie heeft er ook voor gezorgd dat het grote publiek kon kennismaken met Olivia Newton-John, Julio Iglesias, Céline Dion en het liedje Volare.
Ieder jaar in mei vaardigen zo’n veertig landen – van IJsland tot Azerbeidzjan – een artiest of groep af die hen op het songfestival vertegenwoordigt. De eerste keer was in 1956. Het evenement wordt momenteel live bekeken door meer dan 125 miljoen kijkers die telefonisch op hun favoriete liedje kunnen stemmen.
Een marionet die een kalkoen voorstelde
Liefhebbers van een goede smaak zijn hier aan het verkeerde adres. Het Eurovisie Songfestival wordt stelselmatig afgekraakt en het is al uitgemaakt voor van alles en nog wat, van een "banale en domme popmengelmoes" tot "pure camp". Zo won in 1998 een Israëlische transseksueel genaamd Dana International met het liedje Diva. In 2006 eindigde de Finse heavy metalgroep Lordi, van wie de leden als monsters waren uitgedost, op de eerste plaats met de song Hard Rock Halleluja. En in 2008 was de inzending van Ierland een marionet die een kalkoen voorstelde.
Maar 125 miljoen fans kunnen toch niet helemaal ongelijk hebben, meent een nieuwe groep academische onderzoekers. In plaats van zich te concentreren op de muzikale kwaliteiten van het Eurovisie Songfestival buigen zij zich over kwesties als "het concept van een Europese gemeenschap", overwinningen voor "cultureel perifere landen" en de "pan-Europese identiteit" die wordt aangewakkerd door het verbod om op het eigen land te stemmen.
Terry Wogan, die 37 jaar lang de uitzendingen van het Eurovisie Songfestival in Groot-Brittannië presenteerde, is een van de sceptici. "Dit is een songfestival", verklaarde hij in 2009 tegenover de Europese Radio-Unie (European Broadcasting Union - EBU) die het evenement organiseert. Het doel van ieder land is niet "om zijn plaats binnen de [Europese] gemeenschap veilig te stellen."
Competitie als een teken van integratie met West-Europa
Sinds enkele jaren storten tientallen onderzoekers uit alle landen, van de universiteit van Georgetown tot de universiteit van New York en Abu Dhabi, zich op de analyse van het Eurovisie Songfestival. Ze organiseren symposia en publiceren in wetenschappelijke tijdschriften, van European Journal of Political Economy tot Journal of Queer Studies in Finland.
Om al deze onderzoekers van het Eurovisie Songfestival bij elkaar te brengen, hebben de Amerikaanse Karen Fricker, dramadocent aan de universiteit van Londen en een vooraanstaande Eurovisie-specialist, en Milija Gluhovic, theaterdocent aan de Britse universiteit van Warwick, in 2009 het Eurovision Research Network opgericht. De website van het netwerk telt bijna 900 leden.
Tijdens het Eurovisie Songfestival van het afgelopen jaar in Noorwegen heeft het netwerk een eendaagse seminar op de universiteit van Oslo georganiseerd getiteld Setting the Agenda for Eurovision Studies. Een van de onderdelen bestond uit casestudy’s naar de kandidaten die werden afgevaardigd door de voormalige Oostbloklanden, waar de competitie wordt beschouwd als een teken van integratie met West-Europa.
Milija Gluhovic en Karen Fricker hebben in juli 2010 meer dan 50.000 dollar van de Britse regering ontvangen om in 2011 een serie conferenties te organiseren met als thema Eurovisie en het 'nieuwe' Europa.
De eerste workshop, European Margins and Multiple Modernities, vond op 18 februari in de buurt van Londen plaats. Volgens de brochure werd hier "de relatie tussen het barbaarse oosten en het geciviliseerde westen in het huidige Europese openbare leven" bestudeerd. De tweede workshop, "Queering Europe" genaamd, besteedde aandacht aan gendervraagstukken en de relatie tussen het Eurovisie Songfestival en de homogemeenschap waarin de wedstrijd een hoge mate van populariteit geniet.
De wedstrijd werd in 1955 bedacht
De wedstrijd werd in 1955 bedacht als een manier om de banden tussen oude rivalen aan te halen dankzij het gebruik van nieuwe technologie. In dat jaar kwamen vertegenwoordigers van de Europese Radio-Unie van 23 West-Europese landen in Monaco bijeen waar ze overeenkwamen om een internationale televisiewedstrijd te organiseren, in die tijd een ambitieuze doelstelling. Aan het eerste songfestival, dat het jaar erop in het Zwitserse Lugano plaatsvond, namen slechts zeven landen deel.
Twee Amerikaanse academici begonnen zich tien jaar geleden voor het Eurovisie Songfestival te interesseren. Ivan Raykoff, docent kunst aan de New School van New York, en Robert Tobin, docent talen en buitenlandse beschavingen aan de Clark University van Worcester, Massachusetts, waren allebei geïntegreerd door de overwinning van Dana International.
Ze begonnen artikelen te schrijven over het Eurovisie Songfestival en lezingen te houden op internationale conferenties, ook al is het evenement in de Verenigde Staten nooit uitgezonden. Voor de vijftigste verjaardag van het festival deden zij op internet een oproep om universitaire onderzoeken toe te sturen.
"We ontvingen een stortvloed aan artikelen", herinnert Ivan Raykoff zich. Daar kwam een boek uit voort, A Song for Europe, dat in 2007 uitkwam en werd gepresenteerd als "het eerste interdisciplinaire universitaire onderzoek" over het Eurovisie Songfestival.
"Barometer van de grenzen van Europa"
Onder de auteurs zijn de Nederlandse musicoloog en cultuurhistoricus Lutgard Mutsaers die uitlegt dat Nederland als eerste de rassenbarrières doorbrak door in 1964 de eerste niet-witte kandidaat af te vaardigen, en de Zweedse professor muziekwetenschappen Alf Björnberg, die zich heeft verdiept in artiesten die ervoor kiezen om hun etnische afkomst te benadrukken.
Het werk bevat weinig bijdragen uit West-Europese landen – hoewel hier de wortels van het Eurovisie Songfestival liggen – want intellectuelen halen hier tegenwoordig hun neus voor op. Voor Robert Tobin is Eurovisie een "barometer van de grenzen van Europa", want het is minder exclusief dan de EU of de NAVO. "Zelfs de Wit-Russen kunnen zeggen dat zij deel uitmaken van een Europese organisatie", aldus Tobin.
Europa-VS
Europeanen zijn net zo erg als Amerikanen
"Amerikanen hebben altijd een masochistische relatie met Europa gehad", schrijft de Britse auteur Simon Doonan op Slate US.
Jullie kruipen voor iedereen met een Engels accent, ongeacht hoe slecht de bijbehorende tanden ook zijn. Als Fransozen laatdunkende boeken schrijven over hoeveel chiquer, dunner en gecultiveerder zij zijn dan Amerikaanse meisjes (Franse Vrouwen Worden Niet Dik, enz.), rennen jullie Amerikanen naar de winkel om miljoenen exemplaren te kopen en jezelf te kwellen met ongewenste francofilie.
"Amerikanen", schrijft Doonan, "hebben het idee dat Europa een tegengif vormt voor het lompe Amerikaanse materialisme". Maar ook tegen dit Eurofetisjisme bestaat een antigif, het 56e Eurovisie Songfestival waar:
Een keer per jaar, die prachtige Europeanen hun comazuipen, seksindustrie en seriemoorden onderbreken om gezellig voor de tv te kruipen om te kijken naar meer dan 40 landen die vechten om de titel van beste pop-act van het jaar...
Hou je lachspieren klaar! Als je er komende zaterdag al in slaagt om de meer dan drie uur durende beproeving uit te zitten (je kunt ook kijken via de webiste van Eurovisie), garandeer ik je dat aan het eind al je ideeën over Eurosuperioreit van je afgegleden zullen zijn, als een overbelaste push-up broek.
