Het einde van een mythe

Zweden werd lange tijd geassocieerd met gelijkheid, vrijheid en eenvoud. Maar in de kritiek op het Zweedse feminisme van de volgelingen van Julian Assange weerklinkt de sombere sfeer van Millennium.

Gepubliceerd op 22 februari 2011 om 15:34

Begint het idyllische cliché van de huisjes van roodgekleurd hout, dat zo vaak met Zweden wordt geassocieerd, scheuren te vertonen? Dat wordt door sommigen beweerd in het licht van de kritiek op de Zweedse wet inzake verkrachting en de houding van de Zweedse justitie in de zaak WikiLeaks-Julian Assange. Eind vorig jaar is de Zweedse aanpak door vooraanstaande en geëngageerde Amerikanen op de hak genomen, zoals documentairemaker Michael Moore en de feministe Naomi Wolf. Zij schetsten een beeld van Zweden waaruit zich een feministische dictatuur en een onbetrouwbare rechtsstaat aftekende.

Stieg Larsson, Göran Lindberg en Sven-Otto Littorin

Een nadere blik op het verleden leert ons dat Julian Assange niet de enige is die een beeld van Zweden geeft dat buiten de gangbare kaders valt. Iedere maand neemt het Zweedse Ministerie van Buitenlandse Zaken de buitenlandse pers onder de loep en worden de artikelen uitgeplozen die over Zweden gaan. Vorig jaar werd er niet alleen gesproken over Zweeds design, Zweedse mode, muziek, Volvo, thrillers, koninklijke huwelijken en andere lichtvoetige onderwerpen.

De naam die onmiddellijk opvalt, is die van schrijver Stieg Larsson. Maar de twee mannen die voor een kentering hebben gezorgd in het imago van Zweden in de internationale media zijn zeer verschillend: Göran Lindberg, hoofdcommissaris van de politie in Uppsala, die is veroordeeld voor seksuele misdrijven, en de minister van werkgelegenheid, Sven-Otto Littorin, die ervan wordt beschuldigd voor seksuele diensten te hebben betaald. De buitenlandse media hebben gesmuld van de zaak Göran Lindberg, voormalig kampioen gelijke kansen voor mannen en vrouwen, die de ergste seksuele misdrijven bleek te hebben begaan.

Internationaal imago verankerd in de collectieve geesten

In het licht van deze grote zaken valt te vrezen dat het imago van "het goede huishouden van het Zweedse volk" [het concept dat ten grondslag ligt aan de verzorgingsstaat] plaats moet gaan maken voor dat van de "slechte Zweed".

Nieuwsbrief in het Nederlands

Natuurlijk heersen er ook bepaalde opvattingen over andere landen: zo is Italië het land van pasta en maffia, brengen Finnen al hun tijd door in de sauna en sluiten Oostenrijkers hun kinderen op in kelders. Maar het internationale imago van Zweden lijkt nog dieper verankerd in de collectieve geesten: de sociaaldemocratie, het Zweedse model, blauwogige blondines, efficiëntie, Vikingen, hoge belastingen, Abba, Ingmar Bergman, Olof Palme, de 'seksuele vrijheid' uit Bergmans film Zomer met Monika, openheid van geest, Pippi Langkous...

In het buitenland wordt Zweden vaak met deze clichés in verband gebracht. Zo had mijn lerares Duits in Berlijn enorme bewondering voor Zweden. Ze richtte zich vaak met een glimlach tot mij en zei dan met een stem vol bewondering: "Natuurlijk hebben wij het nog niet zo ver geschopt als Zweden." Zij had het vooral over de gelijke behandeling en de cultuur van het tutoyeren, waarmee de hiërarchische verhoudingen verdwijnen en waardoor er volgens haar zo veel Duitsers graag bij een Zweeds bedrijf willen werken.

Groot-Brittannië legt een ware liefdesverklaring af

Tegelijkertijd verschenen er in de pers artikelen waarin werd uitgeroepen: "Wat? Zweden ook al?" toen Zweden, een sociaaldemocratisch land, een extreemrechtse partij toeliet in het Parlement [dit gebeurde na de verkiezingen in september 2010]. Fredrik Wetterqvist, die werkzaam is bij de Commissie voor de promotie van Zweden in het buitenland (NSU, Nämnden för sverigefrämjande i utlandet), denkt dat deze inzinking slechts van korte duur zal zijn. Volgens hem is de interesse voor de goede economische prestaties van Zweden groter dan de interesse voor de affaire rond Julian Assange.

"Interessant en eigenaardig is dat Groot-Brittannië op dit moment een ware liefdesverklaring aan Zweden aflegt. De zaak Julian Assange wordt van alle kanten belicht. In The Guardian is onlangs geschreven dat het een fascinerende constatering is dat de fakkel van de socialistische partij, die zich in de jaren zeventig van de vorige eeuw op het Zweedse model toelegde, nu wordt overgenomen door rechts en de conservatieve partij, die thans op het nieuwe Zweedse model azen. Ik heb zelfs de indruk dat steeds meer mensen het interessant vinden dat de voornaamste servers van Wikileaks zich in Stockholm bevinden: zij vragen zich af waarom Zweden het op Julian Assange heeft gemunt, terwijl WikiLeaks hier juist onderdak heeft gevonden."

In het rapport Het imago van Zweden in 2010, dat is gepubliceerd door het Zweeds Instituut [dat tot taak heeft het imago van Zweden te promoten], wordt gesteld dat het positieve beeld van vandaag zijn oorsprong vindt in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw. De film Sommaren med Monika ("Zomer met Monika") dateert uit 1953. Het effect van dit cinematografische werk gonst na al die tijd nog na. Als de gebeurtenissen van vorig jaar over twintig of dertig jaar gevolgen hebben voor het imago van Zweden, zal het beeld van ons land er in 2031 enigszins minder rooskleurig uitzien.

Categorieën
Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp