Nieuws Vreemdelingenhaat
Omstanders staan geschokt om de lichamen van de twee doodgeschoten Senegalese straathandelaren, Florence 13 december.

Het gif van de crisis

De moord op twee Senegalezen in Florence is het jongste incident dat de opkomst van haatgevoelens in Europa illustreert. Deze tendens komt op allerlei manieren tot uiting - de moordpartij op Utøya, de heftige reacties op de Griekse crisis en op het Britse isolement en de opkomst van extreemrechts -, die echter allemaal even verontrustend zijn.

Gepubliceerd op 14 december 2011 om 16:04
Omstanders staan geschokt om de lichamen van de twee doodgeschoten Senegalese straathandelaren, Florence 13 december.

Bestaat er een verband tussen de eurocrisis, de machteloosheid van de politieke leiders en de moord op twee Senegalese straatverkopers die gisteren [13 december, red.] door een rechtsextremist in Florence werd gepleegd?

Op het eerste gezicht niet: aan de ene kant zien we een schatrijk continent, waarvan de leiders na een halve eeuw van economische bloei niet in staat zijn de motor weer aan te trekken; en aan de andere kant zien we een neofascistische, racistische en gewapende extremist. Maar als we wat beter kijken, dan zien we hoe de ergste kwaden uit onze geschiedenis momenteel weer de kop opsteken, doordat het klimaat van recessie de gemoederen in beroering brengt.

Toen de Britse premier David Cameron weer terug was in Londen, nadat hij in Brussel een breuk met Europa had veroorzaakt, werd hij weliswaar bekritiseerd door analisten in de City, waar hij volgens eigen zeggen voor opkwam. Maar de conservatieve leden van het parlement in Westminster juichten hem juist toe en scandeerden: “Bulldog spirit!”, naar de geest die Winston Churchill zo dierbaar was.

Haat, wrok, racisme, minachting van anderen, onverdraagzaamheid

In de maanden dat er nu gedebateerd wordt over de euro, zijn wij opnieuw getuige geweest van de meest weerzinwekkende banaliteiten uit het boek met slechte herinneringen, waarvan we dachten dat het voorgoed gesloten was. In Griekenland werd om ‘herstelbetalingen wegens de Duitse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog’ gevraagd, in ruil voor aflossing van de schuld van Athene.

Nieuwsbrief in het Nederlands

De Duitse kranten, Bild voorop, omschreven de Grieken als luilakken, terwijl wij, Italianen, spilzieke losbollen werden genoemd. Als reactie op de kritiek van de Duitse economen op onze overheidsrekeningen wemelt het op Italiaanse websites van de anonieme commentaren, waarin men volstaat met: “Duitsers = SS”.

Het optreden van Cameron riep herinneringen op aan ‘het perfide Albion’, waar Mussolini graag naar verwees. Haat, wrok, racisme, minachting van anderen, onverdraagzaamheid: het is dit diepliggende DNA dat in tijden van crisis weer naar de oppervlakte komt, zoals gisteren gebeurde in Florence.

De eerste tekenen van een tragische periode

In 2003, aan de vooravond van de oorlog in Irak, raakten de Verenigde Staten en Europa verdeeld en vlogen de beledigingen met ongekende heftigheid over en weer, terwijl deze bondgenoten vijftien jaar daarvoor de Koude Oorlog nog zonder slag of stoot tot een goed einde hadden gebracht.

Herinnert u zich dat nog? ‘Amerikanen komen van Mars, Europeanen van Venus’… Allemaal stommiteiten die de sfeer verpestten, een gevoel van onbehagen opriepen en een onderlinge afstand schepten, die nog altijd niet overbrugd is. In het voorjaar van 2003 had het Congres van de Verenigde Staten vier Europese getuigen opgeroepen voor een hoorzitting, met de bedoeling om de kloof die tussen Washington en Brussel was ontstaan, te dichten.

Ik was daar één van, net als de huidige Poolse minister van Buitenlandse Zaken, Radek Sikorski. Wij hebben toen verklaard dat het, tegen de achtergrond van de economische malaise van het begin van deze eeuw, gevaarlijk was om met het vuur van populisme en nationalisme te spelen.

En nu zeggen betrouwbare Europese waarnemers, zoals Gideon Rachman et Martin Wolf, evenals de Amerikaanse Nobelprijswinnaar voor Economie, Paul Krugman, dat zij in de opkomende haat op internet en in de recessie die nu door de gemiste kansen van bondskanselier Angela Merkel en president Nicolas Sarkozy postvat, de eerste tekenen zien van een tragische periode, die vergelijkbaar is met de jaren 30 van de vorige eeuw in Europa, met het fascistische totalitarisme in Italië, Spanje en Duitsland, en de stalinistische zuiveringen in Moskou.

Het Kwaad beschikt over verbeeldingskracht

Krugman schrijft dat “de recessie (...) bezig is een immense woede (...) op te roepen tegen datgene wat veel Europeanen louter zien als een strenge Duitse straf. Bij ieder die de geschiedenis van Europa kent, lopen de rillingen over de rug vanwege deze terugkeer van de vijandigheid.

Krugman schreef dit nog voor de moord op de Senegalezen in Florence, maar hij maakte al melding van de neonazi's die gelieerd zijn aan de Oostenrijkse Vrijheidspartij, de vreemdelingenhaat van de Ware Finnen in Helsinki, en de anti-Roma en antisemitische Jobbik-partij en de autoritaire neigingen van de Fidesz-regering in Hongarije.

Daar zouden we de neofascisten in Engeland en Frankrijk nog aan toe kunnen voegen, evenals de racisten bij ons in Italië, die nu bloed hebben doen vloeien in het uiterst beschaafde Florence, dat al vijfhonderd jaar de hoofdstad van de Europese cultuur is.

Overdrijft Krugman? Ik hoop van wel. In tegenstelling tot mijn Angelsaksische collega´s geloof ik niet dat de jaren 30 zich zullen herhalen en dat wij opnieuw bruinhemden [nazi's, red.] in de straten zullen zien: de geschiedenis gaat niet machinaal te werk. Het Kwaad laat zien dat het over verbeeldingskracht beschikt en in staat is een nieuwe vorm aan te nemen.

Toekomstige demonen dragen geen legerkleding

Ik denk echter wel dat het, gezien de moeilijke economische tijden die ons nog te wachten staan, steeds vaker zal voorkomen dat immigranten de schuld hiervan krijgen, dat wij ons beroepen op een veronderstelde nationale identiteit, dat de Europeanen op het vasteland en de Engelsen elkaar over en weer beschuldigen, en dat wij stelselmatig de schuld bij de ‘anderen’ zullen leggen om ‘onszelf’ te verdedigen.

Politieke leiders die munt proberen te slaan uit deze plaag om stemmen te winnen, en journalisten die haat zaaien en populisme verbreiden om lezers te trekken, zijn bezig een gifdrank te bereiden die veel kwaad kan aanrichten.

Het is niet de vrees voor de terugkeer van een autoritair verleden die ons ertoe moet aanzetten om op te komen voor welzijn, groei, dialoog en tolerantie, maar de angst voor toekomstige demonen die door onverdraagzaamheid tot leven worden gewekt: zij dragen geen legerkleding, maar laten - van het bloedbad onder de studenten in de buurt van Oslo tot aan de slachtpartij in Florence - nu al hun afschrikwekkende gezicht zien.

Griekenland

Buitenlandse zondebokken

Het noodlijdende Griekenland heeft eveneens te maken met racistisch geweld. In een reportage beschrijft de Volkskrant dat immigranten in Athene steeds vaker slachtoffer zijn van “molestaties”. Een groot aantal asielzoekers zou hinderen omdat ze op straat leeft vanwege de ontoereikende opvang voor de 40.000 migranten die jaarlijks - voornamelijk via Turkije - Griekenland binnenkomen. “De groeiende werkloosheid en pijnlijke bezuinigingen lijken het geweld tegen buitenlanders verder aan te wakkeren.

Judith Sunderland, senior onderzoeker bijHuman Rights Watch Europa licht in de Volkskrant toe: “*I*edereen die er uitziet als een buitenlander loopt gevaar te worden afgetuigd, ongeacht legale status of de mate van integratie.” De organisatie voor mensenrechten luidt de noodklok omdat er volgens hun dringend iets moet worden gedaan aan de geweldsgolf. Sinds 1999 is er bijvoorbeeld geen enkele rechtszaak meer geweest tegen daders van racistisch geweld. "Er is een gebrek aan prioriteit bij de Griekse regering om dit probleem aan te pakken", stelt Sunderland .

Hoewel sommige Grieken ervan overtuigd zijn dat de extreemrechtse partij de Gouden Dageraad achter het geweld zit, ontbreekt het volgens Sunderland aan justitieel onderzoek om een dader aan te kunnen wijzen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp