Kies een taal
De situatie wordt steeds gevaarlijker. Uitgerekend op het moment dat Europa de zwaarste crisis uit zijn geschiedenis doormaakt, lukt het Angela Merkel en Nicolas Sarkozy maar niet om samen te werken. Het is moeilijk te zeggen wat pijnlijker was: hun mislukte ontmoeting van twee weken geleden of het schouwspel dat ze samen boden tijdens hun persconferentie in Berlijn. De verbittering neemt aan beide kanten toe.
Er is iets veranderd, ook al blijven de kenners van de Frans-Duitse verhouding herhalen dat Berlijn en Parijs elkaar na onenigheid altijd weer hervonden. Inderdaad werden meningsverschillen over geld, economie en Europa in de eerste decennia na de oorlog altijd bijgelegd, daar ook wel toe gedwongen door de Koude Oorlog. In de jaren negentig werd die dwang vervangen door de onzekerheid over de nieuwe wereldorde. Duitsland en Frankrijk keken elkaar aan en zeiden: “verlaat me niet!”.
Toen kwam de crisis, die de zwakheden van de politieke systemen waarop de president en de bondskanselier hun hoop hadden gevestigd, genadeloos aan het licht bracht. De hervormingsmachine van Sarkozy loopt op zijn laatste benen en Merkels coalitie dreigt zichzelf op te verslinden. Sindsdien gaat het snel bergafwaarts. Zolang niemand iets doet zal de kloof tussen beide landen alleen nog maar dieper worden.
Samenzweringstheorie
In Berlijn doet een samenzweringstheorie de rondte waarbij de directeur van de Europese Centrale Bank (ECB), de voorzitter van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de directeur-generaal van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) – allemaal Fransen – handlangers van Sarkozy zouden zijn. Er wordt gemopperd over de “Club Med” van Griekenland, Spanje, Italië en Frankrijk, die elkaar hun financiële schulden vergeven. Maar het liefst wordt er gescholden op die eigenaardige bewoner van het Elysée, die zo anders is dan de Duitsers zelf.
Zo breidt de vergiftiging van de verhoudingen zich uit. En daarmee gaat niet alleen verloren alles wat er tot nu toe gewonnen is – het symbolische fundament dat door Charles de Gaulle en Konrad Adenauer werd gelegd en dat door Giscard d’Estaing en Helmut Schmidt en later door François Mitterand en Helmut Kohl werd versterkt –, maar ook een toekomst.
Allereerst komen Europese vernieuwingsprojecten, zoals het veiligheids-, energie- en klimaatbeleid in het gedrang. Vervolgens wordt er al gepraat over het eind van de euro, en vergis je niet: dergelijke ideeën worden snel door een meerderheid van de publieke opinie omarmd, vooral in Frankrijk. Tot slot zal in dit tempo de wereld binnenkort gedomineerd worden door twee grote mogendheden: de Verenigde Staten en China. Europa kan dan zijn sociale model wel inpakken, net als zijn soft power en alles wat het de wereld te bieden heeft. Misschien splitst het zich wel in een noordelijk en een zuidelijk deel.
Kaboutergrootte
Duitsland zal ook in dit geval een zwaargewicht op het continent blijven, maar op wereldschaal zal het land een paar stappen terug moeten doen. Frankrijk, dat zich absoluut moet gaan openstellen voor de globalisering, loopt zonder Europa onmiddellijk het gevaar tot kaboutergrootte te worden teruggebracht.
Zijn die twee landen werkelijk vergeten wie ze zijn? Samen produceren ze bijna de helft van de Europese rijkdom, vertegenwoordigen ze een derde van de Europese bevolking en hebben ze 31 procent van de stemmen in de Europese Raad. Van hun regeringsleiders zouden we dan toch minstens mogen verwachten dat ze hun kop uit het zand van hun binnenlandse aangelegenheden halen en Europa toeroepen: “Nu is het genoeg met het gekibbel en het versturen van gemeenschappelijke brieven aan de pers, de voorzitter van de Commissie, de voorzitter van de Europese Raad of aan de staatshoofden van de G20! We gaan weer serieus politiek bedrijven.”
Parijs en Berlijn kunnen bijvoorbeeld beginnen met de afspraak dat Frankrijk na dertig jaar zijn begroting weer eens op orde brengt en dat Duitsland zich gaat concentreren op de binnenlandse vraag, zelfs al zal dat beide landen het nodige kosten. En daarna zouden ze kunnen beslissen op welk gebied dan ook nooit meer iets alleen te doen.
