Griekse schuldencrisis zorgt voor hoofdbrekens

De ministers van financiën van de eurozone, de Eurogroep, hebben op 17 mei het voorbeeld gegeven voor een herstructurering van de Griekse schulden met een eufemisme: “herprofilering”. De term is gekozen om schuldeisers geen angst in te boezemen en betekent dat de Eurogroep zou kunnen opteren voor een “herstructurering light”, zo schrijft Handelsblatt op de voorpagina.

Het Duitse economische dagblad legt uit dat er vier uitwegen uit de Griekse crisis mogelijk zijn:

- Nieuwe leningen waarmee Griekenland in staat is aan te haken bij de groei, dat wil zeggen, hetzelfde beleid blijven voeren, een scenario dat door economen wordt beschouwd als onrealistisch;

- Een “zachte herstructurering”, waarbij schuldeisers vrijwillig een langere aflossingstermijn toestaan en een lager rentetarief;

- Een hardere herstructurering van de schulden, waarbij een deel van de schulden wordt kwijtgescholden;

- Uit de euro stappen.

Voor de schuldeisers is het aftellen naar een deelname aan een herstructurering begonnen en dus om verlies te nemen, verzekert Handelsblatt. Zelfs de Duitse regering is overleg gestart met banken, verzekeringsmaatschappijen en andere fondsen met Griekse obligaties in portefeuille.

Intern is Deutsche Bank al akkoord gegaan om voor een bedrag van 20 tot 30 procent af te zien van vorderingen (…) en heeft zich ingesteld op het nemen van verliezen.(…). Toch is deze herstructurering ‘light’ – lidstaten hebben geen overeenstemming bereikt over een radicalere manier van opereren - niet meer dan een tussenstap naar veel hardere maatregelen. Er zijn bijna geen economen meer te vinden die een gedeeltelijke kwijtschelding van de schuld aanbevelen.

In de huidige situatie, gebaseerd op onzekerheid, “wordt het geduld van investeerders op de proef gesteld”, schrijft Financial Times Deutschland op zijn beurt. Maar voor het andere grote economische dagblad in Duitsland is het plan voor een ‘zachte’ herstructurering van de schuld al mislukt voordat het is aangenomen.

Het verlengen van de aflossingstermijn kan de problemen van het land niet oplossen, daarvoor is de [financiële, red.] verlichting te zwak. We mogen van de Grieken niet zoveel verwachten. Ook al beweert de Griekse regering tijdens bezoeken aan Berlijn en Brussel graag dat ze meer wil bezuinigen, dat zal haar nauwelijks gaan lukken. We zouden dus niet zozeer moeten rekenen op de Grieken, maar eerder op de overige Europeanen en dan vooral op Duitsland. Pas als de Duitsers duidelijk en openlijk toegeven dat ze de redding van Griekenland serieus nemen en ze geen “harde herstructurering” zullen accepteren, kunnen investeerders opnieuw vertrouwen krijgen in Griekenland als debiteur op de financiële markten. Daar zijn overigens ook nieuwe leningen voor nodig, maar in elk geval geen torenhoge rentetarieven.

In Athene worden deze discussies met bezorgdheid gevolgd. De Griekse krant Ta Nea schrijft op de voorpagina over “Europese spelletjes voor goedkeuring”. De EU vereist namelijk goedkeuring van de conservatieve oppositie over bezuinigingsmaatregelen als voorwaarde voor het verstrekken van een nieuwe lening van 50 tot 60 miljard euro. “Brussel speelt met vuur”, schrijft hoofdredacteur Giorgos Papachristos.

De voorzitter van de Eurogroep, Jean-Claude Juncker, spreekt voor het eerst over een mogelijke herschikking van de schuld, maar voordat het zover is zijn er maatregelen nodig, meer privatiseringen en vooral goedkeuring. Door de druk op de noodzaak van goedkeuring van de politieke klasse te onderstrepen, maakt Brussel er een voorwaarde van. Maar als het mislukt, krijgen we vervroegde parlementsverkiezingen.

Vanuit Londen bezien is het van het grootste belang dat er een oplossing wordt gevonden. Want volgens The Guardian zou Griekenland weleens “de volgende Lehman Brothers” kunnen zijn, de bank die in 2008 failliet ging en daarmee de financiële crisis veroorzaakte. Journalist Larry Elliot ziet twee manieren om het probleem op te lossen:

De eerste is om de monetaire unie om te vormen tot een politieke unie en om begrotingsmechanismen te creëren waarmee de inkomsten worden overgedragen naar een gezamenlijke fiscale ruimte. Dat zou de kroon op de ambities van de bedenkers van de euro zijn en een erkenning van het feit dat het huidige compromis instabiel van aard is.

De tweede oplossing zou zijn om toe te geven dat de noodhulp is mislukt en zorgvuldig uitgewerkte plannen aan te kondigen voor een Europa van twee snelheden, waarbij het perifere deel zou worden gekoppeld aan de kern door vaste wisselkoersen die kunnen worden aangepast.

Geen van beide opties lijkt erg waarschijnlijk, ook al toont de val van Lehmans Brother aan dat er grenzen zijn aan het voortmodderen zoals we dat nu doen. Over de toekomst van de eurozone wordt niet beslist in Athene of Lissabon, maar in Parijs en Duitsland. De twee zwaargewichten hebben immers een flink politiek kapitaal in “het project” geïnvesteerd en houden vast aan hun idee dat er geen faillissementen komen en dat er niemand uit de club stapt.

De Spaanse krant El Pais schrijft:

De paradox van fiscale aanpassing Griekenland obsedeert en Ierland waarschijnlijk doodsangsten bezorgt: de vereiste fiscale bezuinigingen verminderen de mogelijkheid op groei en daarmee de mogelijkheden voor landen die zijn gered om hun schulden af te lossen. Er is maar één uitweg uit deze impasse: een krachtige daling van de reële lonen in de landen die zijn gered, gecombineerd met aanpassingen en hervormingen. (…) Brussel ziet zich geconfronteerd met het risico dat Griekenland de voorhoede vormt voor wat er in Ierland en Portugal gaat gebeuren. Het staat echter vast dat Berlijn en Parijs niet kunnen toelaten dat de redding van Griekenland mislukt. Daarmee zou een demoraliserend precedent worden geschapen. Vandaar dat ze beginnen zich “ welwillend” op te stellen tegenover een plan voor extra noodhulp aan Griekenland.

Ook in Nederland zorgt de kwestie voor debat. De Volkskrantpubliceerde op 18 mei een opiniestuk vanThierry Baudet (jurist en historicus) en David Hollanders (econoom). Zij zijn bang dat de burger weer moet opdraaien voor de banken, “de schuldeisers van de probleemlanden”, en vrezen dat “we langzaam naar een Verenigde Staten van Europa toegaan”. Ook betwijfelen zij de daadkracht van minister Jan Kees de Jager van Financiën:

Terwijl Jan Kees de Jager zegt dat het geld dat wij nu aan Griekenland overmaken, bij degelijk beleid absoluut terugkomt, schrijft topeconoom Willem Buiter dat Griekenland 'manifestly insolvent' is. Het merendeel van de Nederlandse, Duitse, Britse, Deense en Finse bevolking - toch niet geheel onbelangrijk in een democratie - heeft ook weinig vertrouwen in de Griekse solvabiliteit. (…) Om crises zoals deze in de toekomst te voorkomen, zal, zoals ook hoogleraarHarrie Verbon schreef (O&D, 16 mei), een krachtige 'federale instantie' nodig worden geacht om budgettaire discipline af te dwingen.