Het complot der dommen

Door zich tevreden te stellen met het opleggen van bezuinigingsmaatregelen aan landen met een grote staatsschuld, geven de Europese Unie en zijn leiders blijk van kortzichtigheid, of zelfs domheid: ze brengen hun partners in moeilijkheden, zonder dat het wat oplevert, merkt een Portugese jurist op.

Gepubliceerd op 31 mei 2011 om 15:42

Naar aanleiding van de conclusies van de Europese Raad van dit voorjaar, ben ik me gaan afvragen of de keizer niet naakt was. Ik probeerde de kloof te begrijpen tussen wat er beloofd en aangekondigd was en de vreselijke magere en bescheiden resultaten. Hier en daar hoorde ik verbijsterd de soms tegenstrijdige verklaringen over de markt aan van Europese ambtenaren, die bijna altijd voor meer olie op het vuur zorgden.

Met zijn uitzonderlijke analytische vermogen en zijn briljante intelligentie en culturele ontwikkeling vergelijkt mijn vriend [de historicus, red.] José Medeiros Ferreira de actuele situatie van Europa met de laatste jaren van het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk, toen de macht in handen was van een bureaucratie die geen binding meer had met de werkelijkheid. Volgens mij heeft hij volledig gelijk: de bureaucratie van de Unie, die er zoveel aan gedaan heeft om de burgers te verwijderen van het idee achter Europa, stelt zich tevreden met het behartigen van zijn eigen belangen zonder zich te bekommeren om het project Europa.

Wanneer ik zie dat de president van de Europese Centrale Bank Jean-Claude Trichet (en dan heb ik het nog niet eens over zijn opvolger Mario Draghi die, verblind door zijn verlangen om voor de Duitsers nog Germaanser te lijken dan zij zelf zien, geen afstand wil nemen van wat sinds kort het officiële en officieuze standpunt van de ECB is) duidelijk ondraaglijke maatregelen voor Griekenland aankondigt op het moment waaropde ECB besluit de rente te verhogen ondanks de bloedeloze groei in de eurozone en de crisis die de landen aan de rand van de eurozone doormaken, kan ik me alleen maar afvragen: is de onafhankelijkheid van de centrale banken wel zo'n goed idee als men ons wilde laten geloven?

De logica achter het gedrag is moeilijk te verklaren

Waarmee ik nog de meeste moeite heb, is te begrijpen wat de belangrijkste Europese politieke leiders ertoe brengt vast te houden aan oplossingen waarvan uitentreuren werd aangetoond dat ze slechts betreurenswaardige resultaten opleveren voor de patiënten waarop ze werden toegepast, en uiteindelijk zelfs voor henzelf en voor de belangen die ze geacht worden te behartigen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Ik geef toe dat ik heel wat heb geprobeerd om de logica achter dit gedrag te doorgronden en ik erken dat ik in een genereuze bui wel eens heb gedacht dat het om een morele houding ging, voortvloeiend vanuit het legitieme oogpunt de beleggers in staatsobligaties van deze zogenaamde randlanden te willen beschermen. Vervolgens, toen ik erachter kwam dat het daarbij gaat om beleggingen die onder het mom van een hoog risico veel meer opbrengen dan veiligere beleggingen, concludeerde ik dat er geen enkel moreel argument kon worden ingebracht tegen het idee dat schuldeisers een deel van hun winsten moeten opofferen zodra hun beleggingen waren veiliggesteld.

Zou het dus zo zijn, aangezien er geen enkele morele uitleg is die standhoudt, dat dit allemaal kan worden uitgelegd aan de hand van beleid dat vooral gericht is op financiële belangen? Maar ook dan is de logica achter het gedrag moeilijk te verklaren. Door aan te sturen op drastische bezuinigingsmaatregelen, die de financiële situatie van de lidstaten alleen maar verergeren en hun vermogen om hun verplichtingen na te komen aantast, begeven de Europese politieke leiders zich immers op een pad dat die financiële belangen alleen maar zal schaden.

De gouden regel van domheid

Toen herinnerde ik mij het briljante essay van Carlo Cipolla, Allegro ma non troppo [De fundamentele wetten van de menselijke domheid, uitgeverij Balland, 1992, red], en zijn gouden regel over domheid: dom is degene die iemand anders of een groep personen iets aandoet zonder dat hij er persoonlijk voordeel bij heeft, of zelf de nadelen van zijn handelen ondervindt. Daarbij kwam een vraag bij me op: als we de analyse van Cipolla in plaats van op individuen, op instituten toepassen, zouden we dan kunnen zeggen dat de Europese Unie dom is?

Tenminste, als dit alles natuurlijk geen ingewikkelde opzet blijkt te zijn, en er een plan B bestaat waarvan het doel is die getaande volkeren die zo arglistig wisten te infiltreren uit de club van rijken - oftewel de eurozone - te verjagen. Net als de Ieren die, ondanks hun lichte ogen en huid, de zaak bedot hebben, zodat Europa een tijdlang vergat de gewoonte te hebben om de Ieren als de negers van Europa te zien. Zijn zij trouwens niet de zwarte schapen die nee stemden bij het referendum dat de Europese integratie zou moeten bevorderen?

Is dat niet wat euroommissaris Maria Damanaki eigenlijk wilde zeggen?*

* De Commissaris voor Maritieme zaken en visserij liet op 25 mei weten dat Griekenland zich uit de eurozone zou terugtrekken als het land er niet in zou slagen de nodige maatregelen uit te voeren om zijn geweldige schuld terug te dringen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp