Een Grieks-orthodoxe priester bij de viering van de kruisafneming tijdens het Paasfeest.

Het ontastbare fortuin van de Kerk

Griekenland moet alle zeilen bijzetten om de crisis het hoofd te kunnen bieden, terwijl het vermogen van de orthodoxe Kerk buiten schot van de bezuinigingen blijft. Dit taboe wordt in stand gehouden door de nauwe banden tussen Kerk en staat en de invloed van de Kerk op de politiek.

Gepubliceerd op 26 september 2011 om 14:27
Een Grieks-orthodoxe priester bij de viering van de kruisafneming tijdens het Paasfeest.

De Griekse kerk en kloosters hoeven de impopulaire nieuwe onroerendgoedheffing niet te betalen, waartoe zondag 11 september door de Griekse regering in allerijl werd besloten om te voldoen aan de begrotingsdoelen die door de kapitaalverschaffers zijn opgelegd. "De kerk moet wel belasting gaan betalen over de bezittingen die ze in commercieel opzicht exploiteert", preciseert een woordvoerder van het ministerie van Financiën echter naar aanleiding van de protesten die volgden op deze aankondiging. Enige uitzonderingen zouden de gebouwen zijn waar diensten worden gehouden en de liefdadigheidsorganisaties. Toch zijn de grenzen soms vaag en de boekhouding van de Grieks-orthodoxe Kerk blijft ondoorgrondelijk.

Er blijft in Griekenland een taboe rusten geldkwesties van de kerk. "De kerk moet belasting betalen over haar inkomsten, maar er zijn twee grote problemen," legt hoogleraar religieuze sociologie van de Egeïsche universiteit van Rhodos, Polikarpos Karamouzis, uit. “Er bestaat geen economisch stelsel om de werkelijke inkomsten nauwkeurig te bepalen en niemand kent de omvang van de kerkeigendommen, omdat er geen kadaster is. "

Van deze situatie profiteren zowel de kerk als de staat, aangezien “politici er niet van houden om de autoriteiten van de kerk hard aan te pakken” legt Stefanos Manos uit. Hij is een onafhankelijk volksvertegenwoordiger en een van de weinige politici die pleit voor een scheiding van kerk en staat. “De Griekse Kerk is een nationale kerk en dat betekent dat er een politieke binding is tussen de kerk en de staat. Daar ontleent de Kerk haar privileges aan", vertelt Polikarpos Karamouzis. “Haar spirituele rol is nauw verbonden met haar politieke rol, waardoor er verwarring ontstaat tussen gelovigen en burgers. Politici op stemmenjacht profiteren daarvan."

Priesters en bisschoppen worden betaald door de staat

De orthodoxe priesters zijn publieke opinieleiders, dus politici stoten ze liever niet voor het hoofd. In december 2010 verklaarde de Heilige Synode, waartoe 13 bisschoppen behoren, in een pamflet dat in alle parochies werd uitgedeeld dat de “trojka”, de vertegenwoordigers van het Internationaal Monetair Fonds, de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank, werd beschouwd als een “buitenlandse bezettingsmacht”.

Nieuwsbrief in het Nederlands

De Grieks-orthodoxe Kerk vormt een van de grondwettelijke elementen van de Griekse natie. De grondwet is geschreven “in naam van de heilige Drie-eenheid, wezenseen en ondeelbaar”. Priesters zegenen het begin van het schooljaar en nieuwe regeringen, op openbare scholen wordt de catechismus onderwezen en mensen van alle leeftijden slaan een kruisje als ze langs een kerk lopen.

In maart 2010 besloot de socialistische regering van premier Papandreou de kerken te gaan belasten met twintig procent voor commerciële inkomsten en met een heffing van vijf tot tien procent voor gedeclareerde giften. De tienduizend orthodoxe priesters en hun bisschoppen worden betaald door de staat en dat staat gelijk aan een budget van 220 miljoen euro per jaar.

Voormalig minister van financiën George Papaconstantinou heeft geprobeerd de participatie van de staat terug te dringen, maar zodra dit soort berichten begon door te sijpelen, was de goede wil van de regering ineens verdwenen. De huidige minister van financiën, Evangelos Venizelos, die nauwe banden onderhoudt met de orthodoxe milieus, heeft geen last van dit soort zwakheden.

Is de rijkdom van de Kerk inderdaad een "mythe"?

De discussie die is ontstaan over de vrijstelling van deze nieuwe onroerendgoedbelasting heeft de Kerk ertoe gebracht haar gereserveerdheid te laten varen en op vrijdag 16 september het bedrag te publiceren dat ze aan belastingen betaalt. De directie van haar economische dienst bevestigt dat de Kerk in 2010 een bedrag van 2,5 miljoen euro aan grond- en inkomstenbelasting heeft betaald.

Zodra de Griekse Kerk wordt aangevallen op haar bezittingen, hetgeen steeds vaker voorkomt, reageert aartsbisschop Ieronymos van Athene - tevens de hoogste autoriteit van de Grieks-orthodoxe Kerk - met de verklaring dat het “een mythe” is dat de Kerk zo rijk is. De Kerk zou nog maar vier procent van haar bezittingen van voor de Griekse revolutie van 1821 hebben, waarbij wordt benadrukt dat de staat regelmatig eigendommen van de Kerk in beslag heeft genomen.

Kranten hebben documenten gepubliceerd over het vermogen van de Grieks-orthodoxe Kerk. Volgens het centrumrechtse dagblad Kathimerini zou het vermogen in 2008 wel 700 miljoen euro hebben bedragen. Voormalig minister van economische zaken Stefanos Manos schat het vermogen op meer dan een miljard euro. De 2,5 miljoen euro die de Kerk heeft betaald, lijkt een schijntje in vergelijking met deze bedragen, die overigens niet officieel zijn bevestigd.

Maar het gaat hier slechts om een deel van de kerkbezittingen die worden beheerd door de centrale diensten van de Kerk. Het gaat hier niet om de parochies, waarvan een aantal erg rijk is. En ook niet om de directe eigendommen van de tachtig Griekse bisschoppen, die een vrij grote autonomie genieten. Er wordt bovendien geen rekening gehouden met de bezittingen van de 450 kloosters, al dan niet afhankelijk van de Griekse Kerk (zoals die van Mont-Athos, die een aparte status heeft). Volledigheidshalve zouden daar ook nog de eigendommen in Griekenland bij moeten worden geteld die in het bezit zijn van de orthodoxe aartsbisschoppen van Constantinopel, Jeruzalem en Alexandrië.

Tweede grondeigenaar van het land

De Kerk is met 130 duizend hectare aan terreinen de tweede grondeigenaar (na de Griekse staat). "Het gaat om bossen en onbebouwbare terreinen”, verklaart Vassilis Meichanetsidis van de afdeling communicatie van het aartsbisdom van Athene. Het gaat ook om appartementen in de deftige wijken van Athene of in de rijke kustplaatsen ten zuiden van de hoofdstad.

De Kerk is voor 1,5% aandeelhouder in de Griekse centrale bank, met bisschop Theoklitos van Ionnina als vertegenwoordiger in de raad van bestuur. Volgens het financiële tijdschrift Forbes zou hij in 2008 een bedrag van 24 duizend euro hebben ontvangen als presentiegeld.

Zelfs met kale terreinen valt echter nog zaken te doen. Monniken van het rijke Penteliklooster ten noorden van Athene zoeken investeerders die voor een bedrag van een miljard euro hun berg komen ontginnen en er een park met zonnepanelen van maken, om zonne-energie te gaan produceren. Dat is het nieuwe officiële beleid van de Kerk: haar eigendommen rendabel maken om haar liefdadigheidsorganisaties daarvan te laten profiteren. De Kerk heeft in 2010 meer dan 100 miljoen euro besteed aan liefdadigheidsactiviteiten, die met de crisis zijn toegenomen. "In Athene verzorgen we tien- tot twaalfduizend maaltijden per dag”, vertelt Vassilis Meichanetsidis. Maar deze filantropische roeping van de Grieks-orthodoxe Kerk is van relatief recente datum en heeft ook zo zijn stuiptrekkingen. In 2010 kon de Kerk niet anders dan de activiteiten van haar vereniging Solidariteit te beëindigen en de naam van de vereniging te veranderen - wegens wanbeheer.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp