Actievoerders van Greenpeace op het eiland Rockall in 1997.

Het zwarte goud van Rockall

Voor de kust van Ierland, op een plek waar de stormen van de Noord-Atlantische Oceaan vrij spel hebben, ligt het onbewoonde en onherbergzame eilandje Rockall. Deze kale rots staat centraal in een ruzie tussen vier Europese landen. Aanleiding voor het geschil vormen de enorme aardoliereserves die onder de zeebodem zouden liggen.

Gepubliceerd op 14 oktober 2010 om 13:57
Actievoerders van Greenpeace op het eiland Rockall in 1997.

Of Rockalleen eiland – of sterker nog: een spookeiland – is, valt nog te bezien. Toch vechten vier Europese landen al bijna vijftig jaar om het te annexeren door middel van resoluties, proclamaties en ´invasies´. Het gaat hun niet zozeer om de natuur – Rockall is een van de meest desolate oorden ter wereld – als wel om wat er onder de bodem ligt, namelijk aardolie. De granieten rots van vulkanische oorsprong verheft zich boven de woeste golven van de Atlantische Oceaan als de vin van een reusachtige haai. De oceaan is hier zo onstuimig dat het vrijwel onmogelijk is om precies te bepalen hoe ver de rots, met zijn oppervlakte van circa 642 m2, boven de zeespiegel uitsteekt, maar men houdt het op zo'n twintig tot dertig meter.

Hoewel de coördinaten van Rockall bekend zijn – 57° 35′ 48″ N, 13° 41′ 19″ W – blijft de oriëntatie ten opzichte van de magnetische pool onduidelijk, omdat er in deze zone sprake is van sterke magnetische straling. Men zegt dat Rockall 55 miljoen jaar geleden vanaf de zeebodem omhoog werd gestuwd toen het oude supercontinent Laurazië uiteen brak, waarna Europa en Groenland van elkaar gescheiden werden. De rots zou in 1550 voor het eerst op een Portugese kaart zijn gesignaleerd, onder de naam Rochol, maar werd twee eeuwen lang verwisseld met twee andere eilanden: het spookeiland Frislandia, dat onder andere beschreven is door de Venetiaanse zeevaarder Nicolò Zeno, en het al even mysterieuze eiland Buss.

Geen enkel land heeft de Britse annexatie erkend

Sommigen houden vast aan de stelling dat Rockall deel uitmaakt van Hy-Brasil, het mythische rijk van de eeuwige jeugd dat voortdurend opdook en weer verdween, net als Rockall, dat soms verzwolgen wordt door golven van meer dan dertig meter hoog. Zelfs de etymologie van zijn naam blijft vaag: de Engelse naam – Rockall – betekent waarschijnlijk ´brullende rots´, maar kan ook afgeleid zijn van de naam van luitenant Basil Hall, die als eerste melding maakte van het bestaan van het eiland, in 1881. Eén ding is zeker: Rockall ligt 301,4 kilometer ten westen van het Schotse eiland Saint Kilda – het dichtstbijzijnde land – en op 424 kilometer afstand van het Ierse graafschap Donegal.

Maar van wie is Rockall nu eigenlijk? Dat blijft de brandende vraag. Groot-Brittannië heeft het in 1972 bij akte van het Parlement en in naam van Hare Majesteit opgeëist door het in te lijven bij het eiland Harris, dat deel uitmaakt van het Schotse graafschap Inverness. Geen enkel land heeft deze annexatie erkend, en zeker Ierland, IJsland en Denemarken niet, die prat gaan op dezelfde expansiedrift.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Volgens Greenpeace is Rockall een stukje erfgoed van de mensheid

Overigens hebben maar weinig mensen daadwerkelijk voet gezet op het rotseiland. Een van hen was de natuuronderzoeker James Fischer, die er in 1955 door de Britse regering met drie militairen op uit werd gestuurd om Rockall te veroveren. Het officiële doel van de expeditie was om te voorkomen dat de Sovjets zouden spioneren bij de testlancering van de eerste Britse raket vanaf de Hebriden eilandengroep. Daarna volgden nog andere pogingen – met wisselend succes – om de top van de monoliet te beklimmen, waar het onmogelijk bleek om zelfs maar een kleine vuurtoren neer te zetten. Op dit moment wordt de zoveelste expeditie voorbereid: een Britse ex-militair, Nick Hancock, wil in 2011, tweehonderd jaar na de ontdekking van het eilandje, naar Rockall afreizen en er twee maanden verblijven.

In feite gaat het bij deze ´bestormingen´ niet alleen om heldendaden. Volgens hetVerdrag van de Verenigde Naties inzake het recht van de zee is er sprake van een eiland als er duurzame menselijke bewoning en een eigen economisch leven mogelijk is. Als er niet aan deze criteria wordt voldaan, is er sprake van een rots, die als zodanig aan iedereen – of aan niemand – toebehoort. Rockall maakt dus deel uit van het erfgoed van de mensheid, stelt Greenpeace. Deze organisatie hield het eiland in 1997 tweeënveertig dagen bezet en riep het uit tot de onafhankelijke staat Waveland, om te protesteren tegen de winning van aardolie uit de reserves die zich daar onder de zeebodem bevinden. Via internet hadden de milieu-activisten steun gekregen van burgers uit de hele wereld, maar helaas ging het bedrijf dat het initiatief gesponsord had failliet.

Een laatste voorbeeld van Europees imperialisme

De Britten hebben een poging gedaan deze ´brullende rots´ te bewonen om hun annexatie te legitimeren en aldus hun rechten te doen gelden op de exclusieve economische zone [van 200 zeemijl] rond het eiland, niet alleen op de visbestanden, maar ook en vooral op de aardoliebronnen en andere delfstoffen die onder de zeebodem van Rockall verscholen liggen. Dat is een manier om alle andere potentiële kandidaten op afstand te houden. De onderhandelingen tussen Londen, Kopenhagen, Reykjavik en Dublin blijven open: het is een strijd waarin het Europese imperialisme misschien wel voor het laatst de kop opsteekt.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp