Kies een taal
Het zal geen verbazing wekken dat de overgrote meerderheid van publiek en media de beslissing van het administratieve Hooggerechtshof om de Arbeiderspartij te ontbinden goed heeft ontvangen. Maar hoewel een deel van hen het besluit van het Hof om de neonazi's te verbieden toejuicht, omdat ze "het systeem bestrijden" en niets te zoeken hebben in het Tsjechische politieke landschap, zetten anderen echter vraagtekens bij deze beslissing en vragen zich af of zulke verboden wel een echte oplossing bieden of alleen maar meer publiciteit opleveren voor de extremistische partijen. Daarnaast bestaat er nog een derde standpunt: ieder verbod van deze aard is hypocriet zolang de KSČM [Communistische partij van Bohemen en Moravië] niet verboden wordt.
De beslissing een politieke partij te ontbinden of zelfs maar om haar activiteiten op te schorten betekent een zware ingreep in het functioneren van de democratische politiek en zal altijd tegenstrijdige reacties oproepen. Na twintig jaar ervaring met politiek pluralisme hebben wij echter onze twijfels over het ooit redelijk populaire, maar naïeve standpunt dat geen enkele politieke partij buiten de wet mag worden gesteld. Volgens deze zienswijze zouden zelfs de meest haatdragende krachten bestaansrecht mogen hebben en moeten ze op democratische wijze tijdens vrije verkiezingen verslagen worden.
Het principe van 'democratische zelfverdediging'
Dit zogenaamde principe van democratische zelfverdediging voerde de boventoon, zelfs binnen het Tsjechische juridische systeem. In het Duitsland van na de oorlog bleek het als buffer te werken tegen de opkomst van het nazisme in het formeel constitutionele en democratische Duitsland. Volgens dit principe moet de moderne constitutionele democratie zichzelf kunnen beschermen tegen iedereen die haar bestaan in gevaar zou kunnen brengen. Democratische instituten dienen bewaakt en beschermd worden tegen extremisten van allerlei pluimage: van neonazi's en sektes en religieuze verenigingen zoals bijvoorbeeld Scientology, tot linkse guerrillastrijders. Daarvoor hebben wij niet alleen het Wetboek van Strafrecht en de bestuurlijke wetgeving tot onze beschikking maar ook de gespecialiseerde
inlichtingendiensten die geacht worden het politieke extremisme in de gaten te houden. Een voorbeeld hiervan is de Duitse Dienst voor de Bescherming van de Grondwet.
Iedere keer dat er een extremistische partij ontbonden wordt of haar activiteiten worden opgeschort, is een bijzondere gebeurtenis, waarbij niet altijd sprake was van 'zelfverdediging'. Het juridische ingrijpen tegen het Belgische Vlaams Blok in 2004 dat gevolgd werd door een naamsverandering van deze partij kan bijvoorbeeld niet vergeleken worden met de langdurige Duitse inspanningen om de extremistische NPD buiten de wet te plaatsen. En de Britse BNP slaagt er nog steeds in om alle aanklachten die er tegen de partij worden ingediend, te omzeilen. De partij heeft zelfs haar statuten aangepast zodat ook mensen uit etnische minderheidsgroeperingen welkom zijn en de partij niet beschuldigd kan worden van discriminatie op grond van ras.
Een direct verband tussen uitspraken en haatdragende daden
Het geval van de Tsjechische Arbeiderspartij en het proces van het administratieve Hof waarvan het vonnis 120 pagina's telt en dat het nauwe wettelijke kader waarbinnen dit vonnis tot stand moest komen, ruim overschrijdt, is op zich al bijzonder. Laaghartige woorden worden omgezet in gewelddadige daden. Degenen die beweren dat het besluit van het Hof slechts de woorden en ideeën veroordeelt, en niet de uit rassenhaat gepleegde daden - hoewel het hier wel degelijk gaat om het in brand steken van huizen van Roma-zigeuners of aanvallen op seksuele minderheden - vergissen zich. Het Hof heeft de Arbeiderspartij niet verboden vanwege het weerzinwekkende en xenofobe partijprogramma, maar op basis van een complexe analyse waarmee een direct verband werd aangetoond tussen uitspraken van de partijleden, hun ideologie en de gewelddadige en haatdragende daden. Het arrest van het administratieve Hooggerechtshof moet niet begrepen worden als een eenvoudige juridische ingreep tegen het extremisme maar als een manier om grenzen te stellen aan ideologieën en activiteiten. Overschrijding van deze grenzen zal van nu af aan worden bestraft met de ontbinding van de betrokken partij. Het mag duidelijk zijn dat dit slechts één van de vele manieren is waarop men extremistische partijen probeert te bestrijden. Noch juridische sancties, noch de activiteiten van rechtbanken of politie zullen het politiek extremisme het zwijgen kunnen opleggen. Daarvoor is meer inzet van burgers nodig, de moed van de democratische leiders en tot slot de geloofwaardigheid van de democratische instellingen. Pas als er aan al deze voorwaarden wordt voldaan, zal de democratie zichzelf effectief kunnen beschermen.
